Aneks:Język słowacki - deklinacja
- Powrót do: Język słowacki
Język słowacki ma 6 przypadków: mianownik, dopełniacz, celownik, biernik, miejscownik, narzędnik. Kilka słów zachowało nadal formę wołacza i jest ona zaznaczona osobno w słowniku. Kolejność przypadków taka, jaką podają gramatyki słowackie.
Rodzaj męski
edytujTyp I - męskoosobowy
edytujLiczba pojedyncza
Przypadek | Wzór 1 | Wzór 2 | Wzór 3 | |
---|---|---|---|---|
M. | - | -o | -a | - |
D. | -a | -u | -ho | |
C. | -ovi | -ovi | -mu | |
B. | -a | -u | -ho | |
Ms. | -ovi | -ovi | -m | |
N. | -om | -om | -m |
Liczba mnoga
Przypadek | Wzór 1 | Wzór 2 | Wzór 3 | |||
---|---|---|---|---|---|---|
M. | -i | -ia | -ovia | -ovia | -i | -ovia |
D. | -ov | -í | -ov | -ov | -ov | |
C. | -om | -om | -om | |||
B. | -ov | -ov | -ov | |||
Ms. | -och | -och | -och | |||
N. | -mi | -ami | -ami | -mi | -ami |
Uwagi do wzoru 1:
- Wzór 1 stosuje się dla rzeczowników męskoosobowych zak. na spółgłoskę lub -o
- Rzeczowniki obcego pochodzenia z końcówkami -us, -os, -es, -as, tracą je podczas odmiany: Archimedes → Archimeda
- Rzeczowniki z wstawnymi -e-, -o-, tracą je.
- M lm. użycie końcówek:
- -i - najczęstsza, tow. alternacje k:c, ch:s
- -ovia - rzeczowniki zakończone na -o, -h, -g, -ok, nazwy pokrewieństwa, niektóre rzeczowniki obce.
- -ia rzeczowniki z przyrostkami -teľ i -ič
- D lm. końcówka -í tylko dla rzeczowników ľudia i hostia.
- N lm. -ami używamy w rzeczownikach z ruchomym -e- i -o- oraz w rzecz. zak. na -m.
Uwagi do wzoru 2:
- Wzór 2 stosuje się dla rzeczowników męskoosobowych zak. na -a oraz nazwisk rodzimych zakończonych na -o.
- M lm. użycie końcówek
- -ovia przeważająca większość.
- -i rzecz. obce zak. na -ta oraz -ista.
- N lm. tylko niektóre rzeczowniki obce zak. na -ta posiadają końcówkę -mi, reszta używa -ami.
Uwagi do wzoru 3:
- Wzór 3 stosuje się do nazwisk obcych zakończonych na -i, -í, -y, -e, -é
Typ II - męskożywotny
edytujLiczba pojedyncza
Przypadek | Wzór 1 | Wzór 2 |
---|---|---|
M. | - | - |
D. | -a | -a |
C. | -ovi | -ovi |
B. | -a | -a |
Ms. | -ovi | -ovi |
N. | -om | -om |
Liczba mnoga
Przypadek | Wzór 1 | Wzór 2 | ||
---|---|---|---|---|
M. | -y | -e | ||
D. | -ov | -í | -ov | |
C. | -om | -om | ||
B. | -a | -y | ||
Ms. | -ovi | -e | ||
N. | -mi | -ami | -mi | -ami |
Uwagi do wzoru 1:
- wzór 1 stosowany jest do rzeczowników męskożywotnych zakończonych na spółgłoskę neutralną, twardą lub -o.
- M lm. rzeczowniki vlk, pes, vták mogą przybierać także końcówki rzecz. męskoosobowych (p. typ I)
- N lm. końcówka -ami używana w rzeczownikach z wstawnym -o-, -e- oraz zak. na -o.
Uwagi do wzoru 2:
- wzór 2 stosowany jest do rzeczowników męskożywotnych zakończonych na spółgłoskę miękką.
- D lm. przeważa końcówka -ov. Rzeczownik kôň posiada końcówkę -í.
- N lm. końcówka -ami używana w rzeczownikach z wstawnym -o-, -e- oraz zak. na -o.
Typ III - męskonieżywotny
edytujLiczba pojedyncza
Przypadek | Wzór 1 | Wzór 2 | Wzór 3 | ||
---|---|---|---|---|---|
M. | - | - | - | ||
D. | -a | -u | -a | -u | -a |
C. | -u | -u | -u | ||
B. | - | - | - | ||
Ms. | -e | -u | -i | -i | |
N. | -om | -om | -om |
Liczba mnoga
Przypadek | Wzór 1 | Wzór 2 | Wzór 3 | ||
---|---|---|---|---|---|
M. | -y | -e | -y | ||
D. | -ov | -ov | -ov | ||
C. | -om | -om | -om | ||
B. | -y | -e | -y | ||
Ms. | -och | -och | -och | ||
N. | -mi | -ami | -mi | -ami | -mi |
Uwagi do wzoru 1:
- Wzór 1 stosujemy do rzeczowników męskonieżywotnych zakończonych na sp. twardą lub neutralną.
- Końcówki -us -os, -es znikają podczas odmiany, ale w niektórych wyrazach (np. cirkus, trolejbus, vírus, epos).
- W rzeczownikach jednosylabowych z długą samogłoską, ulega ona najczęściej skróceniu (mráz → mrazu)
- D lp. reguły użycia końcówek -a oraz -u są trudne do sprecyzowania. Końcówka -u stosowana jest zazwyczaj w:
- Msc. lp. końcówka -u używana w rzeczownikach zak. na spółgłoskę tylnojęzyczną: -k, -g, -ch, -h, np. vlak.
- N lm. końcówka -ami używana w rzeczownikach z wstawnym -o-, -e- oraz zak. na -m oraz w utartych zwrotach (np. dolu schodami).
Uwagi do wzoru 2:
- Wzór 2 stosujemy do rzeczowników męskonieżywotnych zakończonych na sp. miękką oraz tych zakończonych na -iar.
- W rzeczownikach jednosylabowych z długą samogłoską, ulega ona najczęściej skróceniu (kôš → koša)
- D lp. reguły użycia końcówek -a oraz -u są trudne do sprecyzowania. Końcówka -u stosowana jest zazwyczaj w:
- Rzeczowniki zak. na -teľ posiadają w C lp. oraz B lp., a -ec w B lp. końcówki męskoosobowe (typ I).
- M lm. wyraz deň posiada końcówkę -i
- D lm. wyrazy deň i peniaze posiadają końcówkę -í
- N lm. końcówka -ami używana w rzeczownikach z wstawnym -o-, -e- oraz zak. na grupę spółgłoskową, np. dážď.
Uwagi do wzoru 3:
Rodzaj żeński
edytujTyp IV - żeński twardotematowy
edytujLiczba pojedyncza
Przypadek | Wzór 1 | Wzór 2 | |
---|---|---|---|
M. | -a | -a | |
D. | -y | -y | |
C. | -e | -i | -e |
B. | -u | -u | |
Ms. | -e | -i | -e |
N. | -ou | -ou |
Liczba mnoga
Przypadek | Wzór 1 | Wzór 2 | ||
---|---|---|---|---|
M. | -y | -y | ||
D. | - | -í | - | |
C. | -ám | -am | ||
B. | -y | -y | ||
Ms. | -ách | -ach | ||
N. | -ami | -ami |
Uwagi do wzoru 1:
- wzór 1 stosowany jest do rzeczowników żeńskich zakończonych na -a z poprzedzającą ją spółgłoską neutralną lub twardą z krótką ostatnią sylabą tematu (np. matka, žena)
- do opracowania
Uwagi do wzoru 2:
- wzór 1 stosowany jest do rzeczowników żeńskich zakończonych na -a z poprzedzającą ją spółgłoską neutralną lub twardą z długą ostatnią sylabą tematu (np. látka, trieda)
- do opracowania
Typ V - żeński miękkotematowy
edytujLiczba pojedyncza
Przypadek | Wzór 1 | Wzór 2 |
---|---|---|
M. | -a | -a |
D. | -e | -e |
C. | -i | -i |
B. | -u | -u |
Ms. | -i | -i |
N. | -ou | -ou |
Liczba mnoga
Przypadek | Wzór 1 | Wzór 2 | ||
---|---|---|---|---|
M. | -e | -e | ||
D. | - | -í | - | -í |
C. | -iam | -am | ||
B. | -e | -e | ||
Ms. | -iach | -ach | ||
N. | -ami | -ami |
Uwagi do wzoru 1:
- stosowany do rzeczowników zakończonych na -a z poprzedzającą miękką spółgłoską i krótką ostatnią sylabą tematu, np. ulica.
- w dop. lm. dla końcówki - alternacja samogłoski (wydłużenie) lub wstawne -ie-, gdy zak. na grupę spółgłoskową.
- w dop. lm. dla wyrazów zakończonych na -ľa, -ča, -ša, -ňa mają jedną z dwóch podanych końcówek. Dla niektórych słów poprawne są obie formy. Wszystkie pozostałe wyrazy posiadają końcówkę -í.
Uwagi do wzoru 2:
- stosowany do rzeczowników zakończonych na -a z poprzedzającą miękką spółgłoską i długą ostatnią sylabą tematu, np. práca oraz pluralia tantum, np. pomyje.
- w dopełniaczu lm. dla końcówki - brak alternacji.
- w dop. lm. dla wyrazów zakończonych na -ľa, -ča, -ša, -ňa mają jedną z dwóch podanych końcówek. Dla niektórych słów poprawne są obie formy. Wszystkie pozostałe wyrazy posiadają końcówkę -í (wyjątek od prawa rytmicznego).
Typ VI - żeński spółgłoskowy
edytujdo zrobienia
Typ VII - żeński rzeczownikowo-przymiotnikowy
edytujdo zrobienia
Rodzaj nijaki
edytujTyp VIII - nijaki twardotematowy
edytujdo zrobienia
Typ IX - nijaki miękkotematowy
edytujdo zrobienia
Typ X - nijaki z przyrostkiem -ie
edytujLiczba pojedyncza
Przypadek | Wzór 1 |
---|---|
M. | -ie |
D. | -ia |
C. | -iu |
B. | -ie |
Ms. | -í |
N. | -ím |
Liczba mnoga
Przypadek | Wzór 1 |
---|---|
M. | -ia |
D. | -í |
C. | -iam |
B. | -ia |
Ms. | -iach |
N. | -iami |
Uwagi:
- Wzór 1 stosowany jest do rzeczowników nijakich zakończonych na dyftong -ie.
- W tym wzorze nie obowiązuje prawo rytmiczne, ponieważ wszystkie końcówki posiadają jedynie warianty długie.
Typ XI - nijaki z rozszerzonym tematem
edytujdo zrobienia
Źródła
edytujMaryla Papierz, Krótka gramatyka języka słowackiego, WSiP, Warszawa 1994