dziadek (język polski) edytuj

 
dziadek (1.1-2) z wnukiem
 
dziadkowie (1.3)
 
dziadek (2.1)
wymowa:
IPA[ˈʥ̑adɛk], AS[ʒ́adek], zjawiska fonetyczne: zmięk. ?/i
znaczenia:

rzeczownik, rodzaj męskoosobowy

(1.1) ojciec ojca
(1.2) ojciec matki
(1.3) pot. starszy pan, mężczyzna w podeszłym wieku
(1.4) karc. w brydżu: wymyślony gracz, który zastępuje brakującego partnera
(1.5) daw. wojsk. Józef Piłsudski[1]

rzeczownik, rodzaj męskozwierzęcy

(2.1) zob. dziadek do orzechów
(2.2) środ. żegl. fala zalewająca pokład
odmiana:
(1.1-4)
przykłady:
(1.1) Mój dziadek ma osiemdziesiąt lat.
(1.4) Skoro jest nas tylko trzech, to zagrajmy chociaż z dziadkiem.
składnia:
kolokacje:
(1.1-2) dziadek stryjeczny / wujeczny
synonimy:
(1.1) dziadek ojczysty, gw. (Górny Śląsk) starzyk, upa
(1.2) dziadek macierzysty, gw. (Górny Śląsk) starzyk, upa
(1.3) staruszek, gw. (Górny Śląsk) starzyk
(2.2) dziad
antonimy:
(1.3) chłopiec, dziecko, młodzieniaszek, młodzieniec, młodzik
hiperonimy:
(1.1) ascendent
(1.2) ascendent
hiponimy:
holonimy:
(1.1) dziadkowie
(1.2) dziadkowie
meronimy:
wyrazy pokrewne:
rzecz. dziad m, dziady nmos, dziadkowie mos, dziadostwo n, dziadzienie n, zdziadzienie n
zdrobn. dziadziuś m, dziadunio m, dziadeczek m
zgrub. dziadyga m
czas. dziadzieć ndk., zdziadzieć dk.
przym. dziadkowy, dziadowski
związki frazeologiczne:
dziadek do orzechówdziadek z miedzianą brodąleśny dziadeknie śmiej się, dziadku, z czyjegoś wypadku / nie śmiej się, dziadku, z czyjegoś wypadku – dziadek się śmiał i to samo miałgdyby babcia miała wąsy, toby była dziadkiem
etymologia:
uwagi:
zob. też dziadek w Wikipedii
zob. też dziadek w Wikicytatach
(1.4) por. czwarty do brydża
tłumaczenia:
(2.1) zobacz listę tłumaczeń w haśle: dziadek do orzechów
źródła:
  1. Stanisław Wędkiewicz, Z polskiej gwary żołnierskiej, „Język Polski” nr 5/1920, s. 153.