Aneks:Reforma ortografii francuskiej z 1990

Reforma ortografii francuskiej została zaproponowana przez Radę ds. Języka Francuskiego, a później zaakceptowana przez Akademię Francuską 3 maja 1990 roku. Poprawki te zostały opublikowane w Dzienniku Ustaw Republiki Francuskiej 6 grudnia 1990 roku. Celem tej reformy, o dość ograniczonym charakterze, było usunięcie niejednoznaczności w zapisie niektórych słów.

Reforma ta ma charakter rekomendacji, a podczas oficjalnych francuskich egzaminów akceptowane są obie formy pisowni.

Zmiany w ortografii edytuj

Liczebniki złożone edytuj

Według nowej pisowni pomiędzy wszystkimi liczebnikami w liczebnikach złożonych pojawia się łącznik. Brak łącznika oznacza w takim przypadku liczebniki ułamkowe.

stara ortografia nowa ortografia
cent vingt et un cent-vingt-et-un
trois cent trente-deux mille cinq cent un trois-cent-trente-deux-mille-cinq-cent-un


Nowa ortografia umożliwia odróżnienie w zapisie następujących liczebników:

  • quarante-et-un tiers (41 / 3)
  • quarante et un tiers (40 + 1 / 3)
  • soixante-et-onze demis (71 / 2)
  • soixante et onze demis (60 + 11 / 2)
  • quatre-vingt-deux-mille-cent-vingt septièmes (82 120 / 7)
  • quatre-vingt-deux-mille-cent vingt-septièmes (82 100 / 27)
  • quatre-vingt-deux-mille cent-vingt-septièmes (82 000 / 127)
  • quatre-vingt-deux mille-cent-vingt-septièmes (82 / 1127).
  • quatre-vingt deux-mille-cent-vingt-septièmes (80 / 2127).
  • quatre vingt-deux-mille-cent-vingt-septièmes (4 / 22 127).
  • quatre-vingt-deux-mille-cent-vingt-septièmes (liczba w liczniku / 82 127).

Liczba mnoga wyrazów złożonych edytuj

W wyrazach złożonych typu:

drugi człon końcówkę liczby mnogiej -s, natomiast w liczbie pojedynczej - traci ją.

stara ortografia nowa ortografia
un après-midi,
des après-midi
un après-midi,
des après-midis
un ramasse-miettes,
des ramasse-miettes (nieodm.)
un ramasse-miette,
des ramasse-miettes

Wyjątkiem są rzeczowniki, w których drugi człon zawiera rodzajnik (np. trompe-la-mort) lub nazwę własną (np. prie-Dieu).

Wyrazy zapożyczone edytuj

Wyrazy zapożyczone z innych języków, według nowej ortografii, tworzą liczbę mnogą w taki sam sposób jak wyrazy francuskie. Są również akcentowane zgodnie z zasadami wymowy francuskiej. Stara pisownia akceptowała obie formy zapisu, podczas gdy nowa akceptuję tylko tę odpowiadającą wyrazom francuskim.

stara ortografia nowa ortografia
un match,
des matches
un match,
des matchs
un allegro,
des allegros
un allégro,
des allégros
un pianissimo,
des pianissimi
un pianissimo,
des pianissimos
un maximum,
des maxima
un maximum,
des maximums
un scenario,
des scenarii
un scénario,
des scénarios
un rugbyman,
des rugbymen
un rugbyman,
des rugbymans

Wyrazy pozbawione łącznika edytuj

Niektóre wyrazy zostały pozbawione łączników, a w szczególności:

stara ortografia nowa ortografia
contre-pied contrepied
entre-temps entretemps
tic-tac tictac
week-end weekend
agro-alimentaire agroalimentaire

Accent grave zamiast accent aigu edytuj

W niektórych wyrazach oraz również w niektórych formach odmiany czasowników (czas przyszły, tryb warubkowy) odmieniających się tak jak czasownik céder accent grave (è) został zastąpiony przez accent aigu (é). Nowa zasada ortografii brzmi następująco: jeżeli w następnej sylabie występuje nieme e (e muet), piszemy è zamiast é.

Wyjątki:

stara ortografia nowa ortografia
événement évènement
je céderais je cèderais
réglementaire règlementaire

Accent circonflexe edytuj

Nie stosuje się już accent circonflexe (tj. î) nad i oraz u. Zachowuje się go jednak w końcówkach odmiany czasowników czasu przeszłego prostego (passé simple) oraz trybu potencjalnego (subjonctif), jak również w przypadku wyrazów o różnym znaczeniu.

stara ortografia nowa ortografia
boîte boite
brûler bruler
bûche buche
goûter gouter
île ile
paraître paraitre
piqûre piqure

Zachowane zostały przykładowo formy zapisu czasowników: nous fûmes (passé simple) czy qu’il fût (subjonctif). By odróżnić wyrazy o innym znaczeniu zachowano accent circonflexe w (participe passé czasownika devoir), by uniknąć pomyłki z du oraz w wyrazie jeûne by odróżnić od jeune.

Przymiotniki mûr i sûr odmieniają się teraz tak jak formy participe passé typu i , które tracą accent circonflexe w odmianie przez rodzaj i liczbę, tj.: mûr, murs, mure, mures oraz sûr, surs, sure, sures.

Kolejnym wyjątkiem, w których zachowano accent circonflexe, są nazwy własne oraz ich wyrazy pokrewne, np. Nîmes, Nîmois, nîmois.

Tréma edytuj

W ciągach literowych -güe- i -güi-, francuski znak tréma (czyli dwie kropki nad literą) przeniesiony zostaje znad "e" i "i" nad "u"

stara ortografia nowa ortografia wymowa
aiguë aigüe IPA/ɛ.ɡy/
ambiguïté ambigüité IPA/ɑ̃.bi.ɡɥi.te/

Dwie kropki nad "u" zostały dodane w następujący wyrazach:

stara ortografia nowa ortografia wymowa
arguer argüer IPA/aʁ.gɥe/
bringeure bringeüre IPA/bʁɛ̃.ʒyʁ/
chargeure chargeüre IPA/ʃaʁ.ʒyʁ/
égrugeure égrugeüre IPA/e.gʁy.ʒyʁ/
gageure gageüre IPA/ga.ʒyʁ/
mangeure mangeüre IPA/mɑ̃.ʒyʁ/
plingeure plingeüre IPA/plɛ̃.ʒyʁ/
rongeure rongeüre IPA/ʁɔ̃.ʒyʁ/
vergeure vergeüre IPA/vɛʁ.ʒyʁ/

Czasowniki zakończone na -eler i -eter edytuj

  • Czasowniki zakończone na -eler odmieniają się jak czasownik peler.
  • Czasowniki zakończone na -eter odmieniają się jak czasownik acheter.

Zgodnie z tym wzorem odmiany tworzone są przysłówki oraz rzeczowniki odczasownikowe.

Wyjątkami od tej nowej regułu są czasowniki appeler i jeter, jak również czasowniki od nich pochodne, w tym interpeler.


stara ortografia nowa ortografia

j’amoncelle
tu amoncelles
il amoncelle
nous amoncelons
vous amoncelez
ils amoncellent

j’amoncèle
tu amoncèles
il amoncèle
nous amoncelons
vous amoncelez
ils amoncèlent

amoncellement amoncèlement

Wyrazy zakończone na -illier i -illière edytuj

Wyrazy dawniej kończące się na -illier i -illière tracą i po podwójnym l, gdyż nie jest ona wymwiana.

stara ortografia nowa ortografia
joaillier joailler
marguillier marguiller
quincaillier quincailler
serpillière serpillère

Wyrazy zakończone na -olle i -otter edytuj

Wyrazy kończące się dawniej na -olle oraz czasowniki zakończone na -otter zapisuje się obecnie z pojedyńczą spółgłoską. Dotyczy to również wyrazów pochodnych od czasowników.

Wyjątkami są wyrazy:

stara ortografia nowa ortografia
corolle corole
frisotter frisoter
mangeotter mangeoter

Imiesłów przeszły laisser, po którym następuje bezokolicznik edytuj

Podobnie jak w przypadku czasownika faire, imiesłów przeszły (participe passé) czasownika laisser, po którym następuję bezokolicznik w nowej ortografii nie odmienia się.

stara ortografia nowa ortografia
elle s’est laissée maigrir elle s’est laissé maigrir
je les ai laissés partir je les ai laissé partir

Inne zmiany edytuj

Reforma wprowadziła zmiany w niektórych wyrazach, których pisownia w różnych formach nie była do końca logiczna. Przykładowo istniały formy wyrazów pisane battre, combattre, combattant oraz pisane combatif et combativité. Reforma zezwoliła i rekomenduje pisownię konsekwentną, tj. combattif et combattivité.

Wprowadzono również zmiany w następujących wyrazach: