Wikisłownik

jeden

jeden (język polski) Edytuj

 
jedna (1.1) sowa
 
numer jeden (2.1)
wymowa:
IPA: [ˈjɛdɛ̃n], AS: [i ̯edẽn], zjawiska fonetyczne: nazal., ​?/i
podział przy przenoszeniu wyrazu: je•den[1]
znaczenia:

liczebnik główny

(1.1) liczba 1

rzeczownik, rodzaj nijaki

(2.1) cyfra 1

rzeczownik, rodzaj męskozwierzęcy

(3.1) pot. kieliszek wódki

rzeczownik, rodzaj męskoosobowy

(4.1) osoba działająca w pojedynkę

zaimek przymiotny

(5.1) sam, pojedynczy, bez nikogo/niczego innego
(5.2) jednaki, jednakowy
(5.3) pierwszy, rozpoczynający coś
(5.4) tworzący całość
(5.5) jakiś, któryś

zaimek rzeczowny

(6.1) któryś (z większej grupy)
odmiana:
(1.1, 5.1-4, 6.1) licz. blm,
 
przypadekliczba pojedynczaliczba mnoga
mos/mzwmrzżnmosnmos
mianownikjedenjednajednojednijedne
dopełniaczjednegojednejjednegojednych
celownikjednemujednejjednemujednym
biernikjednegojedenjednąjednojednychjedne
narzędnikjednymjednąjednymjednymi
miejscownikjednymjednejjednymjednych
wołaczjedenjednajednojednijedne
(2.1) nieodm. blm,
 
przypadekliczba pojedynczaliczba mnoga
mianownikjedenjeden
dopełniaczjedenjeden
celownikjedenjeden
biernikjedenjeden
narzędnikjedenjeden
miejscownikjedenjeden
wołaczjedenjeden
(3.1)
 
przypadekliczba pojedynczaliczba mnoga
mianownikjedenjedne
dopełniaczjednegojednych
celownikjednemujednym
biernikjednegojedne
narzędnikjednymjednymi
miejscownikjednymjednych
wołaczjedenjedne
(4.1)
 
przypadekliczba pojedynczaliczba mnoga
mianownikjedenjedni
dopełniaczjednegojednych
celownikjednemujednym
biernikjednegojednych
narzędnikjednymjednymi
miejscownikjednymjednych
wołaczjedenjedni
depr. M. i W. lm: (te) jedne
przykłady:
(1.1) Jeden plus dwa równa się trzy.
(1.1) W całym bloku tylko jeden mieszkaniec ma telefon.
(2.1) Jeden-dwa to pięć w systemie trójkowym.
(2.1) Dziesięć jest zapisywane jako jeden-zero.
(3.1) A teraz idziemy na jednego[2].
(5.1) Jeden by wszystkimi rządzić, jeden by wszystkie odnaleźć, / jeden by wszystkie zgromadzić, i w ciemności związać[3].
(5.2) Ta czy tamta, jedna cholera.
(5.5) Jeden gość powiedział mi, że tam nie warto iść.
(6.1) Jeden z nich mnie uderzył!
składnia:
kolokacje:
(2.1) jeden jedyny
(5.2) wszystko jedno • jeden i ten sam • jedno i to samo
synonimy:
(2.1) jedynka
antonimy:
hiperonimy:
hiponimy:
holonimy:
meronimy:
wyrazy pokrewne:
rzecz. jedynka ż, jedynak mos, jedynaczka ż, jedność ż, jednostka ż, jedynkowicz mos, jednakowość ż, pojedynek mrz, jednia ż, jedno n
przym. pojedynczy, jedyny
przysł. jedno, jednako
partyk. jedynie, jedno
przysł. jednakowo
zaim. jedno
licz. jedno
związki frazeologiczne:
co dwie głowy, to nie jedna • czytać jednym tchem • jak jeden mąż • jechać na jednym wózku • jeden diabeł • jeden ma w głowie, drugi ma w rękach • jeden pies • jedna owca parszywa całe stado zarazi na jednej nodze • na jedno kopyto • stawiać wszystko na jedną kartę • słuchać jednym uchem, a drugim wypuszczać
etymologia:
uwagi:
(1.1) w złożeniach „dwadzieścia jeden” itp. nieodm.
(1.1) licz. porządkowy: pierwszy
Początkowo wyraz jeden był tylko zaimkiem[4]
zobacz też: dwa • trzy • cztery • pięć • sześć • siedem • osiem • dziewięć • dziesięć
por. raz • razowy • jedynka • jedność • jedyneczka • pojedynczy • jednoraki • solo • solista
tłumaczenia:
(1.1) zobacz listę tłumaczeń w haśle: 1
źródła:
  1. ↑ Hasło „jeden” w: Wielki słownik ortograficzno-fleksyjny, red. Jerzy Podracki, Horyzont, Warszawa 2001, ISBN 83-7311-161-1, s. 400.
  2. ↑ M. Zarębina, K. Gąsiorek, Świat wartości w języku studentów krakowskich przełomu wieków. Teksty z lat 1996-2002 z AGH, ASP, UJ, WSP, AE, AR, AM, AWF, Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej, Kraków 2005.
  3. ↑ J.R.R. Tolkien, Władca Pierścieni, tłum. Maria Skibniewska, inskrypcja na Jedynym Pierścieniu
  4. ↑ Jan Miodek, Jest 500 milionów, 3 miliony korzystały, „Polski w Niemczech. Pismo Federalnego Związku Nauczycieli Języka Polskiego” nr 6/2018, s. 106.

jeden (język czeski) Edytuj

wymowa:
IPA: /ˈjeden/
​?/i ​?/i
znaczenia:

liczebnik główny

(1.1) jeden
odmiana:
przykłady:
składnia:
kolokacje:
synonimy:
antonimy:
hiperonimy:
hiponimy:
holonimy:
meronimy:
wyrazy pokrewne:
rzecz. jednička ż
związki frazeologiczne:
být spolu na jedné lodi
etymologia:
uwagi:
zobacz też: Indeks:Czeski - Liczebniki
źródła:

jeden (język kaszubski) Edytuj

wymowa:
IPA: /ˈjɛdɛn/
znaczenia:

liczebnik główny

(1.1) nazwa liczby 1
(1.2) pewien, niejaki, jakiś
odmiana:
przykłady:
(1.1) Jeden ë jeden są dwa. → Jeden i jeden to dwa.
(1.2) Jednégò dnia. → Pewnego dnia.
składnia:
kolokacje:
synonimy:
antonimy:
hiperonimy:
hiponimy:
holonimy:
meronimy:
wyrazy pokrewne:
licz. porz. pierszi
licz. gł. jednôsce
związki frazeologiczne:
etymologia:
uwagi:
zobacz też: Indeks:Kaszubski - Liczebniki
(1.1) zobacz też: jeden • dwa • trzë • szterë • piãc • szesc • sétmë • òsmë • dzewiãc • dzesãc
źródła:

jeden (język niemiecki) Edytuj

wymowa:
​?/i
znaczenia:

zaimek

(1.1) zob. jeder
odmiana:
przykłady:
składnia:
kolokacje:
synonimy:
antonimy:
hiperonimy:
hiponimy:
holonimy:
meronimy:
wyrazy pokrewne:
związki frazeologiczne:
etymologia:
uwagi:
źródła:

jeden (język słowacki) Edytuj

wymowa:
IPA: /ˈjeden/
znaczenia:

liczebnik główny

(1.1) jeden
odmiana:
przykłady:
składnia:
kolokacje:
synonimy:
antonimy:
hiperonimy:
hiponimy:
holonimy:
meronimy:
wyrazy pokrewne:
rzecz. jednotka ż
związki frazeologiczne:
postaviť všetko na jednu kartu
etymologia:
uwagi:
zobacz też: Indeks:Słowacki - Liczebniki
źródła:
Źródło: „https://pl.wiktionary.org/w/index.php?title=jeden&oldid=8168123”