Aneks:Interlingua - Czasownik
Czasowniki kończą się na -ar (ogromna większość), -er (pewna ilość czasowników, w tym szereg często używanych) lub -ir (bardzo niewiele). Nie są one odmieniane przez czasy i osoby – po odjęciu końcowej litery -r uzyskujemy czas teraźniejszy dla wszystkich osób w obu liczbach. Podobnie jest w innych czasach.
Stanowi to wielkie ułatwienie w porównaniu z językami naturalnymi, w których koniugacja jest niekiedy bardzo skomplikowana. Znając wyrazy i podane w tabeli zasady, znamy natychmiast całą koniugację.
Bezokolicznik | cantar (śpiewać) |
creder (sądzić, wierzyć) |
partir (wychodzić) |
---|---|---|---|
Czas teraźniejszy (Presente) & Tryb rozkazujący (Imperativo) | canta (śpiewa, śpiewaj) |
crede (wierzy, wierz) |
parti (wychodzi, wychodź) |
Czas przeszły (Passato) | cantava (śpiewał) |
credeva (wierzył) |
partiva (wyszedł) |
Czas przyszły (Futuro) | cantara (będzie śpiewać) |
credera (będzie wierzył) |
partira (wyjdzie) |
Tryb warunkowy (Conditional) | cantarea (śpiewałby) |
crederea (wierzyłby) |
partirea (wyszedłby) |
Imiesłów czasu teraźniejszego (Participio Presente) | cantante (śpiewając) |
credente (wierząc) |
partiente (wychodząc) (nie: partinte) |
Imiesłów czasu przeszłego (Participio Passate) | cantate (śpiewawszy) |
credite (wierzywszy) (nie: credete) |
partite (wyszedłszy) |
Pewne nieliczne czasowniki mające końcówkę -er tworzą imiesłów czasu teraźniejszego za pomocą -iente:
- reciper – recipiente
Bezokolicznik może być użyty jako rzeczownik, imiesłów jako przymiotnik:
- le volar del aves – latanie ptaków
- = le volo del aves
- un influentia predominante – przemożny wpływ
- le anno passate – ubiegły rok
Czasowniki esser (być), haber (mieć) i vader (iść) maja w czasie teraźniejszym powszechnie używane formy alternatywne:
- es zamiast esse
- ha zamiast habe
- va zamiast vade
Czasownik esser ma jeszcze inne formy alternatywne, nieco mniej popularne:
- es = esse (był)
- son = esse (są)
- era = esseva (był)
- sera = essera (będzie)
- serea = esserea (byłby)
Sia jest trybem rozkazującym i łączącym esser:
- Sia felice! – Bądź szczęśliwy.
- Io non crede que ille sia folle. – Nie wierzę, żeby ona miała być szalona.
Czasy przeszłe dokonane (tempores perfecte) tworzymy z czasownikiem haber i imiesłowem przeszłym:
- io ha parlate – mówiłem
- ille habeva vidite – widział (był)
Wzorem języków romańskich możemy także tworzyć czas przyszły natychmiastowy, używając do tego formę skróconą czasownika vader (chodzić, iść) i bezokolicznik.
- Io va leger – będę czytał (zaraz, za chwilę, wkrótce)
- Illas va ir al cinema – pójdą do kina
Tryb bierny tworzy się za pomocą czasownika esser i imiesłowu przeszłego:
- Le joco es vidite per milles de personas. – Gra jest oglądana przez tysiące ludzi.
- Isto essera facite per me. – To będzie zrobione przeze mnie.
Te dwa czasowniki mogą być mieszane w bardziej złożonych konstrukcjach:
- Quando ille arrivara, su vestes ja habera essite lavate. – Gdy on przybędzie, jego ubrania będą już uprane.
Źródło edytuj
- Interlingua.filo.pl (za zgodą autora)