Dyskusja aneksu:Język niemiecki - Deklinacja rzeczowników
O licznych błędach Aneksu edytuj
Autor pomysłu z uporządkowaniem deklinacji niemieckich rzeczowników ewidentnie oparł się na słowniku Wahriga. Dokonał przy tym znaczących modyfikacji, przy których niestety trochę przedobrzył. Sugeruję przejrzenie i poprawienie całego Aneksu tak, aby był zgodny z logiką (i częściowo z pierwotnym zamysłem Wahriga).
A oto lista usterek i błędów (niektóre są dyskwalifikujące i należy je poprawić w każdym wypadku, bo po prostu wprowadzają w błąd).
1. Typ S1. U Wahriga podstawowy typ odmiany mocnej nosi oznaczenie cyfrowe 1 dla rodzaju męskiego i 11 dla nijakiego. Autor Aneksu słusznie połączył oba typy w jeden, oznaczony numerem 1, tylko nie wiadomo dlaczego pozostawił rozróżnienie między typami z przegłosem: 1U i 11U. Skoro łączymy 1 z 11, to także 1U z 11U, wydawałoby się to oczywiste. Odmiana das Floß powinna być więc połączona z odmianą der Bach w jeden typ (1 z przegłosem), skoro der Tag i das Brot też są numerowane jako jeden typ (1 bez przegłosu). Obecne rozwiązanie świadczy o kompletnej bezmyślności, braku logiki i myśli przewodniej u tego, kto je napisał. Należy połączyć 11U z 1U, czyli dodać do 1U rodzaj nijaki.
2. Typ S1S. Do tego typu wrzucono wiele rzeczowników obcych zakończonych na -us. Problem polega jednak na tym, że nie wszystkie podane przykłady odmieniają się według wzorca der Bus. Der Autobus, der Bambus, der Burnus, der Bus, der Omnibus odmieniają się rzeczywiście jak podano, tymczasem takie rzeczowniki jak der Nimbus, der Sozius, der Zerberus, der Zirkus nie zmieniają postaci w dopełniaczu (mamy więc des Nimbus, a nie *des Nimbusses). Wystarczy sprawdzić u Wahriga lub w innych wiarygodnych źródłach. Tak jak jest nie może zostać, bo jest błędnie i wprowadza w błąd każdego, kto chciałby posłużyć się Aneksem. Dla rzeczowników w rodzaju Zirkus należy utworzyć odrębny typ odmiany (np. S1SX). Wahrig nie podaje numeru, a jedynie końcówki dopełniacza liczby pojedynczej - (czyli brak końcówki) i mianownika liczby mnogiej -se. Ciekawy przypadek stanowi rzeczownik der Atlas, który może tworzyć formy z końcówkami lub bez, a w liczbie mnogiej ma też obocznie postać die Atlanten (obok die Atlasse i die Atlas).
3. Do typu S1S włączono też (co jest akurat logiczne, w przeciwieństwie do pozostawienia osobnego typu S11S) rzeczowniki rodzaju nijakiego typu das Erlebnis. Tyle tylko, że nie wymieniono ich w ogóle pod tabelą w uwagach, w których mowa tylko o rodzaju męskim (przeoczenie?). A przecież powinny się tam również znaleźć.
4. Typ S1AEN. Autor Aneksu, który określił odmianę rzeczowników typu das Drama (S1AEN) jako mocną, ma najwyraźniej poczucie humoru (albo niczego nie rozumie z podziału deklinacji niemieckiej na typy). Dodatkowo w tabeli nad wzorcem umieszczono m, oznaczające rodzaj męski, podczas gdy jest nijaki i powinno być n. Przypomnę, że odmiana jest mocna, jeśli w liczbie mnogiej rzeczownik otrzymuje końcówkę inną niż -(e)n. A tu właśnie mamy końcówkę -en!!! U Wahriga nie został wyróżniony osobny numerowany typ odmiany, jedynie podano końcówki dopełniacza lp. i mianownika lm. Odmiana ta jest ewidentnie typu MIESZANEGO, a nie MOCNEGO, bo w liczbie mnogiej mamy końcówkę -en, a w pojedynczej -s w dopełniaczu. Jest to więc modyfikacja wzorca M27 u Wahriga lub M24 w Aneksie. Powinna więc otrzymać oznaczenie M24AEN, a nie S1AEN. I oczywiście cały fragment należy przesunąć w odpowiednie miejsce Aneksu.
5. Podobną odmianę (także mieszaną) ma rzeczownik das Konto / die Konten. Typu tego nie wymieniono w ogóle nigdzie w Aneksie. Zgodnie z logiką oznaczeniem typu powinno być M24OEN.
6. Typ S1ISEN. Jest to oczywiście rodzaj żeński a nie męski (litera m w tabeli!), a odmiana jest słaba, a nie silna (o czym przesądza -en w liczbie mnogiej), i powinna otrzymać oznaczenie W22ISEN.
7. Typ S1UMA. Do tego typu zaliczono, tym razem poprawnie wymienione w obrębie odmiany mocnej, rzeczowniki rodzaju nijakiego typu das Passivum / die Passiva oraz das Etymon / die Etyma. Źle jednak ponownie oznaczono rodzaj w tabeli, ma być nijaki, a nie męski. Autor zapomniał przy tym najwyraźniej o das Examen / die Examina czy das Thema / die Themata (lub das Klima / die Klimata), które najwyraźniej należą do tego samego (dość różnorodnego) typu. Warto przy okazji zauważyć, że wiele takich rzeczowników odmienia się obocznie także według innych, bardziej typowych wzorców.
8. Typ S1UMEN (das Ministerium) ma znów błędne oznaczenie rodzaju w tabeli (ma być n, nie m), poza tym nie jest to odmiana silna (-en w liczbie mnogiej!), więc oznaczenie jest błędne. Powinno być: M23UMEN.
9. Typ S1US (der Zyklus) znowu nie reprezentuje odmiany mocnej, ale mieszaną (-en w liczbie mnogiej, ale nie w dopełniaczu lp.). Powinno być: M23US.
10. Typ S2. W tym typie pominięto uwagi pod tabelą, co jest dość wyjątkowe w Aneksie. Należałoby podać przykłady (np. m: der Geist, der Leib, der Schi; n: das Bild, das Ei, das Kind).
11. Typ S3. Należą tu nie tylko rzeczowniki zakończone na -er i -el (u Wahriga na -er), ale także na -e. W rodzaju męskim mamy der Käse, o którym zapomniano kompletnie (a u Wahriga jest opisany w tekście słownika jako 3!). W rodzaju nijakim natomiast mamy całe mnóstwo rzeczowników typu das Gebäude, das Gemälde. Należy koniecznie uzupełnić uwagi o rzeczowniki zakończone na -e.
12. Typ S4. Należą tu nie tylko rzeczowniki rodzaju nijakiego, ale także męskiego, co ujęto poprawnie w tabeli, ale już nie w uwagach. Warto byłoby też zauważyć, że oprócz rzeczowników pochodnych od czasowników, zakończonych na -en (-eln, -ern) należą tu także np. odczasownikowy das Tun (podany zresztą jako przykład), ale też wiele nieodczasownikowych, jak das Bärlein, das Fräulein, das Mäppchen, das Mädchen, das Eisen, {das} Asien, Polen, Slowenien, a także das Vergissmeinnicht (odmieniającego się obocznie także według typu S1, i wtedy odmiennego).
13. Typ S4S obejmuje de facto rzeczowniki zupełnie nieodmienne, przynajmniej na piśmie. Warto jednak zauważyć, że w rzeczownikach das Palais, das Relais końcowe -s nie jest wymawiane w liczbie pojedynczej, ale jest wymawiane w liczbie mnogiej. Nadto der Jazz nie kończy się (w piśmie) na -s, wbrew temu, co ktoś genialny napisał (chyba zupełnie bezmyślnie). Może miał na myśli wymowę [s], ale tego akurat nie napisał. Do rzeczowników kompletnie nieodmiennych zalicza się także np. das Ja i das Nein (czyli substantywizowane partykuły), które też wypadałoby wymienić w tej grupie (w związku z tym uwaga, że wyrazy te kończą się na -s, jest w żadnym wypadku niesłuszna). Poza tym takie zupełnie nieodmienne rzeczowniki występują także w rodzaju żeńskim, choć bardzo rzadko, i ich przykładem jest die Mark w znaczeniu ‘marka’ (dawna waluta niemiecka). Wpis należy więc uzupełnić o rodzaj żeński i podać ten właśnie przykład. Należałoby też zmienić oznaczenie typu (np. S4X), bo przecież niekoniecznie występuje tu spółgłoska S.
14. Typ S5U. Wahrig z niewiadomych powodów (i gdzie tu jest słynna Ordnung...) oddziela od siebie typy 3 (-er oraz Käse) i 5 (-el) w rodzaju męskim, mimo że mają taką samą odmianę. Natomiast w rodzaju nijakim (słusznie) umieszcza rzeczowniki zakończone na -e, -er i -el w jednym typie 13 (w którym występują dokładnie takie same końcówki, jak w 3 i 5). W Aneksie słusznie zrobiono z trzech typów Wahriga (3, 5 i 15) jeden typ 3, ale nie zrobiono tego konsekwentnie. Skoro typ bez przegłosu nosi oznaczenie S3, to typ z przegłosem powinien być oznaczony S3U, tymczasem genialny autor Aneksu wpisał sobie S5U. Dlaczego? Przez nieuwagę? Bo nie lubi (niemieckiego) porządku i woli totalny bałagan? O S3U zapomniano nawet w przypisach! A przecież Wahrig rozdziela (bezpodstawnie) typy 3U (der Vater) i 5U (der Vogel). Jeśli już poprawiamy Wahriga, to róbmy to może jednak z głową… Zatem nie S5U, ale S3U.
15. Typ S6. Do tego typu (u Wahriga 6 i 15) zalicza się także rzeczowniki zakończone nie tylko na podane w uwagach samogłoski, ale i na spółgłoskę (niektóre świetnie znane uczącym się niemieckiego już od pierwszych lekcji), np. der Balkon (wymowa [-ŋ]! – ale to też spółgłoska), der Park (obocznie do typu S1), der Klub, der Slip, {der} Bauer, Fleischer, Müller, Reuter (nazwiska), das Camping, das Hotel, das Restaurant (wymowa [-ŋ]!), das Labor, das Ticket, a także na samogłoskę -e, np. der Kaffee, der Tee, das Genie. Uwagi pod tabelą należałoby więc zmodyfikować.
16. Typ S7 opisano źle: „ż (Femininum, Neutrum)” – chyba coś zjadło oznaczenie „n” obok „ż”! A w uwagach brakuje z kolei przykładów rodzaju żeńskiego.
17. Typ S9 różni się od S7 tylko tym, że w liczbie mnogiej podwaja się -s-. Może zatem należy go opisać (wbrew Wahrigowi) jako S7S?
18. Typ S10. W uwagach należy zmienić „rzeczowniki rodzaju żeńskiego obcego pochodzenia” na „inne rzeczowniki rodzaju żeńskiego obcego pochodzenia”, bo bez tego podział nie jest logiczny. W poprzednich podpunktach też wymieniono rzeczowniki obcego pochodzenia.
19. Typ S11U. O tym typie wspomniałem w punkcie 1 (powinien zostać zlikwidowany i włączony do S1U).
20. Typ S12. Ten tak dziwnie opisany w Aneksie typ nie jest typem odmiany mocnej, ale mieszanej, i powinien zostać opisany jako taki. Oznaczenie jest wynikiem ułańskiej fantazji autora, gdyż u Wahriga typ 12 to rzeczowniki rodzaju nijakiego z liczbą mnogą -er (np. das Kind). Nie było zatem żadnych podstaw, by nadać temu typowi numer 12. W rzeczywistości typ odmiany das Adverb można opisać jako M23IEN (albo podobnym symbolem).
21. Istnieje zasadnicza różnica między das Ministerium, które traci -um i dodaje -en w liczbie mnogiej, a das Fossil, które niczego nie traci i dodaje -ien do całej formy liczby pojedynczej. Należałoby tu więc wyodrębnić dwa osobne typy (np. M23UMEN oraz M23IEN). Do typu M23UMEN należałyby też nieliczne rzeczowniki na -on, np. das Stadion. Nie ma o nich wzmianki w uwagach.
22. Typ W16. Zapomniano zupełnie o rzeczowniku der Herr, który w liczbie pojedynczej poza mianownikiem przyjmuje końcówkę -n, natomiast we wszystkich przypadkach liczby mnogiej końcówkę -en. Należałoby stworzyć dla niego osobny typ odmiany (roboczo: W16X).
23. Typ W17. Nie wszystkie należące tu rzeczowniki kończą się na -e w mianowniku liczby pojedynczej. Należą tu bowiem także der Bauer i der Nachbar, przybierające końcówkę -n we wszystkich innych formach (choć mające także odmianę oboczną według typu mieszanego M24). Dodatkowy problem stwarza der Junge, który obok regularnej liczby mnogiej die Jungen ma też formy Jungens i Jungs. Nie da się ich w zasadzie włączyć do żadnego typu.
24. Typ W22 różni się od W18 tylko podwojeniem końcowego -n: die Beamtin – die Beamtinnen. Tego samego typu różnica kazała wyróżnić typ oznaczony S1S z typu S1. Logiczne byłoby zatem oznaczyć omawiany typ jako W18N zamiast W22. Zauważmy, że Wahrig rozróżnia schemat 18 (die Frau) i 20 (die Uhr), które są identyczne i w Aneksie słusznie je połączono, i podobnie rozróżnia tu schemat 19 (die Gabe) i 21 (die Tafel), które są identyczne i w Aneksie również słusznie je połączono. Należało jeszcze tylko konsekwentnie przemianować typ W22.
25. Typ M23 rzeczywiście obejmuje der Schmerz, a także np. der Humor, der Lorbeer, der Psalm, der Staat, der Strahl, der Typ, der Mann ‘lennik’, der Zins ‘procent’ (w innych znaczeniach wyrazy te odmieniają się inaczej: die Männer S2U, die Zinse S1). Jednak pod tabelą w uwagach błędnie podano rzeczownik Geck, który ma odmianę słabą i należy do typu W16. Inaczej mówiąc, zamieszczona tu informacja wprowadza w błąd czytelników i należy ją natychmiast usunąć.
26. Typ M24 obejmuje trzy typy Wahriga: 24, 25 i 28. Zasadniczo połączono jest słusznie, trzeba jednak zwrócić uwagę, że rzeczowniki typu 24 u Wahriga, czyli der See, der Schnee, mają liczbę mnogą typu die Seen, w której dwuznak -ee- nie oznacza tego samego, co -ee w liczbie pojedynczej.
27. Typ M25 obejmuje typ odmiany nieobecny u Wahriga, obejmujący rzeczownik der Name, ale także inne rzeczowniki, jak der Buchstabe, der Drache, der Funke, der Glaube, der Same, der Wille, mające też obocznie postacie formy podstawowej typu der Funken itd. Niemniej der Name nie jest jedynym rzeczownikiem tego typu, czyli w uwagach błędnie podano „rzeczownik rodzaju męskiego: Name m” (powinno być: rzeczowniki rodzaju męskiego).
28. Zbliżony typ odmiany mają też der Fels (des Felsens, die Felsen, choć wyraz ten ma też inne formy) i niektóre imiona, jak Franz, Fritz, Hans, Thomas (np. des Hansens, die Hansen). Należałoby stworzyć dla nich odrębny typ odmiany.
29. Jeszcze inny typ mamy w rzadkim typie odmiany der Schade, des Schadens, die Schäden (obok tego występuje mianownik der Schaden, i wtedy rzeczownik odmienia się według typu S4U).
30. Specjalne typy odmiany mieszanej mają der Bau, des Baues, die Bautes oraz der Sporn, des Spornes, die Sporen. Są to przypadki indywidualne, jednak należałoby się jakoś do nich odnieść dla kompletności Aneksu, której obecnie nie ma.
31. W uwagach do typu M27G zabrakło istotnej informacji, że rzeczowniki te zmieniają miejsce akcentu w liczbie mnogiej o jedną sylabę w prawo, i na tym właśnie polega wyodrębnienie tego typu.
32. W Aneksie całkowicie pominięto rzeczowniki o odmianie przymiotnikowej, jak ein Kranker/der Kranke, ein Neues/das Neue czy eine Kranke/die Kranke. Dla kompletności aneks powinien zawierać pełną informację o ich odmianie, a przynajmniej wzmiankę o tym, że w ogóle istnieją.
33. Przy okazji warto zauważyć osobliwości w odmianie rzeczowników typu ein Dunkles/das Dunkle. Tu w odmianie obok Dunklen zjawiają się formy Dunkeln. Do tego istnieje równoznaczny wyraz das Dunkel o odmianie rzeczownikowej (typ S3).