ערשט (jidysz)

edytuj
transliteracja:
YIVO: ersht; polska: erszt
wymowa:
IPA/ɛʀʃt/; IPA[ɛʀʃt]
znaczenia:

liczebnik porządkowy

(1.1) pierwszy

przymiotnik

(2.1) początkowy, pierwszy[1][2]

przysłówek

(3.1) dopiero, zaledwie
(3.2) dopiero co, przed chwilą, właśnie, całkiem / zupełnie niedawno
(3.3) najpierw, wpierw, jeszcze (wcześniej)

spójnik

(4.1) a, i oto, okazuje się że, a tu (proszę)
odmiana:
(1-2) דער ערשטער, די ערשטע, דאָס ערשטע, דעם ערשטן
(3-4) nieodm.
przykłady:
(3.1) ?ערשט איצט רעדסטו וועגן דעםDopiero teraz o tym mówisz?[3]
(3.1) .דאָס איז ערשט אַ האַלבע אַרבעטTo dopiero / zaledwie połowa roboty.[3]
(3.2) .זי איז דאָ ערשט געוועןDopiero co / Przed chwilą tu była.[3]
(3.3) .ער דאַרף ערשט קומעןNajpierw / Jeszcze on musi przyjść.[3]
składnia:
kolokacje:
(1.1) ערשטע וועלט־מלחמהpierwsza wojna światowa
(2.1) צו(ם) ערשט lub צום ערשטן → najpierw, początkowo, na / z początku
(2.1) צום (אַלעם) ערשטן → przede wszystkim, najpierw
synonimy:
antonimy:
hiperonimy:
hiponimy:
holonimy:
meronimy:
wyrazy pokrewne:
rzecz. ערשטלינג
przym. ערשטיק
przysł. ערשטנס
związki frazeologiczne:
ערשט רעכט lub ערשט באמתbardziej niż kiedykolwiek, jeszcze bardziej
etymologia:
śwn. ērste, por. niem. erste, niem. erst[4]
uwagi:
(1-2) używany wyłącznie w funkcji przydawki (nigdy orzecznika) lub w formie urzeczownikowionej
(1.1) w piśmie stosuje się także skrót דער 1־טער zamiast דער ערשטער, skrót די 1־טע zamiast די ערשטע itd.
(1.1) zobacz też: liczebniki w jidysz
(1.1) zobacz też: hebr. א׳
źródła:
  1.   Hasło „ערשט” w: Uriel Weinreich, Modern English-Yiddish, Yiddish-English dictionary, YIVO Institute for Jewish Research, Nowy Jork 1968, s. 504.
  2.   Hasło „ערשט” w: Борис Вайнблат, Идиш-русский словарь, 2008, s. 483.
  3. 3,0 3,1 3,2 3,3   Дмитрий Владимирович Тищенко, Идиш-русский словарь, Арт Економі, Kijów 2012 (2019), ISBN 978-617-7289-86-8.
  4.   Hasło „erste” w: Digitales Wörterbuch der deutschen Sprache, Berlin-Brandenburgische Akademie der Wissenschaften.