Aneks:Język łaciński - czasowniki: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
Nie podano opisu zmian |
Nie podano opisu zmian |
||
Linia 27:
* [[Aneks:Język łaciński - Koniugacja IV|IV]] (-īre)
Żeby poprawnie utworzyć wszystkie występujące w gramatyce łacińskiej formy czasownika dla każdej osoby, liczby, trybu, czasu i strony potrzebna jest znajomość jego
Gdy znamy już formy czasownika, należy utworzyć od nich tematy: praesentis (od którego tworzy się praesens, imperfectum i futurum I zarówno activi, jak i passivi), perfecti (od którego tworzy się perfectum, plusquamperfectum i futurum II activi) i supini (od którego tworzy się różne participia, w tym participium perfecti passivi, które razem z czasownikiem ''sum, esse, fui'' (być) tworzą perfectum, plusquamperfectum i futurum II passivi).
Linia 34:
# Do utworzenia tematu perfecti posłuży nam trzecia forma podstawowa – 1. per. sg. ind. perf. act., od której odrzuca się zakończenie -i.
# Do utworzenia tematu supini posłuży nam czwarta forma podstawowa – supinum, od której odrzuca się zakończenie -um.
== Verba deponentia ==
W łacinie istnieją czasowniki, które posiadają wyłącznie formy strony biernej, ale znaczenie strony czynnej (verba deponentia). Mają one trzy formy podstawowe:
# pierwsza osoba trybu oznajmującego czasu teraźniejszego w stronie biernej – ''1. per. sg. ind. praes. pass.''
# bezokolicznik czasu teraźniejszego w stronie biernej – ''inf. praes. pass.''
# pierwsza osoba trybu oznajmującego czasu przeszłego dokonanego w stronie biernej – ''1. per. sg. ind. perf. pass.''
Koniugację tych czasowników rozpoznajemy na podstawie zakończenia bezokolicznika:
{| class="wikitable" style="text-align:center;" border
!
! I
! II
! III
! IV
|-
! zakończenie
| -ari
| -eri
| -i
| -iri
|-
|}
Temat praesentis otrzymujemy poprzez odrzucenie zakończenia -ri (koniugacja I, II, IV) bądź -i (koniugacja III). Przykład na czasowniku ''hortor'':
{| class="wikitable" style="text-align:center;" border
!
! 1. per. ind. praes. pass.
! inf. praes. pass.
! 1. per. ind. perf. pass.
|-
! formy podstawowe
| hortor
| hortari
| hortatus sum
|-
| tematy
|
| horta-
| ''brak''
|}
Odmiana takich czasowników przebiega według tabel zamieszczonych na dole niniejszej strony '''wyłącznie w stronie biernej''', choć verba deponentia tworzą niektóre formy strony czynnej, takie jak:
* participium praesentis activi – dodanie tych samych końcówek, jak w przypadku zwykłego czasownika (np. [[sequor]] – temat sequ- + -ens – [[sequens]])
* '''wtórnie''' utworzone participium perfecti passivi wzięte z trzeciej formy podstawowej (np. [[loquor]] – trzecia forma ''locutus sum'', z czego wtórnie utworzone ppp ''locutus, -a, -um''), od którego tworzy się
* participium futuri activi – dodanie tych samych końcówek, jak w przypadku zwykłego czasownika (np. [[loquor]] – od ppp ''locutus'' tworzy się pfa ''locuturus'')
== Verba semideponentia ==
Różnią się od verba deponentia tym, że tworzą część form strony czynnej, a część form strony biernej i różnica polega na formach podstawowych. Porównajmy dwa czasowniki:
* ''[[gaudeo]], gaudere, gavisus sum''
* ''[[revertor]], reverti, reverti''
Po formach podstawowych możemy określić w jakich czasach utworzymy formy strony czynnej, a w jakich strony biernej.
Dwie pierwsze formy podstawowe czasownika ''gaudeo'' wskazują (poprzez zakończenie -o pierwszej formy i -re formy drugiej), iż tworzy on formy czynne w czasach praesens, imperfectum i futurum I, natomiast trzecia forma podstawowa wskazuje, iż czasownik ''gaudeo'' tworzy formy bierne w czasach perfectum, plusquamperfectum i futurum II.
Czasownik ''revertor'' swoimi dwiema pierwszymi formami podstawowymi wskazuje nam, iż tworzy on formy strony biernej w czasach praesens, imperfectum i futurum I, natomiast trzecia forma podstawowa wskazuje, iż tworzy formy strony czynnej w czasach perfectum, plusquamperfectum i futurum II.
Na powyższych przykładach, utworzenie formy ''gaudeor'' bądź ''reverto'' jest błędem, ponieważ '''takie formy nie istnieją'''. Ważne jest sprawdzenie, jakie formy tworzy dany verbum semideponens.
== Koniugacja I (–āre) ==
| |||