Aneks:Język polski - przysłówki

Spis treści aneksu | Język polski | Indeks:Hasła w języku polskim

Przysłówki służą do określenia sposobu wykonania czynności lub stopnia natężenia jakiejś cechy. Używa się ich do określania czasowników ("samochód jedzie szybko") lub przymiotników i imiesłowów ("jesteś bardzo uprzejmy").

Tworzenie przysłówków

Przysłówki tworzy się z przymiotnika poprzez odrzucenie końcówki (-i lub -y) i zastąpienie jej końcówką -o. Przykłady:

• szybki → szybko, jasny → jasno itd.

W przypadkach, gdy przymiotnik kończy się na -ry, przysłówek przyjmuje końcówkę -rze:

• dobry → dobrze, mądry → mądrze itd.

Gdy przymiotnik kończy się na -ny za spółgłoską inną niż "K" lub "L", przysłówek przyjmuje końcówkę -nie:

• łagodny → łagodnie, wygodny → wygodnie, smaczny → smacznie itd., ale konny → konno, wolny → wolno itd.

Wyjątki: zły → źle, trwały → trwale (ale śmiały → śmiało).

Przysłówków nie odmienia się. Można z niektórych przysłówków utworzyć stopień wyższy i najwyższy.

Stopniowanie przysłówków

Tworzenie stopnia wyższego przysłówków odbywa się poprzez zamianę ich końcówek według zależności:

• -ąco → -ęcej (gorąco → goręcej)
• -do/-dzo → -dziej (twardo → twardziej, bardzo → bardziej)
• -go → -żej (drogo → drożej)
• -ko/-to → -ciej (szybko → szybciej, żółto → żółciej)
  • -dko → -dzej (prędko → prędzej)
• -ło → -lej (ciepło → cieplej)
  • -oło → -elej (wesoło → weselej)
• -no → -niej (wolno → wolniej)
  • -ono → -ieniej (czerwono → czerwieniej)
  • -sno → -śniej (jasno → jaśniej)
• -ro/-rze → -rzej (staro → starzej, mądrze → mądrzej)
• -wo → -wiej (łatwo → łatwiej)

W pozostałych przypadkach -o → -ej.

Stopień najwyższy tworzy się przez dodanie przedrostka naj-.

Z niektórych przysłówków nie tworzy się stopnia wyższego przez zamianę końcówek. Można jednak utworzyć stopień wyższy przysłówka przez użycie słowa "bardziej" (w stopniu najwyższym: "najbardziej"). Można utworzyć w ten sposób stopień wyższy z każdego przysłówka.

Wyjątki:

Przysłówek	Stopień wyższy	Stopień najwyższy
dobrze	lepiej	najlepiej
źle	gorzej	najgorzej
dużo, wiele	więcej	najwięcej
mało	mniej	najmniej

Zobacz również: Przymiotniki w języku polskim