słońce
słońce (język polski)
edytuj- wymowa:
- , IPA: [ˈswɔ̃j̃nt͡sɛ], AS: [su̯õĩ ̯nce], zjawiska fonetyczne: nazal.• rozs. artyk.
- podział przy przenoszeniu wyrazu: słoń•ce
- znaczenia:
rzeczownik, rodzaj nijaki
- (1.1) Słońce widziane jako tarcza na niebie[1]
- (1.2) astr. główna gwiazda w układzie planetarnym, źródło światła i ciepła pojawiające się na niebie
- (1.3) występujący w wielu wariantach symbol o okrągłym kształcie i promienistych liniach
- (1.4) przen. światło wysyłane przez słońce (1.1); blask słoneczny
- (1.5) przen. pieszczotliwie o osobie
- odmiana:
- (1.1,4)
przypadek liczba pojedyncza liczba mnoga mianownik słońce słońca dopełniacz słońca słońc celownik słońcu słońcom biernik słońce słońca narzędnik słońcem słońcami miejscownik słońcu słońcach wołacz słońce słońca - (1.2,3,5)
przypadek liczba pojedyncza liczba mnoga mianownik słońce słońca dopełniacz słońca słońc celownik słońcu słońcom biernik słońce słońca narzędnik słońcem słońcami miejscownik słońcu słońcach wołacz słońce słońca
- przykłady:
- (1.1) Słońce symbolizuje światło, ogień, nieskończoność oraz źródło energii i mocy życiowej.
- (1.1) Chyba będzie padał deszcz, bo słońce skryło się za czarnymi chmurami.
- (1.2) Galaktyka składa się z miliardów słońc.
- (1.4) Kot wygrzewał się na słońcu.
- (1.5) Przytul mnie, moje słońce!
- składnia:
- kolokacje:
- (1.1) okrągłe / jasne słońce / złote / żółte / szkarłatne słońce • słońce południowe / północne • poranne / południowe / popołudniowe słońce • wiosenne / letnie / jesienne / zimowe słońce • styczniowe / lutowe / marcowe / kwietniowe / majowe / czerwcowe / lipcowe / sierpniowe / wrześniowe / październikowe / listopadowe / grudniowe słońce • słońce wschodzi / zachodzi • słońce błyszczy / iskrzy się / jaśnieje / lśni / świeci • słońce grzeje / praży / przygrzewa / przypieka • słońce znajduje się nad horyzontem • słońce widnieje na niebie (nieboskłonie, firmamencie) • słońce chyli się ku zachodowi • słońce wyjrzało (wyszło) zza chmury • słońce skryło się (zniknęło) za chmurą • słońce wskazuje jakiś kierunek • wschód / zachód słońca • promienie słońca • bóg / bogini słońca • personifikacja / uosobienie słońca
- (1.4) poranne / południowe / popołudniowe słońce • żółte / złote / pomarańczowe / czerwone / karminowoczerwone / karminowe / szkarłatne / purpurowe słońce • słońce kłuje (razi) w oczy / oślepia • słońce pada na coś / zalewa coś • opalać się na / wygrzewać się na słońcu • leżeć na (w) / być na (w) słońcu • w pełnym słońcu
- synonimy:
- (1.1) zdrobn. słonko, słoneczko
- (1.4) zdrobn. słonko, słoneczko
- (1.5) zdrobn. słonko, słoneczko
- antonimy:
- (1.4) deszcz
- hiponimy:
- holonimy:
- meronimy:
- wyrazy pokrewne:
- rzecz. Słońce n, słoneczność ż, słonecznik m, słonecznica ż, słonecznice nmos, nasłonecznienie n
- czas. słonecznić się ndk., nasłonecznić dk., nasłonecznić się dk.
- przym. słoneczny, nasłoneczny, przeciwsłoneczny, słońcowy, słonecznikowy
- przysł. słonecznie
- związki frazeologiczne:
- iść z motyką na słońce / porywać się z motyką na słońce / rzucać się z motyką na słońce • jasny jak słońce • kąpać się w słońcu / kąpać się w promieniach słońca • (patrzeć / przyglądać się) pod słońce • pod słońcem • przysłowia: gdy jasne słońce w dzień gromniczny będzie, więcej niż przedtem śniegu spadnie wszędzie • gdy słońce przygrzewa na Jana Dobrego, spodziewać się można lata pogodnego • gdzie słońce świeci, tam cień być musi • i na słońcu są plamy • jak słońce jasno świeci na Gromnicę, to przyjdą wielkie mrozy i śnieżyce • na Trzech Króli słońce świeci, wiosna do nas pędem leci • nic nowego pod słońcem • nie chwal dnia przed zachodem słońca / nie chwal dnia przed zachodem słońca, a żony za życia • nim słońce wzejdzie, rosa oczy wyje
- etymologia:
- (1.1) od XIV wieku; ogólnosłowiańskie (por. czes. slunce, ros. солнце) < prasł. *slnъce → słońce < prasł. *-ko (wtórnie prasł. *-ce) dodane do wcześniejszej formy prasł. *slnъ[2]
- (1.2-4) od (1.1)
- uwagi:
- (1.1) Tylko jako termin astronomiczny piszemy wielką literą, w pozostałych przypadkach – małą[3][4][5].
- (1.1) por. Słońce
- (1.2) zobacz też: Indeks:Polski - Astronomia • Indeks:Polski - Indeks terminów astronomicznych
- tłumaczenia:
- abchaski: (1.1) а'мра, амра
- afar: ayro
- afrykanerski: (1.1) son
- ajmara: (1.1) inti
- akan: (1.1) awia
- alabama: (1.1) hasi
- albański: (1.1) diell
- amharski: (1.1) ፀሐይ ż
- angielski: (1.1) sun; (1.2) sun
- arabski: (1.1) شمس (shams) ż
- aramejski: (1.1) ܫܡܫܐ
- arapaho: (1.1) hiisiis
- awestyjski: (1.1) 𐬵𐬎𐬎𐬀𐬭
- baskijski: (1.1) eguzki
- białoruski: (1.1) сонца n
- bułgarski: (1.1) слънце n
- chiński standardowy: (1.1) 日 (rì)
- chorwacki: (1.1) sunce n; (1.2) sunce n; (1.4) sunce n
- czeski: (1.1) slunce n
- dolnołużycki: (1.1) słyńco n
- duński: (1.1) Solen; (1.2) sol w
- dzongkha: (1.1) ཉི
- elfdalski: (1.1) suol ż
- esperanto: (1.1) suno
- estoński: (1.1) päike
- fenicki: (1.1) 𐤔𐤌𐤔
- fidżyjski: (1.1) matanisiga
- fiński: (1.1) aurinko
- francuski: (1.1) soleil m
- gocki: (1.1) 𐍃𐌿𐌽𐌽𐍉 ż
- górnołużycki: (1.1) słónco n
- grenlandzki: (1.1) seqineq
- hawajski: (1.1) lā
- hebrajski: (1.1) שמש ż (szemesz); (1.2) חַמָה (hama)
- hiszpański: (1.1) sol m
- indonezyjski: (1.1) matahari
- islandzki: (1.1) sól ż
- jaćwieski: (1.1) sała
- japoński: (1.1) 日 (ひ, hi), 太陽 (たいよう, taiyō); (1.2) 太陽 (たいよう, taiyō); (1.4) 日光 (にっこう, nikkō)
- jawajski: (1.1) srengéngé
- jidysz: (1.1) זון ż (zun)
- kabardyjski: (1.1) дыгъэ
- kabowerdeński: (1.1) sol
- kakczikel: (1.1) q'ij
- karaimski: (1.1) кӱн, шамс; (1.4) кӱн, шамс
- kaszubski: (1.1) słuńce n
- kataloński: (1.1) sol m
- koreański: (1.1) 태양 (t’aeyang), 해 (hae); (1.2) 태양 (t’aeyang); (1.4) 햇빛 (haeppit), 해 (hae)
- liwski: (1.1) pǟvaļiki
- łaciński: (1.1) sol m; (1.2) sol m
- mongolski: (1.1) нар; (1.2) нар
- nahuatl centralnego Meksyku: (1.1) tonatih
- nahuatl klasyczny: (1.1) tonatiuh
- nahuatl ze środkowej Huasteki: (1.1) tonatij
- niderlandzki: (1.1) zon m ż
- niemiecki: (1.1) Sonne ż; (1.2) Sonne ż; (1.4) Sonne ż
- nowogrecki: (1.1) ήλιος m
- ormiański: (1.1) արեւ
- polski język migowy: (w zapisie SignWriting)
- portugalski: (1.1) Sol m; (1.2) Sol m; (1.4) Sol m
- quenya: (1.1) anar
- rosyjski: (1.1) солнце n; (1.2) солнце n; (1.4) солнце n
- sanskryt: (1.1) आशिर, वृक, मिहिर, सुर, सूर्य
- słowacki: (1.1) slnko n; (1.2) slnko n
- staroangielski: (1.1) sunne ż
- staroegipski: (1.1) (rꜥ), (ỉtn)
- starogrecki: (1.1) ἥλιος (hēlios) m
- staroirlandzki: (1.1) grían ż
- suahili: (1.1) jua
- szwedzki: (1.1) sol w; (1.2) sol w; (1.4) sol w
- tahitański: (1.1) mahana
- turecki: (1.1) güneş
- tuvalu: (1.1) lā
- tybetański: (1.1) ཉི་མ, ཉི
- ukraiński: (1.1) сонце n; (1.2) сонце n
- uzbecki: (1.1) quyosh
- waloński: (1.1) solo m
- wepski: (1.1) päiväine
- węgierski: (1.1) nap
- wilamowski: (1.1) zunn ż, zun ż; (1.2) zunn ż, zun ż; (1.4) zunn ż, zun ż
- włoski: (1.1) sole m
- zachodnioflamandzki: (1.1) zunne ż
- źródła:
- ↑ Hasło „słońce” w: Wielki słownik ortograficzny, Wydawnictwo Naukowe PWN.
- ↑ Hasło „słońce” w: Izabela Malmor, Słownik etymologiczny języka polskiego, Wydawnictwo Szkolne PWN ParkEdukacja, Warszawa-Bielsko-Biała 2009, ISBN 978-83-262-0146-2, s. 376.
- ↑ Hasło „słońce” w: Uniwersalny słownik języka polskiego, red. Stanisław Dubisz i Elżbieta Sobol, Wydawnictwo Naukowe PWN.
- ↑ Porada „ziemia czy Ziemia, słońce czy Słońce?” w: Poradnia językowa PWN.
- ↑ Porada „ziemia i księżyc” w: Poradnia językowa PWN.