Podobna pisownia Podobna pisownia: rekarekăRékarěkařeka

ręka (język polski) edytuj

 
ręka (1.1)
 
ręka (1.1)
 
ręka (1.2)
 
ręka (1.3)
wymowa:
lp ?/i, IPA[ˈrɛ̃ŋka], AS[rŋka], zjawiska fonetyczne: nazal.asynch. ę ; D. lm rąk [rɔŋk]
znaczenia:

rzeczownik, rodzaj żeński

(1.1) anat. część kończyny górnej człowieka lub małpy człekokształtnej od nadgarstka do końca palców; zob. też ręka w Wikipedii
(1.2) pot. cała kończyna górna człowieka lub małpy człekokształtnej od barku po palce
(1.3) karc. wszystkie karty, które gracz trzyma w ręce (1.1)
(1.4) sport. w piłce nożnej: niedozwolone zagranie ręką (1.1)
odmiana:
(1.1-4)
przykłady:
(1.1) i Podaliśmy sobie ręce.
(1.2) i Moim najbardziej niemiłym doświadczeniem było otwarte złamanie ręki w zeszłym roku.
(1.3) i W ręce miałem dwa asy, króla pik i damę kier.
składnia:
kolokacje:
(1.1) ręce do górywziąć coś w rękę / do ręki • mieć coś w ręce / ręku • mieć coś po lewej / prawej ręce (czyli: mieć coś z lewej / prawej strony)
(1.3) wychodzić / wyjść z ręki
synonimy:
(1.1) garść; pot. łapa, łapka, łapsko, graba; gw. (Poznań) pazura
antonimy:
(1.3) stolik, stół, dziadek
hiperonimy:
hiponimy:
holonimy:
meronimy:
wyrazy pokrewne:
rzecz. ręczny mrz, podręcznik m, ręcznik m, rękaw m, rękawica ż, rękawiczka ż, rękojmia ż, poręczenie n, poręka ż, zaręczyny, zrękowiny, ręczna ż
zdrobn. rączka ż, rąsia ż
czas. ręczyć ndk., poręczać ndk., wręczać ndk., wyręczać ndk., zaręczać ndk., zaręczać się ndk.
przym. odręczny, podręczny, poręczny, ręczny, zaręczynowy
przysł. ręcznie, odręcznie
związki frazeologiczne:
brać w swoje ręce / wziąć w swoje ręcebronić się rękami i nogamibyć na rękębyć narzędziem w rękach / być ślepym narzędziem w czyichś rękachbyć pod rękąbyć w rękachbyć w dobrych rękachbyć w złych rękachczekać z założonymi rękami / czekać z założonymi rękomada się policzyć na palcach jednej rękidawać lekką ręką / dać lekką rękądawać wolną rękę / dać wolną rękędać ciepłą rękądać sobie rękę uciąćdostać ciepłą rękądrewniana rękagołymi rękamigospodarować z ołówkiem w rękugrać na cztery ręcehojną rękąiść na rękę / pójść na rękęiść ręka w rękęjak (jakby) ręką odjąłjeść z rękikleić się do rąkkłaść rękę / położyć rękękonkurent do rękilecieć przez ręcelewe ręcemachnąć rękąmieć ciężką rękę / ciężka rękamieć czyste ręcemieć długie ręcemieć dwie lewe ręcemieć dziurawe ręce / dziurawe ręce / mieć gliniane ręce / gliniane ręcemieć fach w rękumieć krew na rękachmieć lekką rękęmieć lepkie ręcemieć maślane ręcemieć o co ręce zaczepićmieć pełne ręce robotymieć pod rękąmieć ręce i nogimieć ręce jak z marchwi / mieć ręce z marchwimieć skrępowane ręcemieć smołę w rękumieć szczęśliwą rękęmieć śliskie ręcemieć w rękumieć w ręku kawałek chlebamieć wolną rękęmieć złote ręcemieć związane ręcena własną rękęna wyciągnięcie rękinawinąć się pod rękęnie czuć rąknie mieć o co rąk zaczepićnie móc ruszyć (ani) ręką, ani nogąnie wiedzieć, w co ręce włożyćniech ręka boska broniniewidzialna rękaniewidzialna ręka rynkuniewprawna rękanosić na rękachobudzić się z ręką w nocnikuod rękioddać rękęodmówić rękiodtrącić czyjąś rękęofiarować rękęopuścić ręcepaść z ręki / paść z rąkpatrzeć na ręcepod rękąpodać rękępodać sobie ręcepodnosić rękę / podnieść rękępodpisywać się obiema rękamipołożyć rękęposmarować rękępowitać kosmatą rękąpozbywać się lekką ręką / pozbyć się lekką rękąpójść na rękęprawa rękaprecz z rękami! • pretendent do rękiprosić o rękęprowadzić za rękęprzechodzić przez ręceprzechodzić z rąk do rąkprzemówić do rękiprzyjąć z otwartymi rękoma / przyjąć z otwartymi rękamiprzykładać rękę / przyłożyć rękęprzyschnąć do rękiręce do góry! • ręce opadająręce przy sobie! • ręka macoszaręka rękę myjeręka swędziręka świerzbiręka w rękęręka, noga, mózg na ścianierobić cudzymi rękamirobić lekką rękąrobota pali się w rękachrozkładać ręce / rozłożyć ręcerozwiązać ręcerządzić żelazną rękąsiedzieć z założonymi rękamiskładać w ręceskupiać w swoich rękachsmarować / posmarować rękęsplamić ręcespoczywać w rękachstarać się o rękętrzymać jak umarły rękątrzymać rękę na pulsieumywać ręceurabiać sobie ręce / urabiać sobie ręce po łokciew dobre ręce / w dobrych rękachwpaść w ręcewracać z gołymi rękami / wracać z pustymi rękamiwychodzić spod ręki / wyjść spod rękiwychodzić obronną ręką / wyjść obronną rękąwyciągać rękęwyciągać kasztany z ognia czyimiś rękamiwyciągnąć rękęwydawać lekką rękąwypuścić z rąkwziąć do rękiwziąć sprawę w swoje ręce / wziąć sprawę we własne ręcez pierwszej rękiz pocałowaniem rękiz ręką na sercuzabierać lekką rękązacierać ręcezałamywać ręce / załamać ręcezginąć z czyjejś ręki / zginąć z czyichś rąkzłapać za rękęzostawić wolną rękężyć z ołówkiem w rękużyć z pracy własnych rąkz ręki
etymologia:
(1.1) prasł. *rǫka[2]
uwagi:
  • zob. też ręka w Wikicytatach
  • zobacz też: Indeks:Polski - Części ciała
  • oboczne formy N. lm „rękoma” i Ms. lm (dziś również lp[3]) „ręku” są pozostałością po dawniej liczbie podwójnej, która określała przedmioty występujące w parach[4][5][6]
  • M. liczby mnogiej „ręce” jest dawną formą liczby podwójnej. Forma regularna liczby mnogiej brzmiałaby „ręki”, jednak takie słowo nie jest używane[7].
tłumaczenia:
źródła:
  1.   Hasło „ręka” w: Słownik języka polskiego pod redakcją Witolda Doroszewskiego, Wydawnictwo Naukowe PWN.
  2. Agnieszka Krygier-Łączkowska, Europejczycy, Słowianie, Polacy. Na czym polega pokrewieństwo językowe? (Propozycja rozdziału podręcznika do nauczania treści historycznojęzykowych na studiach I stopnia), „Kwartalnik Językoznawczy” 2011/1 (5), s. 98.
  3.   Porada „w ręku – w ręce” w: Poradnia językowa PWN.
  4. Jaka forma jest poprawna: na ręce czy na ręku, rękami czy rękoma? w: Poradnia językowa UŚ.
  5.   Porada „kiedy obiema, kiedy oboma?” w: Poradnia językowa PWN.
  6.   Hasło „Ręka” w: Słownik języka polskiego, red. Aleksander Zdanowicz i in., M. Orgelbrand, Wilno 1861, s. 1354.
  7. Co w mowie piszczy: „Rękoma”, „rękami”