cały (język polski) edytuj

wymowa:
?/i, IPA[ˈʦ̑awɨ], AS[cau̯y]
znaczenia:

przymiotnik

(1.1) zupełny, zawierający wszystkie elementy w czasie i przestrzeni
(1.2) jedyny, wyłączny
(1.3) duży, wielki
(1.4) nie uszkodzony
odmiana:
(1.1-4)
przykłady:
(1.1) Nie sprzedam panu całej kolekcji, najwyżej niektóre elementy.
(1.2) Ta cela to cały mój świat.
(1.3) Mam całą masę problemów.
(1.4) Na szczęście żołnierze wrócili cali i zdrowi.
składnia:
kolokacje:
na cały regulatorz całej siłyz całą pewnością
synonimy:
(1.1) wszystek, pełen, reg. pozn. całki
antonimy:
(1.1) częściowy
hiperonimy:
hiponimy:
holonimy:
meronimy:
wyrazy pokrewne:
rzecz. całość ż, całka ż, całostka ż, scalanie n, scalenie n, całkowanie n, scałkowanie n, całkowitość ż, ocalanie n, ocalenie n, calizna ż
czas. scalać ndk., scalić dk., całkować ndk., scałkować dk., ocalać ndk., ocalić dk.
przym. całkowity, całościowy, całkowy
przysł. cało, całkowicie, całościowo
związki frazeologiczne:
cała przyjemność po mojej stroniecałe szczęściecały i zdrowyna całej liniiszukać dziury w całymz całego sercajak mały, to cały, jak wół, to na półco powiesz w sekrecie, to wiedzą w całym powieciekiedy bal, to bal: całe jajko w barszcz walnie pożyczywszy – na tydzień gniewu, pożyczywszy – na cały rokBartłomieja cały wrzesień naśladuje, i z nim jesieńbiedny kupuje jedną kapotę, ale na całe życieczłowiek uczy się całe życie, a głupi umierapalec skaleczysz – cała ręka bolisamotnemu cały świat pustyniąmieć cały dom na głowieNowy Rok jaki, cały rok taki / jaki Nowy Rok, taki cały rokjak Nowy Rok jasny i chłodny – cały roczek pogodny i płodnyMakary pogodny, cały styczeń chłodnyświęty Idzi cały miesiąc widziw tym cały jest ambaras, żeby dwoje chciało na razjak pierwszy, drugi, trzeci, taki cały sierpień lecicała władza w ręce rad
etymologia:
(1.1-4) Od XIV-XV wieku; ogsłow. (por. czes. celý 'cały', ros. целый cełyj 'cały, całkowity', scs. cĕlъ 'cały, zdrowy') z prasł. *cĕlъ z prasł. *kailŭ- 'obejmujący całość, nienaruszony, wszystek, pełny, zupełny, zdrowy, prawdziwy' (spokrewniony z goc. hails, swn. hail) z praindoeur. *kai-lo / *kai-lu 'zdrowy, nieuszkodzony, nienaruszony'[1]
uwagi:
tłumaczenia:
źródła:
  1. Hasło „cały” w: Izabela Malmor, Słownik etymologiczny języka polskiego, Wydawnictwo Szkolne PWN ParkEdukacja, Warszawa-Bielsko-Biała 2009, ISBN 978-83-262-0146-2.