Aneks:Tabela IPA dla języka niemieckiego: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
m dr tech
Linia 1:
Znaki transkrypcji fonetycznej (b, d, f , j , k , l , m , n , p) nie różnią się od znaków i ich kombinacji występujących w ortografii polskiej i określają dźwięki nie różniące się od istniejących w języku polskim. (p, t, k) wymawia się w języku niemieckim z przydechem, dającym w wyniku słaby dźwięk ''h'' towarzyszący artykulacji danej spółgłoski.
 
==Samogłoski==
{| class="wikitable" style="width: 100%"
! IPA !! Przykłady !! Wymowa !! Uwagi
|-
| {{IPA2|a}} || Sch'''a'''tten {{IPA2|ˈʃ'''a'''tn̩}}, w'''a'''nn {{IPA2|v'''a'''n}}, D'''a'''ch {{IPA2|d'''a'''χ}} || jak polskie „a” w wyrazie „''d'''a'''ch''” || [[w:Samogłoska otwarta przednia niezaokrąglona|otwarta przednia niezaokrąglona]]
|-
| {{IPA2|ɑː}} || {{audio-A|De-Ameise.ogg}}'''A'''meise {{IPA2|ˈ'''aː'''maɪ̯zə}}, V'''a'''ter {{IPA2|ˈf'''aː'''tɐ}} '''A'''rt {{IPA2|'''ɑː'''ʁt}} || długie „a” podobne do wyrazu „'''''Aa'''ron''” ||tylnojęzykowe
|-
| {{IPA2|ɑˑ}} || Ann'''a''' {{IPA2|ˈan'''ɑˑ'''}} || krótsze niż {{IPA2|aː}} ||
|-
| {{IPA2|ɐ}} || {{audio-A|De-Wasser.ogg}}Wass'''er''' {{IPA2|ˈvas'''ɐ'''}}, blech'''er'''n {{IPA2|ˈblɛç'''ɐ'''n}}, Lehr'''er''' {{IPA2|ˈleːʀ'''ɐ'''}}, bess'''er''' {{IPA2|ˈbɛs'''ɐ'''}} || przytłumione „a” || [[w:Samogłoska prawie otwarta centralna|prawie otwarta centralna]], zwokalizowane „r” w nieakcentowanej końcówce -er, która brzmi prawie jak ea
|-
| {{IPA2|ɐ̯}} || {{audio-A|De-wir.ogg}}wi'''r''' {{IPA2|viː'''ɐ̯'''}}, Fah'''r'''t {{IPA2|faː'''ɐ̯'''t}}, lee'''r''' {{IPA2|leː'''ɐ̯'''}}, Bä'''r''' {{IPA2|bɛː'''ɐ̯'''}}, Moo'''r''' {{IPA2|moː'''ɐ̯'''}}, Gehö'''r''' {{IPA2|gəˈhøː'''ɐ̯'''}}, Uh'''r''' {{IPA2|uː'''ɐ̯'''}}, Kü'''r''' {{IPA2|kyː'''ɐ̯'''}} ||
|-
| {{IPA2|e}} || {{audio-A|De-egal.ogg}}'''e'''gal {{IPA2|'''e'''ˈgaːl}} || jak polskie „e” w wyrazie „''dzi'''e'''ń''” || [[w:Samogłoska półprzymknięta przednia niezaokrąglona|półprzymknięta przednia niezaokrąglona]], tylko w słowach obcojęzycznych
|-
| {{IPA2|eː}} || g'''e'''ben {{IPA2|ˈg'''eː'''bm̩}}, '''e'''wig {{IPA2|ˈ'''eː'''vɪç}}, W'''e'''g {{IPA2|v'''eː'''k}} || długie „e” || ścieśnione
|-
| {{IPA2|eˑ}} || T'''e'''l'''e'''fon {{IPA2|t'''eˑ'''l'''eˑ'''ˈfoːn}} || podobne do polskiego „e” w wyrazie „''si'''e'''kiera” || krótsze niż {{IPA2|eː}}
|-
| {{IPA2|ɛ}} || B'''ä'''cker {{IPA2|ˈb'''ɛ'''kɐ}}, {{audio-A|De-Ende.ogg}}'''E'''nde {{IPA2|ˈ'''ɛ'''ndə}} H'''e'''cke {{IPA2|ˈh'''ɛ'''kə}}, '''E'''ff'''e'''kt {{IPA2|'''ɛ'''ˈf'''ɛ'''kt}}, '''Ä'''ngste {{IPA2|ˈ'''ɛ'''ŋstə}}|| jak polskie „e” w wyrazie „''l'''e'''k''” i „'''''e'''f'''e'''kt''” || [[w:Samogłoska półotwarta przednia niezaokrąglona|półotwarta przednia niezaokrąglona]], e przednie szerokie, zbliżone do polskiego e
|-
| {{IPA2|ɛː}} || {{audio-A|De-Käse.ogg}}K'''ä'''se {{IPA2|ˈk'''ɛː'''zə}}, '''äh'''nlich {{IPA2|ˈ'''ɛː'''nlɪç}} M'''ä'''hne {{IPA2|ˈm'''ɛː'''nə}}|| długie „e” ||
|-
| {{IPA2|ə}} || {{audio-A|De-bitte.ogg}}bitt'''e''' {{IPA2|ˈbɪt'''ə'''}}, Kann'''e''' {{IPA2|ˈkan'''ə'''}}, Ängst'''e''' {{IPA2|ˈɛŋst'''ə'''}}, Mähn'''e''' {{IPA2|ˈmɛːn'''ə'''}}, heut'''e''' {{IPA2|ˈhɔɪ̯t'''ə'''}}, Tub'''e''' {{IPA2|ˈtuːb'''ə'''}}, , läut'''e'''n {{IPA2|ˈlɔɪ̯t'''ə'''n}}, öffn'''e'''n {{IPA2|ˈœfn'''ə'''n}} || przytłumione, zamknięte „e” || [[w:Samogłoska średnia centralna|średnia centralna]], e zredukowane, brzmi pośrednio między polskim a i y
|-
| {{IPA2|i}} || mot'''i'''viert {{IPA2|mot'''i'''ˈviːɐ̯t}} || jak polskie „i” w wyrazie „''w'''i'''no''” || [[w:Samogłoska przymknięta przednia niezaokrąglona|przymknięta przednia niezaokrąglona]], tylko w słowach obcojęzycznych
|-
| {{IPA2|iː}} || {{audio-A|De-Knie.ogg}}Kn'''ie''' {{IPA2|kn'''iː'''}}, V'''ieh''' {{IPA2|f'''iː'''}}, Br'''i'''ef {{IPA2|bʀ'''iː'''f}} || długie „i” podobne do polskiego wyrazu „inn'''i'''” ||
|-
| {{IPA2|iˑ}} || M'''i'''nute {{IPA2|m'''iˑ'''ˈnutə}} || jak polskie „i” w wyrazie m'''i'''nuta || krótsze niż {{IPA2|iː}}
|-
| {{IPA2|ĩ}} || rad'''i'''al {{IPA2|ʀaˈd'''i̯'''aːl}}, Grad'''i'''ent {{IPA2|gʀaˈd'''i'''̯ɛnt}}, {{audio-A|De-Stadion.ogg}}Stad'''i'''on {{IPA2|ˈʃtaːd'''i̯'''ɔn}}, Id'''i'''ot {{IPA2|iˈd'''̯oːt}}, Spanien {{IPA2|ˈʃpɑːn'''ĩ'''ən}} || podobne „i” niezgłoskotwórcze (osłabione „j”) podobne w wyrazie „mag'''i'''a” || tylko w słowach obcojęzycznych
|-
| {{IPA2|ɪ}} || {{audio-A|De-mit.ogg}}m'''i'''t {{IPA2|m'''ɪ'''t}}, T'''i'''sch {{IPA2|t'''ɪ'''ʃ}}, W'''i'''nd {{IPA2|v'''ɪ'''nt}} || skrócone „i”, podobne do „y" || [[w:Samogłoska prawie przymknięta przednia scentralizowana niezaokrąglona|prawie przymknięta przednia scentralizowana niezaokrąglona]]
|-
| {{IPA2|o}} || Phon'''o'''l'''o'''gie {{IPA2|ˌfon'''o'''l'''o'''ˈgiː}}, M'''o'''tiv {{IPA2|m'''o'''ˈtiːf}} || jak polskie „o” || [[w:Samogłoska półprzymknięta tylna zaokrąglona|półprzymknięta tylna zaokrąglona]], tylko w słowach obcojęzycznych
|-
| {{IPA2|oː}} || B'''o'''te {{IPA2|ˈb'''oː'''tə}}, '''O'''fen {{IPA2|ˈ'''oː'''fɱ̍}}, r'''oh''' {{IPA2|ʀ'''oː'''}}, B'''oo'''t {{IPA2|b'''oː'''t}}, '''ɔ'''hm {{IPA2|'''oː'''m}} , Güstr'''ow''' {{IPA2|ˈgʏstr'''oː'''}} || długie „o” || wymawiane z wysunięciem warg do przodu (jak przy wymowie „u”)
|-
| {{IPA2|oˑ}} || m'''o'''n'''o'''ton {{IPA2|m'''oˑ'''n'''oˑ'''ˈtoːn}} || podobne do polskiego „o” w wyrazie „m'''o'''n'''o'''tonny” || krótsze niż {{IPA2|oː}}
|-
| {{IPA2|õ}} || cham'''o'''is {{IPA2|ʃaˑˈm'''õ'''a}} || || o niezgłoskotwórcze
|-
| {{IPA2|ɔ}} || G'''o'''tt {{IPA2|g'''ɔ'''t}}, P'''o'''st {{IPA2|p'''ɔ'''st}}, {{audio-A|DE-offen.ogg}}'''o'''ffen {{IPA2|ˈ'''ɔ'''fɱ̍}} || jak „o” w polskim wyrazie „''p'''o'''stawa''” jak oba „o” w polskim wyrazie „'''''o'''k'''o'''''” || [[w:Samogłoska półotwarta tylna zaokrąglona|półotwarta tylna zaokrąglona]]
|-
| {{IPA2|øː}} || sch'''ö'''n {{IPA2|ʃ'''øː'''n}}, gew'''ö'''hnlich {{IPA2|gəˈv'''øː'''nlɪç}}, G'''oe'''the {{IPA2|ˈg'''oː'''tə}} || jak długie „e” z wargami ułożonymi do „u”|| ścieśniona. pośrednia między polskim „o” i „e” („e” wymawiane z zaokrągleniem warg)
|-
| {{IPA2|øˑ}} || '''Ö'''konomie {{IPA2|'''øˑ'''koˑnoˑˈmiː}} || - || krótsze niż {{IPA2|ø}}
|-
| {{IPA2|œ}} || {{audio-A|De-können.ogg}}k'''ö'''nnen, {{IPA2|ˈk'''œ'''nən}} '''ö'''ffentlich {{IPA2|ˈ'''œ'''fn̩tlɪç}}, '''ö'''ffnen {{IPA2|ˈ'''œ'''fnən}} || jak polskie „e” || [[w:Samogłoska półotwarta przednia zaokrąglona|półotwarta przednia zaokrąglona]] „ö” przednie szerokie, bardziej zbliżone do „e”
|-
| {{IPA2|u}} || br'''u'''tal {{IPA2|bʀ'''u'''ˈtaːl}}, Kl'''u'''b {{IPA2|kl'''u'''p}} || jak polskie „u” w wyrazie „''l'''u'''d''” || [[w:Samogłoska przymknięta tylna zaokrąglona|przymknięta tylna zaokrąglona]], tylko w słowach obcojęzycznych, u krótkie otwarte (wargi mniej zaokrąglone)
|-
| {{IPA2|uː}} || Bl'''u'''t {{IPA2|bl'''uː'''t}}, K'''uh'''le {{IPA2|ˈk'''uː'''lə}}, T'''u'''be {{IPA2|ˈt'''uː'''bə}} || długie „u” podobne w polskim wyrazie „''w'''ó'''z''” || ścieśnione
|-
| {{IPA2|uˑ}} || M'''u'''sik {{IPA2|m'''uˑ'''ˈziːk}} || podobne do polskiego „u” w wyrazie m'''u'''zyka || krótsze niż {{IPA2|uː}}
|-
| {{IPA2|ʊ}} || Schm'''u'''ck {{IPA2|ʃm'''ʊ'''k}}, L'''u'''ft {{IPA2|l'''ʊ'''ft}} || jak polskie „u” w wyrazie „'''''u'''rlop''”|| [[w:Samogłoska prawie przymknięta tylna scentralizowana zaokrąglona|prawie przymknięta tylna scentralizowana zaokrąglona]]
|-
| {{IPA2|ũ}} || Stat'''u'''e {{IPA2|ʃtɑːt'''ũ'''ə}} || w wyrazie „''pa'''u'''za''” || u niezgłoskotwórcze
|-
| {{IPA2|yː}} || {{audio-A|De-über.ogg}}'''ü'''ber {{IPA2|ˈ'''yː'''bɐ}}, k'''üh'''l {{IPA2|k'''yː'''l}}, {{audio-A|De-Typ.ogg}}T'''y'''p {{IPA2|t'''yː'''p}}, k'''ü'''hn {{IPA2|k'''yː'''nl}}, L'''y'''rik {{IPA2|ˈl'''yː'''ʀɪk}}, D'''ui'''sburg {{IPA2|'d'''y:'''sb̥ʊʁk}}, Nordkirchen-Vl'''uy'''n {{IPA2|nɔʁt'kɪʁçən 'fl'''y:'''n}} || długie „y” || pośrednia między „u” i „i”
|-
| {{IPA2|yˑ}} || {{audio-A|de-Physik.ogg}}Ph'''y'''sik {{IPA2|f'''yˑ'''ˈziːk}}, am'''ü'''sieren {{IPA2|am'''yˑ'''ˈziːʀən}} || krótsze niż {{IPA2|yː}} || [[w:Samogłoska przymknięta przednia zaokrąglona|przymknięta przednia zaokrąglona]], tylko w słowach obcojęzycznych
|-
| {{IPA2|ʏ}} || {{audio-A|De-dünn.ogg}}d'''ü'''nn {{IPA2|d'''ʏ'''n}}, l'''ü'''ften {{IPA2|ˈl'''ʏ'''ftn̩}}, {{audio-A|De-Symbol.ogg}}S'''y'''mbol {{IPA2|z'''ʏ'''mˈboːl}}, Gl'''ü'''ck {{IPA2|gl'''ʏ'''k}}, Rh'''y'''thmus {{IPA2|ˈʀ'''ʏ'''tmus}} || krótkie „y” , bardziej otwarte (wargi mniej zaokrąglone) || [[w:Samogłoska prawie przymknięta przednia scentralizowana zaokrąglona|prawie przymknięta przednia scentralizowana zaokrąglona]]
|-
|}
 
==Dyftongi==
{| class="wikitable" style="width: 100%" cellpadding=3
! IPA !! Przykłady !! Wymowa !! Uwagi
|-
| {{IPA2|aɪ̯}} || L'''ei'''m {{IPA2|l'''aɪ̯'''m}}, M'''ai'''s {{IPA2|m'''aɪ̯'''s}}, St'''ei'''n {{IPA2|ʃt'''aɪ̯'''n}}, M'''ai''' {{IPA2|m'''aɪ̯'''}}, B'''ay'''ern {{IPA2|ˈb'''aɪ̯'''ʁn}}, M'''ey'''er {{IPA2|'m'''aɪ̯'''ɐ}}, || jak polskie „aj” z j nieco osłabionym w wyrazie „K'''ai'''r” ||
|-
| {{IPA2|aʊ̯}} || {{audio-A|de-Haus.OGG}}H'''au'''s {{IPA2|h'''aʊ̯'''s}}, '''Au'''to {{IPA2|ˈ'''aʊ̯'''toː}} || jak polskie „ał” w wyrazie „p'''au'''za” ||
|-
| {{IPA2|ɛɪ̯}} || L'''a'''dy {{IPA2|ˈl'''ɛɪ̯'''di}}, E-M'''ai'''l {{IPA2|ˈiːˌm'''ɛɪ̯'''l}}, h'''ey''' {{IPA2|h'''ɛɪ̯'''}} || jak polskie „aj” || tylko w słowach obcojęzycznych
|-
| {{IPA2|ɔɪ̯}} || H'''eu''' {{IPA2|h'''ɔɪ̯'''}}, L'''äu'''fer {{IPA2|ˈl'''ɔɪ̯'''fɐ}}, n'''eu''' {{IPA2|n'''ɔɪ̯'''}}, l'''äu'''ten {{IPA2|ˈl'''ɔɪ'''̯tən}}, h'''eu'''te {{IPA2|ˈh'''ɔɪ̯'''tə}}, Al'''oi'''s {{IPA2|'ʔal'''ɔʏ̯'''s}}, {{IPA2|H'''oy'''erswerda}} {{IPA2|'h'''ɔʏ̯'''ɐsv̥εɐ̯da˙}} || jak polskie „oj” z j nieco osłabionym w wyrazie „p'''oj'''nik” ||
|-
| {{IPA2|ʊɪ̯}} || pf'''ui''' {{IPA2|pf'''ʊɪ̯'''}}, '''Ui'''gure {{IPA2|'''ʊɪ̯'''ˈguːʀə}}, Ratat'''ouille''' {{IPA2|ʀataˈtʰ'''ʊɪ̯'''}} || jak polskie „y” || W nielicznych wyrazach, głównie obcego pochodzenia
|-
| {{IPA2|kv̥}} || '''Qu'''elle {{IPA2|''''kv'''̥εlə}} || jak polskie „kf”
|-
| {{IPA2|ʃp}} || '''Sp'''artakiade {{IPA2|ˌ'''ʃp'''aʁta'kɪ̯adə}} || jak polskie „szp” || w nagłosie (również w wyrazach obcego pochodzenia oprócz: Wespe {{IPA2|'vεspə}})
|-
| {{IPA2|ʃt}} || '''St'''ratosphäre {{IPA2|ˌ'''ʃt'''ʁatɔ'sfe:ʁə}} || jak polskie „szt” || w nagłosie (również w wyrazach obcego pochodzenia oprócz: Bestie {{IPA2|'bεstɪ̯ə}} i Vestalin {{IPA2|vεs'ta:lɪn}})
|-
| {{IPA2|ʧ}} || Deu'''tsch''' {{IPA2|dɔɪ̯'''tʃ'''}} || jak polskie „cz”
|-
| {{IPA2|tz}} || Ka'''tz'''e {{IPA2|'ka'''ʦ'''ə}} || jak polskie „c”
|-
| {{IPA2|ŋg}} || a'''ng'''likanisch {{IPA2|a'''ŋg'''li'ka:nɪʃ}} || zbitka głosek „ng” || w niektórych wyrazach obcego pochodzenia
|-
| {{IPA2|ŋk}} || E'''nk'''el {{IPA2|ˈε'''ŋk'''əl}} || zbitka głosek „nk”
|-
|}
 
Znaki transkrypcji fonetycznej (b, d, f , j , k , l , m , n , p) nie różnią się od znaków i ich kombinacji występujących w ortografii polskiej i określają dźwięki nie różniące się od istniejących w języku polskim. (p, t, k) wymawia się w języku niemieckim z przydechem, dającym w wyniku słaby dźwięk ''h'' towarzyszący artykulacji danej spółgłoski.
 
Linia 107 ⟶ 209:
| {{IPA2|ʔ}} || {{audio-A|De-Theater.ogg}}Theater {{IPA2|teˈ'''ʔ'''aːtɐ}}, beantworten {{IPA2|bəˈ'''ʔ'''antvɔʁtn}} || jak na początku słów „''oko''” {{IPA2|ʔɔkɔ}}, „''ucho''” {{IPA2|ʔuxɔ}} || [[w:Zwarcie krtaniowe|zwarcie krtaniowe]]
|-
| {{IPA2|b}} || '''B'''iene [[{{IPA2|ˈ'''b'''iːnə]]}}, {{audio-A|De-Aber.ogg}}a'''b'''er [[{{IPA2|ˈaː'''b'''ɐ]]}} || jak polskie „b” || [[w:Spółgłoska zwarta dwuwargowa dźwięczna|zwarta dwuwargowa dźwięczna]]
|-
| {{IPA2|ç}} || {{audio-A|De-ich.ogg}}i'''ch''' {{IPA2|ɪ'''ç'''}}, Pe'''ch''' {{IPA2|pɛ'''ç'''}}, {{audio-A|De-dreißig.ogg}}dreißi'''g''' {{IPA2|ˈdʀaɪ̯sɪ'''ç'''}}, '''Ch'''ina {{IPA2|ˈ'''ç'''iːna}}, Nä'''ch'''te {{IPA2|'nε'''ç'''tə}} || zbliżone do ''h'' w wyrazie „'''''h'''igiena''” || [[w:Spółgłoska szczelinowa podniebienna bezdźwięczna|szczelinowa podniebienna bezdźwięczna]], ch zmiękczone
Linia 163 ⟶ 265:
| {{IPA2|ʒ}} || Planta'''g'''e {{IPA2|planˈtaː'''ʒ'''ə}}, Gara'''g'''e {{IPA2|gaˈʀaː'''ʒ'''ə}}, '''G'''endarmerie {{IPA2|'''ʒ'''ãdaɐ̯məˈʀiː}}, '''J'''eanette {{IPA2|'''ʒ'''aˈnɛt}}, '''G'''enie {{IPA2|'''ʒ'''eˑˈniː}}, '''J'''alousie {{IPA2|'''ʒ'''ɑˑluˑziː}} || jak polskie „ż” w wyrazie '''ż'''aba lub „rz” || tylko w słowach obcego pochodzenia, [[w:Spółgłoska szczelinowa zadziąsłowa dźwięczna|szczelinowa zadziąsłowa dźwięczna]]
|}
 
==Symbole specjalne==
{| class="wikitable" style="width:75%"
! IPA !! Przykłady !! Wymowa !! Uwagi
|-
| {{IPA-A|ˈ}} || gehen || /ˈgeːən/ || oznacza, że akcent pada na następującą po nim zgłoskę
|-
| {{IPA-A|ʰ}} || Ratatouille || {{IPA2|ʀataˈtʰʊɪ̯}} || przydech
|-
| {{IPA-A|ː}} || Weg || {{IPA2|veːk}} || większa długość samogłoski
|-
| {{IPA-A|ˑ}} || Telefon || {{IPA2|teˑleˑˈfoːn}} || mniejsza długość samogłoski
|-
| {{IPA-A|ˌ}} || Phon'''o'''l'''o'''gie || {{IPA2|ˌfon'''o'''l'''o'''ˈgiː}} || Akcent poboczny
|-
| {{IPA-A|~}} || cham'''o'''is , Stat'''u'''e || {{IPA2|ʃaˑˈm'''õ'''a}}, {{IPA2|ʃtɑːt'''ũ'''ə}} || samogłoski nosowe tylko w słowach obcojęzycznych
|-
|}
 
==Źródło==
* [[:de:Wiktionary:Lautschrift]]
 
== Bibliografia ==
 
* Stanisław Walewski. Słownik kieszonkowy, Wskazówki dotyczące wymowy i transkrypcji. Wydawnictwo Langenscheidt Monachium 2002, s. 623-625, ISBN 3-468-11262-9
 
== Linki zewnętrzne ==
 
''Jeśli nie widzisz u siebie znaków wymowy, ściągnij odpowiednią czcionkę [http://scripts.sil.org/cms/scripts/page.php?site_id=nrsi&item_id=CharisSIL_download tutaj] (Windows, Mac OS X, GNU/Linux)''
 
==Zobacz też==
* [[Aneks:Język niemiecki - zasady wymowy|Język niemiecki - zasady wymowy]]
 
[[Kategoria:Język niemiecki]]
[[Kategoria:Wymowa|Niemiecki]]
 
[[de:Wiktionary:Lautschrift]]
[[en:Wiktionary:IPA_pronunciation_key]]
[[hsb:Wiktionary:Zwukowe_pismo]]
 
==Symbole specjalne==