przechodni (język polski) edytuj

 
pokój przechodni (1.1)
 
grupa przechodnich (2.1)
wymowa:
IPA[pʃɛˈxɔdʲɲi], AS[pšeχodʹńi], zjawiska fonetyczne: zmięk.utr. dźw.
?/i
znaczenia:

przymiotnik relacyjny

(1.1) taki, przez który się przechodzi
(1.2) otrzymywany kolejno przez różne osoby
(1.3) mający nie trwać stale; taki, który się zakończy
(1.4) będący etapem pewnego procesu między jego początkiem a końcem
(1.5) wędrujący z jednego miejsca w inne, niemający stałego miejsca pobytu
(1.6) przest. mający przebywać tymczasowo w jakimś miejscu
(1.7) gram. o czasowniku: posiadający formy strony biernej
(1.8) mat. log. o relacji: taki, że jeśli zachodzi dla pary   oraz pary  , to zachodzi również dla pary  

rzeczownik, rodzaj męskoosobowy

(2.1) przest. osoba idąca chodnikiem lub ulicą

rzeczownik, forma fleksyjna

(3.1) D. i B. lm od przechodzień

przymiotnik, forma fleksyjna

(4.1) M. i W. lm mos od przechodny
odmiana:
(1.1-8)
(2.1)
przykłady:
(1.1) Pokój, owszem, jest, ale przechodni i wspólny z gospodarzami[1].
(1.2) Jak zapowiadają organizatorzy comiesięcznych rozgrywek w tenisie stołowym zwycięzcy poszczególnych turniejów otrzymają puchary, które będą miały charakter pucharów przechodnich[2].
(1.3) Od przewagi wiatrów jednych i drugich zależy przechodni stan pogody […][3]
(1.4) […] te łączenia się, jako z natury lub zamiaru przechodnie i przygotowawcze do doskonałego narodowego zlania się, nie przedstawiają dokładnego wzoru federacji we właściwym znaczeniu[4].
(1.5) Ankiety zawierały pytania o liczbę niedźwiedzi osiadłych i przechodnich […], stwierdzenia samic z tegorocznymi młodymi, znalezione gawry lub barłogi, stwierdzenia osobników aktywnych zimą, wyrządzone szkody itp.[5]
(1.7) W języku angielskim niektóre czasowniki mogą być przechodnie lub nieprzechodniewszystko zależy od tego, co chcemy przekazać[6].
(1.8) Nie jest przechodni stosunek ojcostwa, bo jeśli Adam jest ojcem Bolesława, a Bolesław ojcem Czesława, to na pewno nieprawda, że Adam jest ojcem Czesława[7].
(2.1) Przed kościołem Ś. Jana w Warszawie siedziało dwóch żebraków; ich wiek i kalectwo wzbudzały litość w przechodnich[8].
składnia:
kolokacje:
(1.1) przechodni pokój • przechodnia brama
(1.2) przechodni proporzec / puchar • przechodnia nagroda / statuetka • przechodnie trofeum
(1.3) stan przechodni
(1.5) gatunek / osobnik przechodni
(1.7) czasownik przechodniprzest. słowo przechodnie
(1.8) relacja przechodniastosunek przechodni
synonimy:
(1.3) przejściowy
(1.4) przejściowy
(1.6) neutr. wędrowny
(1.7) tranzytywny
(1.8) tranzytywny
(2.1) neutr. przechodzień
antonimy:
(1.7) intranzytywny, nieprzechodni
(1.8) atranzytywny, przeciwprzechodni
hiperonimy:
(1.5) wędrowny
hiponimy:
holonimy:
meronimy:
wyrazy pokrewne:
rzecz. przechodzenie n, przechodka ż, przechadzka ż, przechód ż, przechodniość ż, przejście n, przechodzień m
czas. przechadzać się, przechodzić ndk., przejść dk.
związki frazeologiczne:
etymologia:
pol. przechodzić + -ni
w znaczeniu (1.7) zapożyczenie semantyczne z łac. trānsitīvus[9]
uwagi:
tłumaczenia:
źródła:
  1. Jan Błoński, Wszystkie sztuki Sławomira Mrożka, 1995, Narodowy Korpus Języka Polskiego.
  2. RS, Szukają młodych talentów, „Gazeta Poznańska”, 2003-01-09, Narodowy Korpus Języka Polskiego.
  3. Encyklopedyja powszechna S. Orgelbranda, t. 9, Pawliszczew–Quod libet, Warszawa 1875, s. 182.
  4. Bolesław Limanowski, Stanisław Worcell: życiorys, Spółdzielnia Wydawnicza „Wiedza”, Warszawa 1948, s. 456.
  5. Zbigniew Jakubiec, Niedźwiedź brunatny Ursus arctos L. w polskiej części Karpat, „Studia Naturae”, 2001, Narodowy Korpus Języka Polskiego.
  6. Czasowniki przechodnie i nieprzechodnie w języku angielskim.
  7. Zygmunt Ziembiński, Logika praktyczna, 1958, Narodowy Korpus Języka Polskiego.
  8. Paulina Wilkońska, Wieś i miasto: obrazy i powieści, tom I, wyd. G. L. Glücksberg, Warszawa 1841, s. 117.
  9.   Hasło „czasownik przechodni” w: Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN.