zaciągać (język polski) edytuj

wymowa:
IPA[zaˈʨ̑ɔ̃ŋɡaʨ̑], AS[zaćõŋgać], zjawiska fonetyczne: zmięk.nazal.asynch. ą  ?/i
znaczenia:

czasownik przechodni niedokonany (dk. zaciągnąć)

(1.1) ciągnąc, zmieniać położenie czegoś, zawlekać coś ciężkiego lub kogoś, najczęściej nieprzytomnego
(1.2) przen. zabierać kogoś gdzieś mimo oporu
(1.3) ciągnąc zaciskać, ściągać
(1.4) zasłaniać coś czymś
(1.5) pokrywać coś czymś
(1.6) druk. przyklejać zszyte arkusze książki do okładki[1]
(1.7) daw. rekrutować, werbować[1]
(1.8) kulin. zagęszczać substancje płynne lub półpłynne (np. zupy, sosy, kremy) używając innej substancji (np. żółtka, śmietany)[2]

czasownik nieprzechodni niedokonany (dk. zaciągnąć)

(2.1) pot. o powietrzu, chłodzie, zapachu: dawać się odczuć[3]

czasownik nieprzechodni niedokonany (dk. brak)

(3.1) pot. jęz. wymawiać wyrazy, rozciągając artykulację niektórych głosek w sposób charakterystyczny dla Polaków z terenów wschodnich

czasownik zwrotny niedokonany zaciągać się (dk. zaciągnąć się)

(4.1) wstępować jako ochotnik do jakiejś służby, zwłaszcza do wojska
(4.2) mustrować się
(4.3) paląc tytoń, wciągać dym do płuc
(4.4) o np. niebie, wodzie: pokrywać się, zasnuwać się czymś
odmiana:
(1.1-7) koniugacja I
(2.1, 3.1) koniugacja I
(4.1-4) koniugacja I
przykłady:
(1.3) Zaciągnij zasłony.
(1.2) Zawsze gdy ma iść do lekarza, muszę go tam zaciągać.
(2.1) Od rzeki zaciągało chłodem
(3.1) Sklepikarz basem dyszy, zaciągając z ruska śpiewnie[4].
(4.1) Stefan nie miał pieniędzy i poszedł się zaciągnąć. Krzysztof miał kłopoty z prawem i zaciągnął się do Legii Cudzoziemskiej.
(4.2) Piotr cierpiał na chorobę morską, ale mimo to zaciągnął się na statek.
(4.3) Jola paliła paczkę papierosów dziennie, ale nie zaciągała się.
(4.4) Zwykle jak niebo zaciąga się chmurami, to zaraz zaczyna padać.
składnia:
(1.1) zaciągać + B.
(4.1) zaciągać się do + D.
(4.2) zaciągać się na + B.
(4.3) zaciągać się + N.
kolokacje:
(1.3) zaciągać pasek / suwak / pokrowiec
(1.8) zaciągać zupę
synonimy:
(4.3) sztachać się
antonimy:
(4.1) dezerterować
hiperonimy:
(1.8) doprawiać
hiponimy:
holonimy:
meronimy:
wyrazy pokrewne:
(4.1) rzecz. zaciąg m, zaciężny m
związki frazeologiczne:
etymologia:
uwagi:
(1.2) zwykle dk.
(4.1) „zaciągnąć się do armii” jest tautologią i cel zaciągnięcia się należy podawać tylko wtedy, gdy jest to konieczne – np. „zaciągnął się do piechoty, do marynarki, do saperów” itp. Również tautologią jest „zaciągnąć się na ochotnika”
tłumaczenia:
źródła:
  1. 1,0 1,1   Hasło „zaciągać” w: Słownik języka polskiego pod redakcją Witolda Doroszewskiego, Wydawnictwo Naukowe PWN.
  2.   Uniwersalny słownik języka polskiego, red. Stanisław Dubisz i Elżbieta Sobol, Wydawnictwo Naukowe PWN.
  3.   Hasło „zaciągnąć” w: Słownik języka polskiego, Wydawnictwo Naukowe PWN.
  4. http://www.zgormysyny.art.pl/muzyka/Teksty/beskidzkisklep.html