לאָזן
- transliteracja:
- YIVO: lozn; polska: lozn
- znaczenia:
czasownik przechodni
- (1.1) zostawiać, pozostawiać; t. opuszczać; t. dawać (prawo, możliwość)[1][2]
- (1.2) puszczać, wypuszczać (w najróżniejszych znaczeniach: wodę, gaz, korzenie)[1][2]
- (1.3) zapuszczać (silnik), uruchamiać[1]
czasownik nieprzechodni
- (2.1) o rzece uwalniającej się od lodu: ruszać, puszczać[2]
- (2.2) o mrozie: puszczać, zmniejszać się, ustępować, słabnąć[1][2]
czasownik modalny
- (3.1) … wyrażający sprawczość: pozwalać, dawać, nie przeszkadzać, polecać, zlecać, kazać, powodować, sprawiać[1][2]
czasownik zwrotny
- (4.1) לאָזן זיך → puszczać się (pędem, w pościg), rzucać się; wypuszczać się, wyruszać, udawać się, kierować się, zmierzać, podążać[1][2]
- (4.2) לאָזן זיך → pozwalać / dawać / polecać / kazać sobie (coś zrobić)[1][2]
- (4.3) לאָזן זיך → dawać się, nadawać się, poddawać się, być możliwym do / podatnym na[1][2]
czasownik, forma fleksyjna
- odmiana:
- (1-4) lp איך לאָז, דו לאָזסט, ער / זי / עס לאָזט ‖ lm מיר לאָזן, איר לאָזט, זיי לאָזן ‖ fp האָבן + געלאָזט / געלאָזן
- przykłady:
- (1.1) ער האָט מיך געלאָזט אַליין אויף דער גאַס. → Zostawił mnie samego na ulicy.
- (3.1) קליינע קינדער לאָזן ניט שלאָפֿן, גרויסע קינדער לאָזן ניט לעבן. → Małe dzieci nie dają spać, duże dzieci nie dają żyć[3].
- (4.3) די טיר לאָזט זיך גרינג עפֿענען. → Te drzwi dają się / można łatwo otworzyć[3].
- składnia:
- (3.1) bezok. + B. + לאָזן → pozwalać / dawać / polecać / kazać + C. (komuś) + bezok., powodować / sprawiać, że + M. (ktoś) + czas.
- (4.1) לאָזן זיך צו / אויף → puszczać się w + B., rzucać się do + D. / na + B.
- (4.1) לאָזן זיך נאָך → puszczać się / rzucać się (w pogoń) za + N.
- (4.1) לאָזן זיך צו / אין / קיין → wypuszczać się / wyruszać / udawać się / … do + D.
- (4.2) bezok. + לאָזן זיך → pozwalać / dawać / polecać / kazać sobie + bezok. (zrobić)
- (4.3) bezok. + לאָזן זיך → dawać się + bezok. (zrobić), nadawać się do + D. rzecz. odczas. (zrobienia), poddawać się + C. rzecz. odczas. (robieniu)
- kolokacje:
- (1.1) לאָזן אין דער היים → zostawiać w domu
- (1.1) לאָזן בײַ זיך → zostawiać u siebie, zatrzymywać, zachowywać
- (1.1) לאָזן גאָרנישט → nie zostawiać niczego
- (1.1) לאָזן שפּורן → zostawiać ślady
- (1.2) לאָזן אויפֿן וואַסער → puszczać na wodę
- (1.2) לאָזן וואָרצלען → (wy)puszczać korzenie
- (3.1) לאָזן וואַרטן → kazać czekać
- (3.1) לאָזן אַרבעטן → pozwalać pracować, nie przeszkadzać w pracy
- (3.1) לאָזן אַ טראַכט טאָן → pozwalać / dawać pomyśleć
- (4.1) לאָזן זיך אין טאַנץ → puszczać się w tany, rzucać się do tańca
- (4.1) לאָזן זיך לויפֿן → puszczać się biegiem, rzucać się do biegu
- (4.1) לאָזן זיך אין וועג → wyruszać w drogę
- (4.2) לאָזן זיך בויען אַ הויז → dawać / kazać sobie wybudować dom
- (4.3) לאָזן זיך עסן → dawać się zjeść, nadawać się do zjedzenia, być jadalnym
- (4.3) לאָזן זיך הערן → dawać się słyszeć, być słyszalnym
- (4.3) ניט לאָזן זיך באַשרײַבן → nie dawać się opisać, być nie do opisania
- (4.3) אַלץ וואָס עס לאָזט זיך → wszystko, co się (tylko) da / co tylko możliwe
- synonimy:
- antonimy:
- hiperonimy:
- hiponimy:
- holonimy:
- meronimy:
- związki frazeologiczne:
- (1.1) לאָזן פֿרײַע הענט פֿאַר → zostawiać / dawać wolną rękę + C. (komuś)
- (1.3) לאָזן אין גאַנג → puszczać / wprawiać w ruch
- (3.1) לאָזן וויסן → dawać znać, informować, powiadamiać
- źródła:
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 1,7 Дмитрий Владимирович Тищенко, Идиш-русский словарь, Арт Економі, Kijów 2012 (2019), ISBN 978-617-7289-86-8.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 2,6 2,7 Yitskhok Niborski, Bernard Vaisbrot, Dictionnaire yiddish-français, Bibliothèque Medem, Paryż 2002, ISBN 2951137273.
- ↑ 3,0 3,1 Hasło „לאָזן” w: Борис Вайнблат, Идиш-русский словарь, 2008, s. 389.
- ↑ Hasło „lassen” w: Digitales Wörterbuch der deutschen Sprache, Berlin-Brandenburgische Akademie der Wissenschaften.