podkurek

podkurek (język polski)

wymowa:

IPA: [pɔtˈkurɛk], AS: [potkurek], zjawiska fonetyczne: utr. dźw.

znaczenia:

rzeczownik, rodzaj męskorzeczowy

(1.1) przest. pora, kiedy pieją koguty, przed świtem

(1.2) lud. uczta w ostatni wtorek karnawału wyprawiana przez chłopców za pieniądze zebrane podczas obwożenia po wsi koguta

(1.3) daw. postny posiłek podawany o północy między tłustym wtorkiem a Środą Popielcową

(1.4) przest. posiłek podawany nad ranem po całonocnej zabawie lub pracy składający się zazwyczaj z barszczu, bigosu i kiełbasy

odmiana:

(1.1-4)

 

przypadek	liczba pojedyncza	liczba mnoga
mianownik	podkurek	podkurki
dopełniacz	podkurka	podkurków
celownik	podkurkowi	podkurkom
biernik	podkurek	podkurki
narzędnik	podkurkiem	podkurkami
miejscownik	podkurku	podkurkach
wołacz	podkurku	podkurki

przykłady:

(1.3) Po wieczerzy mięsnej w ostatni wtorek dawali około godziny dwunastej północnej mleko, jajca i śledzie, przegrawając niejako tymi potrawami następującemu postowi i niby po stopniach od mięsa przez nabiał do niego przystępując. Ta maślana kolacja zwała się podkurek; była wszędzie w używaniu tak w wielkich domach, jako też w małych.

(1.4) Posłano z rozkazem, aby nowe gąsiorki na stół przyniesiono, do których zażądali inni przekąski, tak że na nowo nakrywać i podkurek zastawiać musiała służba.

(1.4) Po kolacji jakaś partia szachów z księdzem Anastazym, jakaś partyjka winta […] godzina jedenasta, pół do dwunastej… Smutno byłoby iść spać bez jakiegoś wzmocnienia, bez leciutkiego, przedsennego posiłku. Maciejunio, drepcząc pośpiesznie, przynosi domowe serki owcze, obce, ostre, zielone – jabłka nieopisanej dobroci, jesienne delicje jakieś tam malusieńkie kieliszeczki, z czymś tam ciemnowiśniowym… Słowem, krótki i skromny „podkurek” przed śródnocnym pianiem koguta.

składnia:

kolokacje:

synonimy:

(1.1) doświtek

antonimy:

hiperonimy:

hiponimy:

holonimy:

meronimy:

wyrazy pokrewne:

związki frazeologiczne:

etymologia:

uwagi:

zob. też podkurek w Encyklopedii staropolskiej

(1.2) zobacz też: podkoziołek

tłumaczenia:

źródła: