Aneks:Język ukraiński - deklinacja II
Deklinacja II - odmiana rzeczowników rodzaju męskiego zakończonych w mianowniku liczby pojedynczej na spółgłoskę lub -о, np. сад, кінь, край, батько; oraz rzeczowników rodzaju nijakiego zakończonych w mianowniku liczby pojedynczej na -о, -е, -я, np. місто, море, обличчя (z wyjątkiem tych rzeczowników rodzaju nijakiego zakończonych na -я lub -а, w których przy odmianie pojawiają się sufiksy -ат-, -ят- lub -ен-; zob. deklinacja IV).
A. Rzeczowniki rodzaju męskiego
Pod względem wzorów odmiany, rzeczowniki te można podzielić na trzy grupy:
- Wzór A1 – grupa twarda: rzeczowniki z zakończeniem na spółgłoskę twardą albo -о, np. дуб, рік, Петро
- Wzór A2 – grupa miękka: rzeczowniki z zakończeniem na spółgłoskę miękką i na й oraz rzeczowniki zakończone na -ар, -ир, w których w formie liczby mnogiej akcent pada na ostatnią sylabę, np. місяць, дідусь, лікар, секретар, проводир
- Wzór A3 – grupa mieszana: rzeczowniki z zakończeniem na spółgłoskę szumiącą (ш, щ, ж, дж, ч), a także rzeczowniki z zakończeniem na яр, np. ніж, дощ, кіш, школяр.
Liczba pojedyncza
| Przypadek | Wzór A1 – grupa twarda | Wzór A2 – grupa miękka | Wzór A3 – grupa mieszana |
| Н. | -ø дуб, Петро |
-ь місяць, край |
-ø ніж, школяр |
| Р. | -а/-у дуба, Петра |
-я/-ю місяця, краю |
-а ножа, школяра |
| Д. | -ові/-у дубові/дубу, Петрові/Петру |
-еві/-ю місяцеві/місяцю, краєві/краю |
-еві/-у ножеві/ножу, школяреві/школяру |
| З. | -ø/-а дуб, Петра |
-ь/-я місяць, край |
-а/-ø ніж, школяра |
| О. | -ом дубом, Петром |
-ем місяцем, краєм |
-ем ножем, школярем |
| М. | -і дубі, Петрові |
-і/-ю/-еві місяці, краю/краї |
-еві/-у/-і ножі, школяреві/школяру |
| К. | -е дубе!, Петре! |
-ю місяцю!, краю! |
-е/-у ножу! школяре! |
Liczba mnoga
| Przypadek | Wzór A1 – grupa twarda | Wzór A2 – grupa miękka | Wzór A3 – grupa mieszana |
| Н. | -и дуби, Петри |
-і (-ї) місяці, краї |
-і ножі, школярі |
| Р. | -ів дубів, Петрів |
-ів (-їв) місяців, країв |
-ів ножів, школярів |
| Д. | -ам дубам, Петрам |
-ям місяцям, краям |
-ам ножам, школярам |
| З. | -и/-ів дуби, Петрів |
-і (-ї)/-ів (-їв) місяці, краї |
-і/-ів ножі, школярів |
| О. | -ами дубами, Петрами |
-ями місяцями, краями |
-ами ножами, школярами |
| М. | -ах дубах, Петрах |
-ях місяцях, краях |
-ах ножах, школярах |
| К. | -и дуби!, Петри! |
-і місяці!, краї! |
-і ножі! школярі! |
Uwagi
- biernik liczby pojedynczej jest identyczny jak dopełniacz – w przypadku rzeczowników oznaczających istoty żywe, lub identyczny jak mianownik – w przypadku rzeczowników oznaczających przedmioty nieożywione.
- biernik liczby mnogiej jest identyczny jak dopełniacz – w przypadku rzeczowników oznaczających istoty żywe, lub identyczny jak mianownik – w przypadku rzeczowników oznaczających przedmioty nieożywione.
- jeżeli temat rzeczownika kończy się na г (lub ґ), к, х, w wołaczu liczby pojedynczej spółgłoski te wymieniają się na spółgłoski (odpowiednio): ж, ч, ш. Np.: Бог - Боже, чоловік - чоловіче, дух - душе; natomiast w miejscowniku liczby pojedynczej wymieniają się one na spółgłoski (odpowiednio): з, ц, с. Np.: ріг - розі, чоловік – чоловіці. Jeżeli wołacz lub miejscownik ma końcówkę у, powyższe spółgłoski się nie wymieniają. Np. сніг - на снігу (ale: сніже!), коник - конику, шлях - шляху.
- w zamkniętych sylabach pojawia się wymiana о lub е/є na і/ї. Np.: стіл - столи, рік - року, Київ - Києва.
- dopełniacz liczby pojedynczej ma albo końcówkę у – z reguły rzeczowniki abstrakcyjne, krótkie i pochodzenia obcego (np. дощу, розуму, документу), albo końcówkę а. Niekiedy końcówka zmienia znaczenie słowa, np. нема каменя - nie ma kamienia (jednego); нема каменю - nie ma kamienia (surowca).
- niektóre rzeczowniki mają w dopełniaczu liczby mnogiej końcówkę -ей zamiast -ів, np. гроші - грошей, гості - гостей, люди – людей, коні - коней. Te same rzeczowniki w narzędniku liczby mnogiej mają końcówkę -ми zamiast -ами: грішми, гістьми, людьми, кіньми.
- z dwóch możliwych końcówek celownika liczby pojedynczej (-ові/-еві lub -у/-ю) częściej stosuje się te dwusylabowe (-ові/-еві).
- rzeczowniki z końcówką -янин w formach liczby mnogiej tracą część -ин, np. громадянин - громадяни, громадян.
B. Rzeczowniki rodzaju nijakiego
Pod względem wzorów odmiany, rzeczowniki te można podzielić na cztery grupy:
- Wzór B1: rzeczowniki z zakończeniem na -о, np. місто, село, вікно
- Wzór B2: rzeczowniki z zakończeniem na -е, np. поле, море
- Wzór B3: rzeczowniki z zakończeniem na -я, np. знання, весілля, обличчя
- Wzór B4: rzeczowniki z zakończeniem na na -е po spółgłosce szumiącej (ш, щ, ж, дж, ч), np. прізвище.
Liczba pojedyncza
| Przypadek | Wzór B1 | Wzór B2 | Wzór B3 | Wzór B4 |
| Н. | -о вікно |
-е поле |
-я весілля |
-е прізвище |
| Р. | -а вікна |
-я поля |
-я весілля |
-а прізвища |
| Д. | -у вікну |
-ю полю |
-ю весіллю |
-у прізвищу |
| З. | -о вікно |
-е поле |
-я весілля |
-е прізвище |
| О. | -ом вікном |
-ем полем |
-ям весіллям |
-ем прізвищем |
| М. | -і вікні |
-і полі |
-і весіллі |
-і прізвищі |
| К. | -о вікно! |
-е поле! |
-я весілля! |
-е прізвище! |
Liczba mnoga
| Przypadek | Wzór B1 | Wzór B2 | Wzór B3 | Wzór B4 |
| Н. | -а вікна |
-я поля |
-я весілля |
-а прізвища |
| Р. | -ø вікон |
-ь піль |
-ь весіль |
-ø прізвищ |
| Д. | -ам вікнам |
-ям полям |
-ям весіллям |
-ам прізвищам |
| З. | -а вікна |
-я поля |
-я весілля |
-а прізвища |
| О. | -ами вікнами |
-ями полями |
-ями весіллями |
-ами прізвищами |
| М. | -ах вікнах |
-ях полях |
-ях весіллях |
-ах прізвищах |
| К. | -а вікна! |
-я поля! |
-я весілля! |
-а прізвища! |
Uwagi