טאָן (jidysz)

edytuj
transliteracja:
YIVO: ton; polska: ton
wymowa:
IPA/tɔn/; IPA[tɔn]
znaczenia:

czasownik przechodni

(1.1) robić, czynić, działać, wykonywać

czasownik posiłkowy

(2.1) … w połączeniu z rzeczownikiem w formie tematu czasownika (z rodzajnikiem nieokreślonym) wyrażający krótką czynność jednokrotną
(2.2) … w połączeniu z rzeczownikiem w formie bezokolicznika czasownika (bez rodzajnika) podkreślający daną czynność

czasownik zwrotny

(3.1) טאָן זיךdziać się, wydarzać się, zdarzać się, stawać się, odbywać się

rzeczownik, rodzaj męski

(4.1) muz. ton, nuta, dźwięk
(4.2) przen. ton, nuta, brzmienie, wydźwięk, odcień, zabarwienie

rzeczownik, rodzaj żeński

(5.1) tona
odmiana:
(1-3) lp איך טו, דו טוסט, ער / זי / עס טוטlm מיר טוען, איר טוט, זיי טועןfp האָבן + געטאָן
(4.1-2) lp טאָן; lm טענער
(5.1) lp טאָן; lm טאָנען (w połączeniu z liczebnikami głównymi: טאָן)[1]
przykłady:
(1.1) וואָס טוען זיי?‏ → Co oni robią?
(1.1) וואָס טוט מען?‏ → Co robić?
(1.1) וואָס וועסטו אים טאָן?‏ → I co mu zrobisz?[2]
(2.1) טאָן אַ קוקspojrzeć, rzucić okiem (wobec: patrzeć)
(2.1) טאָן אַ זאָגpowiedzieć, rzec, rzucić uwagę (wobec: mówić)
(2.1) טאָן אַ קלאַפּstuknąć (wobec: stukać)
(2.2) טאָן דערמאָנעןprzypominać nieustająco, nie szczędzić przypomnień (wobec: przypominać)
(3.1) וואָס טוט זיך דאָ?‏ → Co się tu dzieje?
(3.1) וואָס טוט זיך מיט דיר?‏ → Co się z tobą dzieje?
(3.1) עפּעס טוט זיך.‏ → Coś się dzieje[3].
składnia:
(3.1) טאָן זיך מיטdziać się / stawać się / być z + N., przydarzać się + C.
kolokacje:
(1.1) טאָן אַן אַרבעטwykonywać pracę[4]
(1.1) טאָן גוטסczynić dobro[4]
(1.1) טאָן אַ פֿעלערrobić / popełniać błąd[4]
(1.1) תּפֿילה טאָן → odmawiać modlitwę, modlić się
(4.1-2) פֿאַלשער טאָן → dosł. i przen. fałszywy ton, fałszywa nuta
(4.2) געבן / אָנגעבן דעם טאָן → nadawać ton[2]
(4.2) אין דעם טאָן → w tym tonie, na nutę, w tym duchu[2]
synonimy:
(2.1) געבן
antonimy:
hiperonimy:
hiponimy:
holonimy:
meronimy:
wyrazy pokrewne:
związki frazeologiczne:
(1.1) האָבן צו טאָןmieć do czynienia
etymologia:
(1-3) śwn. tuon, por. niem. tun[5]
(4) śwn. tōn < łac. tonus < gr. τόνος (tónos), por. niem. Ton[6]
(5) franc. tonne < śr.łac. tonna, por. niem. Tonne
uwagi:
(1-3) Wariant: טון (tun), z częściowo inną odmianą.
źródła:
  1.   Hasło „טאָן” w: Борис Вайнблат, Идиш-русский словарь, 2008, s. 333.
  2. 2,0 2,1 2,2   Hasło „טאָן” w: Uriel Weinreich, Modern English-Yiddish, Yiddish-English dictionary, YIVO Institute for Jewish Research, Nowy Jork 1968, s. 602.
  3.   Yitskhok Niborski, Bernard Vaisbrot, Dictionnaire yiddish-français, Bibliothèque Medem, Paryż 2002, ISBN 2951137273, s. 287.
  4. 4,0 4,1 4,2   Дмитрий Владимирович Тищенко, Идиш-русский словарь, Арт Економі, Kijów 2012 (2019), ISBN 978-617-7289-86-8.
  5.   Hasło „tun” w: Digitales Wörterbuch der deutschen Sprache, Berlin-Brandenburgische Akademie der Wissenschaften.
  6.   Hasło „Ton” w: Digitales Wörterbuch der deutschen Sprache, Berlin-Brandenburgische Akademie der Wissenschaften.