niebo
niebo (język polski)
edytuj- znaczenia:
rzeczownik, rodzaj nijaki
- (1.1) astr. meteorol. część atmosfery lub kosmosu widziana z Ziemi jako otaczająca ją sfera; zob. też niebo w Wikipedii
- (1.2) rel. mityczne miejsce, gdzie przebywa Bóg, bogowie
- (1.3) przen. Bóg, bóstwo
- odmiana:
- (1.1-3)
przypadek liczba pojedyncza liczba mnoga mianownik niebo niebiosa / niebiosy / rzad. nieba dopełniacz nieba niebios / niebiosów / rzad. nieb celownik niebu niebiosom / rzad. niebom biernik niebo niebiosa / niebiosy / rzad. nieba narzędnik niebem niebiosami / rzad. niebami miejscownik niebie niebiosach / daw. niebiesiech / rzad. niebach wołacz niebo niebiosa / niebiosy / rzad. nieba
- przykłady:
- (1.1) Niebo pociemniało, pojawiły się chmury.
- (1.2) Katolicy wierzą, że po śmierci duszę czeka niebo, piekło lub czyściec.
- (1.3) Cóż nam robić, taki już wyrok niebios.
- (1.3) Niech się dzieje wola nieba, // z nią się zawsze zgadzać trzeba[1].
- składnia:
- kolokacje:
- (1.1) błękitne / czyste / zachmurzone niebo • patrzeć w / na niebo • coś jest na niebie • coś leci po niebie
- (1.2) iść / trafić do nieba • być w niebie
- synonimy:
- (1.2) raj, kraina wiecznej szczęśliwości, Elizjum, Pola Elizejskie, łono Abrahama, Królestwo Niebieskie
- antonimy:
- (1.1) ziemia
- (1.2) piekło, pandemonium
- hiperonimy:
- hiponimy:
- (1.2) raj
- holonimy:
- (1.2) zaświaty
- wyrazy pokrewne:
- rzecz. niebiosa nmos, niebiosy nmos, niebieski m, niebianin m, niebianka ż, zaniebieszczenie n
- czas. zaniebieścić dk.
- przym. niebieski, niebiański, niebieskawy
- przysł. niebiesko
- tem. słow. niebiesko-
- związki frazeologiczne:
- być jak niebo i ziemia • być w siódmym niebie • czuć się jak w niebie • jak grom z jasnego nieba • manna z nieba • niebo w gębie • pod gołym niebem • poruszyć niebo i ziemię • prośba niebiosa przebija • przychylić nieba / przychylać nieba • psie głosy nie idą w niebiosy • spaść jak piorun z jasnego nieba • spaść z nieba • wielkie nieba • wołać o pomstę do nieba
- etymologia:
- od prasł. *nebo[2][3] (w liczbie mnogiej *nebesa), od praindoeur. *nébhos → chmura, obłok[3]
- por. białor. неба, bułg. небе, chorw. nebo, czes. nebe, dłuż. njebjo, głuż. njebjo, ros. небо, scs. нєбо, słc. nebo, słń. nebo i ukr. не́бо
- por. gr. νέφος, łac. nebula i sanskr. नभस्
- uwagi:
- Formy liczby mnogiej zaczynające się na „niebios-” są używane do nadania wypowiedzi bardziej podniosłego charakteru. Formy liczby mnogiej tworzone w sposób standardowy nie są praktycznie używane.
- Słownik poprawnej polszczyzny pod redakcją W. Doroszewskiego uznaje formę „niebiosy” za błędną[4], jednak jest ona notowana przez inne słowniki[5][6][7].
- tłumaczenia:
- aleucki: (1.1) ini-x̂, iniq
- angielski: (1.1) sky, heaven; (1.2) heaven
- arabski: (1.1) سماء m; (1.2) جنة
- aramejski: (1.1) ܫܡܝܐ m ż
- asamski: (1.1) আকাশ
- baskijski: (1.1) zeru, ortzi; (1.2) zeru
- białoruski: (1.1) неба n; (1.2) неба n; (1.3) неба n
- bułgarski: (1.1) небе n; (1.2) небе n
- chiński standardowy: (1.1) 天 (tiān); (1.2) 天 (tiān); (1.3) 天 (tiān)
- chorwacki: (1.1) nebo n; (1.2) raj m, nebo n
- czeski: (1.1) nebe; (1.2) nebe, nebesa
- czukocki: (1.1) йъииӄ
- dolnołużycki: (1.1) njebjo n; (1.2) njebjo n
- duński: (1.1) himmel w; (1.2) Himmelen w
- elfdalski: (1.1) imil m
- esperanto: (1.1) ĉielo; (1.2) ĉielo; (1.3) ĉielo
- fiński: (1.1) taivas; (1.2) taivas
- francuski: (1.1) ciel
- górnołużycki: (1.1) njebjo n
- grenlandzki: (1.1) qilak
- gudźarati: (1.1) આકાશ n (ākāśa), આભ n (ābha), આસમાન n (āsamāna)
- hawajski: (1.1) lani; (1.2) lani
- hindi: (1.1) आकाश
- hiszpański: (1.1) cielo m; (1.2) cielo m
- inari: (1.1) alme
- islandzki: (1.1) loft n, himinn m; (1.2) himnar m/lm
- japoński: (1.1) 空 (そら, sora); (1.2) 天 (てん, ten)
- jidysz: (1.1) הימל m (himl), żart. די בלויע יאַרמלקע ż (di bloje jarmlke)
- kaszubski: (1.1) niebò n
- kataloński: (1.1) cel m
- koreański: (1.1) 하늘 (hanŭl); (1.2) 하늘 (hanŭl)
- kornijski: (1.1) ebron ż; (1.2) nev m
- litewski: (1.1) dangus m
- łaciński: (1.1) caelum / coelum n; (1.2) caelum / coelum n
- łotewski: (1.1) debesis ż lm
- nawaho: (1.1) yáʼąąsh, wótʼááh; (1.2) yáʼąąsh, wótʼááh
- neapolitański: (1.1) cielo m
- niderlandzki: (1.1) hemel m
- niemiecki: (1.1) Himmel m; (1.2) Himmel m
- norweski (bokmål): (1.1) sky
- nowogrecki: (1.1) ουρανός m
- orija: (1.1) ଗଗନ (gagana)
- ormiański: (1.1) երկինք (erkink')
- pali: (1.1) ākāsa m
- portugalski: (1.1) céu m; (1.2) céu m
- rosyjski: (1.1) небо n; (1.2) небо n
- rumuński: (1.1) cer n; (1.2) cer n
- sanskryt: (1.1) नभ, आकाश, दिव; (1.2) स्वर्ग, दिव, दिवस
- skolt: (1.1) âˊlmm
- słowacki: (1.1) nebo; (1.2) nebo
- staroangielski: (1.1) heofon; (1.2) heofon
- staro-cerkiewno-słowiański: (1.1) ⱀⰵⰱⱁ / небо n; (1.2) ⱀⰵⰱⱁ / небо n
- staroperski: (1.1) 𐎠𐎿𐎶𐎠𐎴𐎶 (asmānam), 𐎠𐎿𐎶𐎠 (asmā)
- szkocki gaelicki: (1.1) adhar m
- szwedzki: (1.1) himmel w; (1.2) paradis n, himmel w
- tahitański: (1.1) raʻi
- turecki: (1.1) gök
- tuvalu: (1.1) lagi
- tybetański: (1.1) གནམ; (1.2) ལྷ་ཡུལ
- ukraiński: (1.1) небо n; (1.2) небо n
- walijski: (1.1) awyr ż
- waloński: (1.1) cîr m
- wilamowski: (1.1) hymół m, hymmuł m, hymuł m; (1.2) paradīs, hymół m, hymmuł m, hymuł m
- włoski: (1.1) cielo
- wolof: (1.1) asamaan
- źródła:
- ↑ Aleksander Fredro, Zemsta
- ↑ Этимологический словарь славянских языков, red. O. Trubaczow, A. Żurawlоw, t. XXIV, Moskwa 1974-, s. 101, 102, 103 i 104.
- ↑ 3,0 3,1 Hasło „nebo” w: Hrvatski jezični portal.
- ↑ Słownik poprawnej polszczyzny PWN, red. Witold Doroszewski, Polskie Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1980, ISBN 83-01-03811-X, s. 395.
- ↑ Hasło „niebiosa, niebiosy” w: Słownik języka polskiego, Wydawnictwo Naukowe PWN.
- ↑ Hasło „niebiosy” w: Zygmunt Saloni, Włodzimierz Gruszczyński, Marcin Woliński, Robert Wołosz, Danuta Skowrońska, Zbigniew Bronk, Słownik gramatyczny języka polskiego — wersja online.
- ↑ Hasło „niebiosa” w: Słownik języka polskiego pod redakcją Witolda Doroszewskiego, Wydawnictwo Naukowe PWN.