-ak
-ak (język polski)
edytuj- wymowa:
-
- znaczenia:
przyrostek
- (1.1) …tworzy nazwy istot niedorosłych[1]
- (1.2) …tworzy spieszczenia[2]
- (1.3) …tworzy rzeczowniki osobowe od rzeczowników[3]
- (1.4) …tworzy rzeczowniki osobowe od przymiotników i imiesłowów przymiotnikowych[4]
- (1.5) …tworzy rzeczowniki materialne[3]
- (1.6) …tworzy nazwy narzędzi związanych z wykonywaniem określonych czynności[5]
- (1.7) pot. …tworzy nazwy osób od skrótowców[6]
- (1.8) gw. (Warszawa) …tworzy rzeczowniki od innych części mowy[7]
- (1.9) gw. …tworzy nazwy miejsc[8]
- przykłady:
- (1.1) chłopak, źrebak
- (1.2) kociak, psiak
- (1.3) biedak, ponurak
- (1.4) trzeciak, zdechlak
- (1.5) maliniak[9], miedziak[3]
- (1.6) czerpak
- (1.7) ujociak
- (1.8) schaboszczak, warszawiak[7]
- składnia:
- synonimy:
- (1.6) gw. (Górny Śląsk) -ok[10]
- (1.9) gw. (Górny Śląsk) -ok[8]
- antonimy:
- hiperonimy:
- hiponimy:
- holonimy:
- meronimy:
- związki frazeologiczne:
- uwagi:
- zobacz słowa kończące się na „-ak”
- (1) Niezwykle rzadko pojawiają się wyrazy z sufiksem -ak utworzone od przysłówków lub wyrażeń; są to raczej okazjonalizmy[13].
- (1.1) Przyrostek ten początkowo występował na Mazowszu, następnie rozprzestrzenił się na tereny północnej Polski jako produktywny w gwarach. Obecnie występuje także w języku ogólnym, przede wszystkim w słownictwie potocznym[14].
- (1.1-5, 8) Tworzy nowe formacje słowotwórcze z rzeczownikami wszystkich rodzajów[15].
- tłumaczenia:
- źródła:
- ↑ Stanisław Szober, Gramatyka języka polskiego, PWN, Warszawa 1968, s. 122.
- ↑ Natalia Długosz, Porównanie wybranych typów słowotwórczych w zakresie rzeczownikowych formacji deminutywnych z różnymi formantami w języku polskim i języku bułgarskim, „Linguistica Copernicana” nr 2/2009, s. 274.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 Michał Jaworski, Podręczna gramatyka języka polskiego, WSiP, Warszawa 1986, s. 59.
- ↑ Stanisław Szober, Gramatyka języka polskiego, PWN, Warszawa 1968, s. 125.
- ↑ Stanisław Szober, Gramatyka języka polskiego, PWN, Warszawa 1968, s. 126.
- ↑ Michał Jaworski, Podręczna gramatyka języka polskiego, WSiP, Warszawa 1986, s. 61.
- ↑ 7,0 7,1 Porada „Warszawiak czy warszawianin?” w: Poradnia językowa PWN.
- ↑ 8,0 8,1 Ewa Rudnicka-Fira, Profesjolekt górniczy w dobie współczesnych przemian cywilizacyjnych (morfologiczne i syntaktyczne sposoby jego wzbogacania), w: Socjolekt, idiolekt, idiostyl. Historia i współczesność pod red. Urszuli Sokólskiej, Uniwersytet w Białymstoku, Białystok 2017, s. 281.
- ↑ Stanisław Szober, Gramatyka języka polskiego, PWN, Warszawa 1968, s. 124.
- ↑ Ewa Rudnicka-Fira, Profesjolekt górniczy w dobie współczesnych przemian cywilizacyjnych (morfologiczne i syntaktyczne sposoby jego wzbogacania), w: Socjolekt, idiolekt, idiostyl. Historia i współczesność pod red. Urszuli Sokólskiej, Uniwersytet w Białymstoku, Białystok 2017, s. 278.
- ↑ 11,0 11,1 Henryk Gaertner, Gramatyka współczesnego języka polskiego. Część III, 1. Słowotwórstwo, Książnica – Atlas, Warszawa – Lwów 1934, s. 306.
- ↑ Krystyna Długosz-Kurczabowa, Stanisław Dubisz, Gramatyka historyczna języka polskiego, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2001, s. 357.
- ↑ Henryk Gaertner, Gramatyka współczesnego języka polskiego. Część III, 1. Słowotwórstwo, Książnica – Atlas, Warszawa – Lwów 1934, s. 304.
- ↑ Błażej Osowski, Nazwy istot niedorosłych w osiemnastowiecznych inwentarzach z Wielkopolski, ze szczególnym uwzględnieniem formacji z -ę i -ak, w: Gwary dziś. 7. Rocznik poświęcony dialektologii słowiańskiej, Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, Poznań 2015, s. 98.
- ↑ Henryk Gaertner, Gramatyka współczesnego języka polskiego. Część III, 1. Słowotwórstwo, Książnica – Atlas, Warszawa – Lwów 1934, s. 303, 304.