Wikisłownik

czas

czas (język polski) edytuj

wymowa:
​?/i, IPA: [ʧ̑as], AS: [čas]
​?/i ​?/i ​?/i
znaczenia:

rzeczownik, rodzaj męskorzeczowy

(1.1) wymiar używany do określania kolejności zdarzeń; zob. też czas w Wikipedii
(1.2) chwila, moment, pora
(1.3) gram. sposób odmiany czasownika, polegający na rozróżnianiu chwili wykonania czynności względem momentu wypowiedzi
odmiana:
(1.1)
 
przypadekliczba pojedyncza
mianownikczas
dopełniaczczasu
celownikczasowi
biernikczas
narzędnikczasem
miejscownikczasie
wołaczczasie
(1.2-3)
 
przypadekliczba pojedynczaliczba mnoga
mianownikczasczasy
dopełniaczczasuczasów
celownikczasowiczasom
biernikczasczasy
narzędnikczasemczasami / daw. czasy[1]
miejscownikczasieczasach
wołaczczasieczasy
przykłady:
(1.1) Czas jest nazywany „czwartym wymiarem”.
(1.2) Myślę, że już czas iść.
(1.3) W języku polskim są trzy czasy: przeszły, teraźniejszy i przyszły.
składnia:
(1.2) czas + bezok. • czas + D. • czas na + B. • czas do + D. • czas ku + C.
kolokacje:
czasoprzestrzeń, czasomierz
(1.1) czas letni • czas zimowy
(1.2) do czasu • z czasem
(1.3) czas zaprzeszły / przeszły / teraźniejszy / przyszły
synonimy:
(1.2) chwila, moment, pora
antonimy:
hiperonimy:
hiponimy:
holonimy:
meronimy:
wyrazy pokrewne:
rzecz. czasownik mrz, czasowość ż, czasówka ż
przym. czasowy, ponadczasowy, czasownikowy, odczasownikowy
przysł. czasem, czasami, czasowo, podczas
przyim. podczas
związki frazeologiczne:
(być / przyjechać / …) o czasie / na czas • ciężkie czasy • co jakiś czas • co pewien czas • być kwestią czasu • być na czasie • czas leczy rany • czas nagli • czas po temu • czas to pieniądz • dawnymi czasy • do swego czasu • do pewnego czasu • duch czasu • gorący czas • kawał czasu • mieć czas (na coś) • na czas • nadchodzi / nadszedł / zbliża się czyjś czas • nadszarpnięty przez ząb czasu • najwyższy czas • nie ma czasu (na coś) • o czasie • od czasu do czasu • po czasie • przed czasem • rychło w czas • swego czasu • szkoda czasu i atłasu • w czasach słusznie minionych • w sam czas • w swoim czasie • we właściwym czasie • wyspać się za wszystkie czasy • wyścig z czasem • z biegiem czasu • za czasów (kogoś / czyichś) • za dawnych czasów • zabijać czas • zrobić na czas • iść z duchem czasu • szmat czasu • czas ucieka, wieczność czeka
etymologia:
(1.2) prasł. *časъ (< praindoeur. *kēso-) → odcinek czasu[2]
(1.1) pochodne od (1.2)
(1.3) kalka z łac. tempus[3]
uwagi:
zob. też czas w Wikicytatach
zobacz też: polskie przysłowia o czasie
tłumaczenia:
źródła:
  1. ↑   Hasło „czas” w: Zygmunt Saloni, Włodzimierz Gruszczyński, Marcin Woliński, Robert Wołosz, Danuta Skowrońska, Zbigniew Bronk, Słownik gramatyczny języka polskiego — wersja online.
  2. ↑ Wiesław Boryś, Słownik etymologiczny języka polskiego, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2005, ISBN 83-08-03648-1.
  3. ↑ Krystyna Długosz-Kurczabowa, Stanisław Dubisz, Gramatyka historyczna języka polskiego, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2001, s. 370.

czas (język kaszubski) edytuj

To hasło wymaga dodania linków wewnętrznych. Jeśli możesz, dodaj je teraz.
Aby uzyskać taki efekt: teoria, dymu – linki tworzymy według składni: [[teoria]], [[dym]]u.
wymowa:
znaczenia:

rzeczownik, rodzaj męski

(1.1) czas
(1.2) okres
odmiana:
przykłady:
(1.1) Òd tegò czasu móm co do ti domenë malińką niészmakã. → Od tego czasu mam co do tej domeny maleńki niesmak.
składnia:
kolokacje:
synonimy:
antonimy:
hiperonimy:
hiponimy:
holonimy:
meronimy:
wyrazy pokrewne:
związki frazeologiczne:
etymologia:
uwagi:
źródła:
Źródło: „https://pl.wiktionary.org/w/index.php?title=czas&oldid=8333731”