Wikisłownik:Zasady tworzenia haseł/Osmański

Wikisłownik języka osmańskiego obejmuje całość tego języka, od XIII do XIX wieku. Zapis hasła (alfabetem arabskim) oraz jego transkrypcja zgodne są z trzema wiarygodnymi słownikami osmańskimi, dostępnymi w Internecie, a wymienionymi poniżej.

Brzmienie hasła

Hasła zapisywane są wyłącznie następującymi znakami alfabetu arabskiego (podanymi tu w kolejności alfabetycznej od prawej do lewej):

ا/أ/إ/آ ء ب پ ت ث ج چ ح خ د ذ ر ز ژ س ش ص ض ط ظ ع غ ف ق ك گ ڭ ل م ن و/ؤ ه/ە/ة ی/ئ/ى

Uwagi:

• nie dodaje się wokalizacji wyrazów (tzn. nie używa się َ○, ِ○, ُ○, ً○, ٍ○, ٌ○, ْ○ czy ّ○)
• zamiast أ oraz إ na początku wyrazu pisze się zawsze ا
• dla każdego wariantu zapisu poświadczonego w słownikach tworzy się osobne hasło; wariantów tych może być kilka, zwłaszcza dla wyrazów rodzimych (pochodzenia turkijskiego); można je ze sobą powiązać, wymieniając je w polu uwagi

Wymowa

Ponieważ osmański jest językiem martwym, nie podaje się ścisłej wymowy (za pomocą alfabetów fonetycznych), a jedynie transkrypcję.

Wszystkie hasła transkrybuje się według współczesnej ortografii tureckiej (nie używa się żadnych znaków dodatkowych), z następującymi zastrzeżeniami:

• ściśle oznacza się arabskie i perskie samogłoski długie (â, î, û)
• zaznacza się zwarcie krtaniowe (oddające arabskie spółgłoski zapisywane przez ء oraz ع) za pomocą apostrofu ’ – o ile występuje:
  1. w środku wyrazu, a po spółgłosce lub przed nią
  2. na końcu wyrazu

(innymi słowy: nie stawia się apostrofu na początku wyrazu ani w środku wyrazu między samogłoskami)

• nie uwzględnia się w transkrypcji ubezdźwięcznienia na końcu wyrazu oraz przed spółgłoską bezdźwięczną
• nie upraszcza się spółgłosek podwójnych (geminat) i nie rozbija się zbitek spółgłoskowych na końcu wyrazu
• w wyrażeniach arabskich i perskich złożonych z kilku wyrazów transkrybuje się każdy wyraz oddzielnie (ze spacjami); dotyczy to także perskiego spójnika و
• arabskie przyimki (bi-, ke-, li-), arabski rodzajnik określony (el- z wariantami), perski wykładnik izafetu (-(y)i / -(y)ı) i podobne elementy gramatyczne pisane w oryginale łącznie transkrybuje się z dywizem
• nie stosuje się w transkrypcji dużych liter

Przykłady:

كتاب = kitâb (nie: kitap)
جامع = câmi’ (nie: cami)
ابتدا = ibtidâ (nie: iptida)
سر = sırr (nie: sır)
نهر = nehr (nie: nehir)
نشو و نما = neşv ü nemâ (nie: neşvünema)
آب روان = âb-ı revân (nie: abırevan)
بسم الله الرحمن الرحیم = bi-smi l-lâhi r-rahmâni r-rahîm (nie: bismillahirrahmanirrahim)

Wersje współczesne (np. kitap, cami, iptida, sır, nehir, neşvünema, abırevan, bismillahirrahmanirrahim) podać można w polu etymologia, korzystając z szablonu {{źródło dla}}.

Odmiana

Tutaj można wskazać formy odmiany zaświadczone w tekstach lub podane w słownikach, w szczególności nieregularne (np. łamaną liczbę mnogą rzeczowników). Ze względu na wieloznaczność pisma arabskiego warto do form odmiany dodać także transkrypcję (według powyższych zasad).

Przykłady

Przykłady powinny pochodzić wyłącznie z tekstów oryginalnych, a ich pochodzenie należy podać w przypisie. Nie dopuszcza się tworzenia własnych przykładów. Przykłady transkrybuje się na alfabet łaciński, zgodnie z powyższymi zasadami (tak jak np. w hasłach chińskich).

Etymologia

Dla wyrazów nadal używanych w języku tureckim można podać wersję współczesną za pomocą szablonu {{źródło dla}}. A ponadto:

• w przypadku wyrazów zapożyczonych można podać język źródłowy, korzystając z szablonu {{etym}}
  • np. w haśle كتاب (kitâb) etymologia:

arab. كتاب (kitāb); źródłosłów dla tur. kitap

• dla wyrazów rodzimych można podać odpowiedniki w innych językach turkijskich, korzystając z szablonu {{etymn}}
  • np. w haśle صو (su) etymologia:

por. azer. su, uzb. suv, jak. уу, czuw. шыв; źródłosłów dla tur. su

Uwagi

Warto tutaj wymienić zwłaszcza warianty ortograficzne i fonetyczne wyrazu:

• np. w haśle اوتوز (otuz):

inna pisownia: اوتز

• np. w haśle اوتی (üti):

wariant: اوتو (ütü)

Źródła

Do wiarygodnych źródeł internetowych, które stosują zapis oryginalny oraz transkrypcję zgodną z regułami podanymi wyżej, zaliczają się:

• {{Kanar}}
• {{Pamukkale}}
• {{Gaspirali}}

Wykorzystać można także dowolny drukowany słownik języka osmańskiego, który zawiera zarówno zapis alfabetem arabskim, jak i transkrypcję, np.

• {{Tarama}} (transkrypcja obejmuje tutaj także znaki dodatkowe: ‘, ñ i ḫ, które należy zastąpić odpowiednio przez ’, n oraz h)
• {{Zenker1866}} (transkrypcję trzeba dostosować do reguł podanych powyżej; pominąć należy hasła oznaczone w tym słowniku „t o” [= turc-oriental], ponieważ nie są one osmańskie)
• {{Redhouse1856}}, {{BarbierMeynard1881}}, {{Meninski1680}} (wszędzie transkrypcję trzeba dostosować do reguł podanych powyżej)

Ponadto warte polecenia jest dowolne współczesne wydanie słownika Redhouse’a, pod warunkiem że zachowuje pisownię alfabetem arabskim (np. {{Redhouse1998}}).

Pozostałe pola

Wszystkie pozostałe pola hasła należy wypełniać zgodnie z zasadami ogólnymi.