stać
stać (język polski)
edytuj- znaczenia:
czasownik nieprzechodni
- (1.1) o człowieku, zwierzęciu: być w pozycji wyprostowanej, podpartym tylko na nogach
- (1.2) o przedmiocie: być ustawionym w taki sposób, że pionowy wymiar jest większy od poziomych
- (1.3) pot. o penisie: być w stanie erekcji (często z podmiotem domyślnym)
- (1.4) o mechanizmie, silniku: nie pracować, nie działać
- (1.5) przest. pot. kosztować, mieć jakąś cenę
- (1.6) tylko w bezok. mieć na coś dość pieniędzy, móc kupić
- (1.7) znajdować się w jakimś miejscu
- (1.8) środ. inform. działać (o programie lub serwerze)
- (1.9) nie ruszać się z miejsca
- (1.10) zabiegać (o coś)[1]
- (1.11) tylko w bezok. być w stanie coś zrobić
czasownik zwrotny dokonany stać się
- (2.1) aspekt dokonany od: stawać się
- (2.2) gw. (Mazury) skończyć się[2]
- odmiana:
- (1.1-10)
forma liczba pojedyncza liczba mnoga 1. os. 2. os. 3. os. 1. os. 2. os. 3. os. bezokolicznik stać czas teraźniejszy stoję stoisz stoi stoimy stoicie stoją czas przeszły m stałem stałeś stał staliśmy staliście stali ż stałam stałaś stała stałyśmy stałyście stały n stałom stałoś stało tryb rozkazujący niech stoję stój niech stoi stójmy stójcie niech stoją pozostałe formy czas przyszły m będę stał,
będę staćbędziesz stał,
będziesz staćbędzie stał,
będzie staćbędziemy stali,
będziemy staćbędziecie stali,
będziecie staćbędą stali,
będą staćż będę stała,
będę staćbędziesz stała,
będziesz staćbędzie stała,
będzie staćbędziemy stały,
będziemy staćbędziecie stały,
będziecie staćbędą stały,
będą staćn będę stało,
będę staćbędziesz stało,
będziesz staćbędzie stało,
będzie staćczas zaprzeszły m stałem był stałeś był stał był staliśmy byli staliście byli stali byli ż stałam była stałaś była stała była stałyśmy były stałyście były stały były n stałom było stałoś było stało było forma bezosobowa czasu przeszłego stano tryb przypuszczający m stałbym,
byłbym stałstałbyś,
byłbyś stałstałby,
byłby stałstalibyśmy,
bylibyśmy stalistalibyście,
bylibyście stalistaliby,
byliby staliż stałabym,
byłabym stałastałabyś,
byłabyś stałastałaby,
byłaby stałastałybyśmy,
byłybyśmy stałystałybyście,
byłybyście stałystałyby,
byłyby stałyn stałobym,
byłobym stałostałobyś,
byłobyś stałostałoby,
byłoby stałoimiesłów przymiotnikowy czynny m stojący, niestojący ż stojąca, niestojąca stojące, niestojące n stojące, niestojące imiesłów przysłówkowy współczesny stojąc, nie stojąc rzeczownik odczasownikowy stanie, niestanie - (2.1)
forma liczba pojedyncza liczba mnoga 1. os. 2. os. 3. os. 1. os. 2. os. 3. os. bezokolicznik stać się czas przyszły prosty stanę się staniesz się stanie się staniemy się staniecie się staną się czas przeszły m stałem się stałeś się stał się staliśmy się staliście się stali się ż stałam się stałaś się stała się stałyśmy się stałyście się stały się n stałom się stałoś się stało się tryb rozkazujący niech się stanę stań się niech się stanie stańmy się stańcie się niech się staną pozostałe formy czas zaprzeszły m stałem się był stałeś się był stał się był staliśmy się byli staliście się byli stali się byli ż stałam się była stałaś się była stała się była stałyśmy się były stałyście się były stały się były n stałom się było stałoś się było stało się było forma bezosobowa czasu przeszłego stano się tryb przypuszczający m stałbym się,
byłbym się stałstałbyś się,
byłbyś się stałstałby się,
byłby się stałstalibyśmy się,
bylibyśmy się stalistalibyście się,
bylibyście się stalistaliby się,
byliby się staliż stałabym się,
byłabym się stałastałabyś się,
byłabyś się stałastałaby się,
byłaby się stałastałybyśmy się,
byłybyśmy się stałystałybyście się,
byłybyście się stałystałyby się,
byłyby się stałyn stałobym się,
byłobym się stałostałobyś się,
byłobyś się stałostałoby się,
byłoby się stałoimiesłów przysłówkowy uprzedni stawszy się rzeczownik odczasownikowy stanie się, niestanie się
- przykłady:
- (1.1) Pod latarnią stały dwie policjantki przebrane za prostytutki.
- (1.2) Regał stoi pod ścianą.
- (1.3) Zawsze mi (penis) stoi, kiedy widzę dziewczynę w krótkiej spódnicy.
- (1.4) Zegarek mi stoi.
- (1.5) Ceny akcji stały na poziomie 20 (dwudziestu) złotych za sztukę, po czym nagle spadły.
- (1.6) Nie stać mnie na nowy samochód.
- (1.7) Na postoju stała taksówka.
- (1.8) Ten serwer stoi już prawie miesiąc bez przerwy.
- (1.9) Autobus stoi na przystanku.
- składnia:
- (1.1-2, 1.5, 1.7) stać + okolicznik miejsca
- (1.3) stać + C.
- (1.6) stać + B. (kogoś) na + B. (coś)
- (1.10) stać o + B. (coś)
- (1.11) stać + B. (kogoś) na + B. (coś)
- kolokacje:
- (1.3) komuś stoi
- (1.6) stać kogoś / mnie/ciebie / … na samochód / dom / …
- (1.7) wolno stojący
- synonimy:
- (1.1) reg. pozn. stojeć; gw. (Mazowsze) stojać[3]
- (1.2), (1.7) znajdować się, być
- (1.5) kosztować
- (1.7) zaparkować (samochód)
- hiperonimy:
- hiponimy:
- holonimy:
- meronimy:
- wyrazy pokrewne:
- rzecz. stanie, stałość, stoisko, stojak, stojanka, stójka, stół, wystawienie, stacja, stacz
- czas. stawać / stanąć, stawać się / stać się, ustanawiać
- związki frazeologiczne:
- (1.1) miejsce stojące • co się stało, to się nie odstanie • przeklinać na czym świat stoi • stać na antypodach • stać na czatach / stać na świecy • stać nad grobem • stać nad przepaścią • przysłowie: co się stało w igrze, tego ani diabeł nie wydrze; zobacz też: stawać
- (1.6) stać go na buty, a nie stać na cholewy
- uwagi:
- (1.6) tylko w bezokoliczniku: „stać kogoś na coś”
- tłumaczenia:
- (2.1) dla języków nierozróżniających aspektów zobacz listę tłumaczeń w haśle: stawać się
- (2.2) zobacz listę tłumaczeń w haśle: skończyć się
- afrykanerski: (1.1) staan; (1.2) staan
- angielski: (1.1) stand; (1.2) stand; (1.8) run
- arabski: (1.1) وقف
- białoruski: (1.1) стаяць; (1.2) стаяць; (1.4) стаяць; (1.7) стаяць
- bułgarski: (1.1) стоя
- chiński standardowy: (1.1) 站 (zhàn); (1.7) 站 (zhàn); (1.9) 站 (zhàn)
- dolnołużycki: (1.1) stojaś
- duński: (1.1) stå; (1.2) stå; (1.3) stå
- elfdalski: (1.1) standa; (1.2) standa
- esperanto: (1.1) stari; (1.2) stari; (1.4) stari
- francuski: (1.1) être / rester / se tenir debout; (1.2) être / rester / se tenir debout; (1.3) bander; (1.4) ne pas fonctionner / bouger; (1.6) avoir les moyens; (1.7) être, se trouver
- gruziński: (1.1) დგომა (dgoma)
- hiszpański: (1.1) estar de pie; (1.9) estar parado
- islandzki: (1.1) standa; (1.2) standa
- japoński: (1.1) 立つ; (1.2) 立つ
- jidysz: (1.1) שטיין (sztejn); (1.2) שטיין (sztejn); (1.3) שטיין (sztejn); (1.4) שטיין (sztejn); (1.5) שטיין (sztejn); (1.7) שטיין (sztejn)
- kaszubski: (1.1) stac, stojec
- łaciński: (1.1) sto
- niderlandzki: (1.1) staan
- niemiecki: (1.1) stehen; (1.2) stehen; (1.3) stehen; (1.4) stehen; (1.5) kosten; (1.6) (sich) leisten können; (1.7) stehen
- nowogrecki: (1.1) στέκομαι, μένω όρθιος; (1.9) στέκομαι, μένω ακίνητος
- polski język migowy: (w zapisie SignWriting)
- rosyjski: (1.1) стоять; (1.2) стоять; (1.3) стоять; (1.4) стоять; (1.6) иметь достаточно денег, располагать достаточным количеством денег; (1.7) стоять; (1.8) работать; (1.9) стоять
- staroirlandzki: (1.1) do·airissedar
- ukraiński: (1.1) стояти; (1.2) стояти
- waloński: (1.1) èsse so pî; (1.2) èsse so pî
- wilamowski: (1.1) śtejn; (1.2) śtejn; (1.3) śtejn; (1.4) śtejn
- źródła:
- ↑ Radosław Grześkowiak, Ewa Nawrocka, Bolesław Oleksowicz, Stanisław Rosiek, Między tekstami 2. Renesans. Barok. Oświecenie (echa współczesne), wyd. III, wyd. słowo / obraz terytoria, Gdańsk 2005, s. 91.
- ↑ Bajka o księdzu, kuczerze i królu, zapisała H. Kurkowska, w Z gwary warmińskiej i mazurskiej, „Poradnik Językowy” nr 2/1951, s. 28.
- ↑ Hasło „stojać” w: Renata Kucharzyk, Anna Niezabitowska, Jerzy Reichan, Maria Tokarz, Wiktoria Wójcicka, Jadwiga Wronicz, Mały słownik gwar polskich, Lexis, Kraków 2010, ISBN 978-83-89425-63-8, s. 267.
- ↑ Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN.