Wikisłownik

czarny

Podobna pisownia Podobna pisownia: Czarny

czarny (język polski)

edytuj
czarny (1.1)
 
czarny (1.1) ptak
 
czarne (2.1)
wymowa:
IPA: [ˈʧ̑arnɨ], AS: [čarny] ​?/i
​?/i
znaczenia:

przymiotnik jakościowy

(1.1) mający najciemniejszy możliwy kolor
(1.2) fiz. pochłaniający padające całe promieniowanie
(1.3) szach. należący do czarnych (2.1)
(1.4) nielegalny

rzeczownik, rodzaj męskorzeczowy

(2.1) w szachach, warcabach itp.: bierka koloru czarnego (1.1)[1]

rzeczownik, rodzaj męskoosobowy

(3.1) pogard. osoba rasy czarnej (1.1)
(3.2) pogard. ksiądz
odmiana:
(1.1)
 
przypadekliczba pojedynczaliczba mnoga
mos/mzwmrzżnmosnmos
mianownikczarnyczarnaczarneczarniczarne
dopełniaczczarnegoczarnejczarnegoczarnych
celownikczarnemuczarnejczarnemuczarnym
biernikczarnegoczarnyczarnączarneczarnychczarne
narzędnikczarnymczarnączarnymczarnymi
miejscownikczarnymczarnejczarnymczarnych
wołaczczarnyczarnaczarneczarniczarne
(2.1)
 
przypadekliczba pojedynczaliczba mnoga
mianownikczarnyczarne
dopełniaczczarnegoczarnych
celownikczarnemuczarnym
biernikczarnyczarne
narzędnikczarnymczarnymi
miejscownikczarnymczarnych
wołaczczarnyczarne
(3.1-2)
 
przypadekliczba pojedynczaliczba mnoga
mianownikczarnyczarni
dopełniaczczarnegoczarnych
celownikczarnemuczarnym
biernikczarnegoczarnych
narzędnikczarnymczarnymi
miejscownikczarnymczarnych
wołaczczarnyczarni
przykłady:
(1.1) Asia ma czarne włosy.
(1.1) Lubię nosić czarne buty.
(1.3) Czarny król uciekł z zagrożonego pola.
(1.4) W rzeczywistości realnego socjalizmu posiadanie i sprzedaż dolarów lub marek było traktowane jako proceder czarnego rynku.
(2.1) Zazwyczaj grając czarnymi przegrywam partię.
(2.1) Atak czarnych rozpoczął się od ruchu pionkiem na d5.
(3.1) Na spotkaniu było kilku czarnych z różnych krajów.
(3.1) Nad jeziorem widziałem czarnego fotografującego łabędzie.
(3.2) Nasz czarny zawsze ma przy sobie zestaw pierwszej pomocy – modlitwę i dowcipy.
(3.2) Spotkałem czarnego na urlopie w górach. Powiedział, że jeszcze nigdy nie był bliżej nieba.
składnia:
kolokacje:
(1.1) bocian czarny • czarna ryba • czarny chleb • czarny lud • Czarnogóra
(1.1) biało-czarny • brązowo-czarny • brunatno-czarny • brunatnoczarny • granatowo-czarny • granatowoczarny • popielatoczarny • szaro-czarny • zielono-czarny
(1.1) czarno-biały • czarnobrązowy • czarno-zielony • czarno-żółty
(1.2) ciało doskonale czarne, czarna dziura
(1.4) czarny interes, czarny rynek
(2.1) grać czarnymi
synonimy:
(1.4) bezprawny, nieoficjalny, szemrany, zabroniony, zakazany
(3.1) klecha, ksiądz
(3.1) pogard. czarnuch, asfalt
antonimy:
(1.1-3) biały
(2.1) białe
(3.1) białas
hiperonimy:
hiponimy:
holonimy:
meronimy:
wyrazy pokrewne:
rzecz. czarnuchowate nmos, czarnucha ż, czerń ż, czernidło n, Czarny m, Czarna ż, czarnuch m, czarnulka ż, czarnuszek m, czernina ż, czernienie n, poczernienie n, oczernienie n, oczernianie n, czarniak mzw, czarnuszka ż, czerniak mrz, czarność ż, czarnek m, czernina ż
czas. czernić, czernieć ndk., poczernieć dk., oczerniać ndk., oczernić dk.
przym. czarnawy, czarniawy
zdrobn. czarniutki
przysł. czarno, czarniutko, czarnawo
związki frazeologiczne:
czarna stopa • czarny charakter • czarny jak heban • czarny jak smoła • czarna godzina • czarna niewdzięczność • czarna polewka • czarna skrzynka • czarna owca • czarna magia • czarny rynek • czarno na białym • czarna robota • pracować na czarno • Czarny Ląd • gniewa kruka czarna wrona, a sam czarny jak i ona • czarny scenariusz • czarne chmury
etymologia:
(1.1) prasł. *čŕ̥nъ[2]; por. scs. чрънъ (črŭnŭ), czes. černý, chorw. crn
(1.3, 2.1, 3.2) od (1.1)
(3.2) ponieważ księża noszą czarne (1.1) sutanny
uwagi:
(1.1) zobacz też: Indeks:Polski - Kolory
(2.1) zwykle w liczbie mnogiej
tłumaczenia:
źródła:
  1. ↑   Hasło „czarny II” w: Słownik języka polskiego, Wydawnictwo Naukowe PWN.
  2. ↑   Hasło „czarny” w: Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN.
Źródło: „https://pl.wiktionary.org/w/index.php?title=czarny&oldid=8416055”