ꙗзꙑкъ

ꙗзꙑкъ (język staroruski)

zapisy w ortografiach alternatywnych:

ѧзꙑкъ

transliteracja:

jazykŭ

wymowa:

podział przy przenoszeniu wyrazu: ꙗ•зꙑ•къ

znaczenia:

rzeczownik, rodzaj męski

(1.1) anat. język

(1.2) jęz. język

(1.3) mowa

(1.4) etn. naród, plemię

(1.5) etn. lud

(1.6) wojsk. język (miejscowy jeniec złapany dla uzyskania informacji o wrogu)

(1.7) praw. zeznanie świadka

(1.8) praw. testament

odmiana:

(1.1-8) deklinacja I (twardotematyczna)

 

przypadek	liczba pojedyncza	liczba podwójna	liczba mnoga
mianownik	ꙗзꙑкъ	ꙗзꙑка	ꙗзꙑци
dopełniacz	ꙗзꙑка	ꙗзꙑкоу	ꙗзꙑкъ
celownik	ꙗзꙑкоу	ꙗзꙑкома	ꙗзꙑкомъ
biernik	ꙗзꙑкъ	ꙗзꙑка	ꙗзꙑкꙑ
narzędnik	ꙗзꙑкъмь	ꙗзꙑкома	ꙗзꙑкꙑ
miejscownik	ꙗзꙑцѣ	ꙗзꙑкоу	ꙗзꙑцѣхъ
wołacz	ꙗзꙑче	ꙗзꙑка	ꙗзꙑци

przykłady:

(1.1) Зане оуста грѣшнагѡ и оуста льстивагѡ ѿверзошасѧ на мѧ: глаголютъ со мною ѧзꙑкомъ лжи. → Bo usta złych i usta podstępnych są otwarte przeciwko mnie; mówili przeciwko mnie językiem kłamliwym.

(1.2) […] по размѣшеньи же ꙗзꙑкъ . Богъ вѣтромъ великомъ раздроуши столпъ […] → […] po pomieszaniu języków Bóg wiatrem wielkim zniszczył wieżę (Babel).

(1.3) О добродѣтельнѣмъ же ихъ житии не настоящааго ѥсть врѣмене ни моѥго ꙗзꙑка съповѣдаати. → O ich prawym życiu nie mam jednak w tej chwili mowy, by opowiedzieć.

(1.4) И проповѣдатисѧ въ имѧ ѥго покаанию и оставлѥнию грѣхомъ въ вьсѣхъ ꙗзꙑцѣхъ. → I głoście w Jego imieniu pokutę i porzucenie grzechu we wszystkich narodach.

(1.5) В Афетовѣ же части сѣдить Роусь . Чюдь . и вси ꙗзꙑцѣ: Мерѧ . Моурома . Всь . Мордва […] → W Jafetowym zaś dziale siedzą: Ruś, Czudź i wszelkie ludy: Mera, Muroma, Weś, Mordwa […]

(1.6) И они, ѣхавше, ꙗзꙑкъ ꙗша за Холохолномъ и приведоша ко кнѧзю Олигердоу; и онъ поведа силоу великоу Нѣмецкиꙗ рати подъ городомъ Изборскомъ […] → A oni, jadąc (tam), znaleźli języka przy Cholocholn i przyprowadzili (go) do księcia Algirdasa; a on opowiedział o wielkim wojsku Teutonów w pobliżu miasta Izborsk […]

(1.7) […] а то есть не скотъ, нелзѣ рѣчи: не вѣдаю, оу кого есми коупилъ; по ꙗзꙑкоу ити до конца […] → […] bo (sługa) nie jest bydlęciem i nie można powiedzieć: nie wiem, od kogo go kupiłem; ale (trzeba) według świadectwa (sługi) szukać (prawdziwego złodzieja) […]

(1.8) […] безъ ꙗзꙑка ли оумреть, то оу кого боудеть на дворе бꙑла и кто ю кормилъ, то томоу взѧти. → […] jeżeli (wdowa) umrze bez testamentu, to ten, który ją utrzymywał i żywił, weźmie (jej majątek).

składnia:

kolokacje:

(1.2) роусьскъ ꙗзꙑкъ → język staroruski

synonimy:

(1.2) бесѣда, рѣчь

(1.3) мълва, бесѣда, слово, гласъ, нарокъ

(1.4) народъ, племѧ, людъ, родъ, пълкъ, страна

(1.5) людиѥ, народъ,

(1.7) показаниѥ

(1.8) завѣтъ, завѣщаниѥ, обрѧжениѥ, рѧдъ, съвѣщаниѥ, оуставъ

antonimy:

hiperonimy:

(1.1) мꙑшьца

(1.6) нѧтьць, колодьникъ, кощеи, плѣньникъ, плѣньнъ

hiponimy:

holonimy:

meronimy:

wyrazy pokrewne:

zdrobn. ꙗзꙑчькъ m

przym. ꙗзꙑчьнъ, ꙗзꙑчьскъ

przysł. ꙗзꙑчьскꙑ

związki frazeologiczne:

etymologia:

źródłosłów dla rus. ꙗзы́къ > białor. язы́к, rusiński язы́к, ukr. язи́к • ros. язы́к

odziedziczone z prasł. *ęzykъ, z prasł. *ęzy (z prabałtosł. *inźūˀ-, z praindoeur. *dn̥ǵʰū- → język (narząd)) + *-kъ

por. pol. język, poł. jǫ̇zĕk, czes. jazyk, scs. ѩзꙑкъ, bułg. ези́к, serb. јѐзик

por. dalsze odpowiedniki litew. liežùvis (zmodyfikowane pod wpływem liežti → lizać), sanskr. जिह्वा (jihvā), łac. dingua

znaczenie (1.6) to ostatecznie pożyczka semantyczna z śr.gr. γλῶσσα (por. śr.gr. κρατεῖν γλῶσσαν → złapać języka), z rozwojem język → dialekt → język obcy → człowiek mówiący obcym językiem, mniej prawodpodobna pożyczka semantyczna z języków turkijskich z podobnym rozwojem semantycznym por. osm. دل (dil) → język; więzień

uwagi:

zob. ꙗзꙑци lm

(1.1) zobacz też: Indeks:Staroruski - Części ciała

źródła: