Indeks:Polski - Profesjolekt służby zdrowia

Profesjolekt ochrony zdrowia (socjolekt medyczny, żargon medyczny) – warstwa języka, którą posługują się lekarze, pielęgniarki oraz inne osoby zawodowo związane ze ochroną zdrowia.

Indeks: A Ą B C Ć D E Ę F G H I J K L Ł M N Ń O Ó P R S Ś T U W Y Z Ź Ż

A

• albatros – pacjent, od którego z jakiegoś powodu trudno się uwolnić
• anata – anatomia
• aneta – anatomia
• antykoncept – środek antykoncepcyjny
• augmentyna – antybiotyk będący połączeniem amoksycyliny z kwasem klawulanowym; od nazwy handlowej Augmentin

B

• babka świąteczna – osoba starsza podrzucana do szpitala w okresie świąt i wakacji, dla zapewnienia jej opieki podczas wyjazdu reszty rodziny
• biedronka – wesz lub pchła
• bombka – daw. przyrząd do lewatywy
• bomiś – żart. roszczeniowy pacjent, od zwrotu „Bo mi się należy”
• brzęknąć – rozwijać obrzęk płuc
• budzik – lek pobudzający

C

• ceerpitis, CRP–itis – izolowane podwyższenie poziomu białka C–reaktywnego we krwi, bez ewidentnych objawów klinicznych zakażenia czy innej choroby
• centrala – cewnik zakładany do żyły centralnej
• chief – ordynator
• chira – chirurgia
• chronik – pacjent przewlekle chory
• (na) cito – jak najszybciej, niezwłocznie
• cukierek, cukiereczek – kloszard skolonizowany przez pasożytnicze insekty, owinięty kocem termicznym

D

• deptać – prowadzić masaż klatki piersiowej
• deptanie chorego – reanimacja
• dmuchać – wentylować, prowadzić oddech zastępczy
• dmuchawa – respirator
• dodupny – wulg. do podawania doodbytniczo, per rectum
• dożynki – zabieg wysokiego ryzyka
• dusiciel – anestezjolog
• dymać – wentylować za pomocą worka samorozprężalnego
• dziabnąć – założyć wkłucie
• dzida – cewnik do wkłucia centralnego
• dzień szakala – dzień, w którym zaplanowane są same amputacje
• dziadek – 1) ordynator; 2) profesor medycyny
• dziurka – niemowlę płci żeńskiej, dziewczynka

E

• ekagram – elektrokardiogram
• elektrownia – defibrylator

F

• ferrero rocher – kloszard owinięty kocem termicznym (od koloru i faktury koca)
• flakolog – chirurg
• frędzle – naczynia

G

• gastryk – pacjent z chorobą gastrologiczną
• gazy – gazometria
• gimnastyka – reanimacja
• gineksy – ginekologia
• granat – czopek
• guzioł – guz (nowotworowy)

J

• Jatylki – żart. (zwykle w l.m.) osoby próbujące dostać się do gabinetu poza kolejnością, od zwrotu „Ja tylko zapytać”

K

• kaczor – kaczka, naczynie do oddawania moczu bez wstawania z łóżka
• kadawer – iron. osoba wyglądająca na umierającą lub będąca w stanie agonalnym
• kaszalot – iron. osoba ze znaczącą nadwagą
• kapusta – pacjent w stanie wegetatywnym
• kaszana – uraz wielonarządowy
• klakson – lek Clexane
• koktajl oczko – zestaw witamin z grupy B
• konował – pogard. lekarz
• kornik – pracownik klinicznego oddziału ratunkowego
• kretynina – kreatynina
• kręcić kogoś – prowadzić leczenie nerkozastępcze
• kroić – przeprowadzać operację
• kwiaciarnia – oddział dla pacjentów w stanie śpiączki
• kwiat, kwiatek – pacjent w stanie wegetatywnym

L

• lekarz familijny – lekarz rodzinny
• lekarz roślinny – lekarz rodzinny
• leukocytoza – liczba krwinek białych; właściwie ten termin powinien odnosić się jedynie do zwiększonej liczby krwinek białych
• leżak – rub. pacjent leżący, niemogący wstawać i chodzić
• leżaki – pacjenci, którzy leżą w Izbie Przyjęć i odsypiają upojenie alkoholowe
• list polecający – prośba o konsultację

Ł

• łapiduch – żart. osoba przewożąca zwłoki; ew. lekarz
• łowić – żart. restytuować

M

• majówka, mejówka – rurka ustno–gardłowa typu Mayo
• mądry – lekarz dyżurny, ordynator
• meliniarz – rub. alkoholik
• meta – przerzuty nowotworowe (z łac.)
• miejscówka – znieczulenie nasiękowe
• mundurek – strój lekarza lub pielęgniarki

N

• [robić coś] na „o, Jezu!” – wykonać bolesny krótki zabieg bez znieczulenia
• neo – od łac. nowotwór
• nerkowiec – pacjent z chorobą nerek
• nerwicowiec – pacjent z chorobą nerwową
• nerwowy – neurolog lub neurochirurg
• neurony – neurologia
• nieprzyt – nieprzytomny
• nikt ci tyle szczęścia nie da, co pijany ortopeda – powiedzenie
• npl – 1. nowotwór; 2. nocna pomoc lekarska

O

• oczko – zestaw witamin z grupy B
• od ryja do kija, od gardzieli do pierdzieli – podłużne rozcięcie wzdłuż całego ciała
• ojciec dobrodziej – żart. ordynator, kierownik kliniki
• otrzepać się z bakterii – mieć przerwę między zabiegami

P

• pastuch – defibrylator
• peochap – od skrótu POChP: przewlekła obturacyjna choroba płuc
• peochapowiec – osoba chorująca na przewlekłą obturacyjną chorobę płuc
• piguła – pogard. pielęgniarka
• piórnik – choroba terminalna
• pizdogriebek – ginekolog
• płucnik – pulmunolog
• podróż do centralparku – zgon
• pompka – daw. przyrząd do lewatywy
• porodówka – oddział położniczy
• przekisić pacjenta – rub. prowadzić minimalne działania medyczne wokół pacjenta, na którego brak koncepcji leczniczej
• przemasować – reanimować
• przewietrzyć pacjenta – zrobić operację, podczas której nie znaleziono niczego istotnego
• pudełko – inkubator

R

• rentitis, rentitis chronica – zgłaszanie się zdrowego pacjenta celem zdiagnozowania u niego choroby, czego podłożem miałby być zamiar czerpania korzyści socjalnych (np. uzyskanie grupy inwalidzkiej i renty)
• rep – przedstawiciel medyczny
• repcio – przedstawiciel firmy farmaceutycznej
• robótki ręczne – operacja
• roślina, roślinka – pacjent w stanie wegetatywnym
• rura – rurka intubacyjna
• rura w dziób – intubacja
• rurę w dziurę – kolonoskopia
• rzeźbiarz – chirurg

S

• saturator – pulsoksymetr
• siostra niejednokrotnie przełożona – pielęgniarka
• skrobanka – wyłyżeczkowanie jamy macicy
• słuchawki – stetoskop
• sorowiec – pracownik szpitalnego oddziału ratunkowego
• specka – specjalizacja
• stary – ordynator
• strzał – zastrzyk
• strzelać – stosować leczenie prądem elektrycznym (np. defibrylować, wykonywać kardiowersję)
• szlaczki – zapis EKG
• szpitalniak – pacjent szpitalny
• szukanie/sprawdzanie kasztana – badanie per rectum prostaty
• szybka taksówka – karetka pogotowia

T

• telefon – daw. żart. przyrząd do lewatywy
• telewizor – defibrylator LIFEPAK® 12
• troll – nietrzeźwy, śmierdzący pacjent

W

• warzywko – pacjent w stanie wegetatywnym
• warzywniak – oddział dla pacjentów w stanie śpiączki
• wdzianko – strój lekarza
• wirusówka – choroba wirusowa
• wracz – (z ros.) lekarz
• wrzodowiec – pacjent z wrzodami żołądka lub/i dwunastnicy
• wrzutka – nie umówione przekazanie pacjenta do oddziału
• wsza – przedstawiciel medyczny
• wynalazki – alkohole niespożywcze
• wyjazd do Piotra – zgon
• wypis centralny – zgon
• wyzerować się – doznać zatrzymania krążenia w asystolii

Z

• zabawki – sprzęt medyczny, najczęściej zestaw do reanimacji lub chirurgiczny
• zabezpieczyć – przygotować anestezjologicznie
• zabiegówka – gabinet zabiegowy
• zaklinacz – anestezjolog
• zatrzymać się – doznać zatrzymania krążenia
• zawałowiec – osoba z zawałem serca ostrym lub przebytym
• ZBCC – Zajebisty Ból Całego Ciała
• zdobyć złotą łopatę – stwierdzić trzy zgony podczas jednego dyżuru
• zerżnięty, zerżnięty chory – pacjent po operacji
• zimne nóżki – zmarły
• zimny chirurg – lekarz sądowy
• zipadło – respirator
• znachor – pogard. lekarz
• zrobić szlaczki, depesza z Damaszku – zrobić EKG
• zwierzę szpitalne – chory często hospitalizowany
• zwioty – leki zwiotczające

Bibliografia

• J.B., Jeszcze o „przyzwoitej” enemie, „Język Polski” nr 1/1929, s. 24, 25.