Indeks:Polski - Żargon wojskowy
Żargon wojskowy (socjolekt żołnierski, socjolekt wojskowy) – język zawodowy żołnierzy, składający się głównie ze specyficznego słownictwa (niekiedy nawet sformalizowanego), stojący często w sprzeczności z zasadami poprawnej polszczyzny.
AEdytuj
- abecadło umarłych – metalowa tabliczka ewidencyjna z nazwiskiem
- Abwera, abwera = Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego
- adidas – starszy kapral
- ajdik – mina konstruowana przez talibów, nazwa funkcjonująca wśród żołnierzy służących w Iraku, Afganistanie (spolszczenie angielskiego skrótowca IED)
- akowiec – daw. żołnierz Armii Krajowej
- alowiec – daw. żołnierz Armii Ludowej
- amba – osoba nieznana
- AMBA – Agencja Młodych Bandytów Amatorów – kradzież w wojsku („amba wcięła; amba to jest takie zwierzę – co zobaczy, to zabierze”)
- ambasada – brzuch
- ancel – areszt wojskowy
- andersiak – daw. zwolennik gen. Andersa
- andersowiec – daw. żołnierz armii Andersa
- antki, kaczki, koty prezesa, zmartwychwstanie – żołnierze odbywający służbę w wojskach terytorialnych w czasie weekendu, nazywani tak przez żołnierzy zawodowych
- aplikacyjnie – symulowane wykonanie czynności (stosowane w czasie ćwiczeń)
- arab – żołnierz służby zasadniczej z wykształceniem podstawowym
- arbuz – w PRL określenie żołnierza zawodowego (szczególnie oficera politycznego) – z wierzchu zielony, a w środku czerwony, por. trep
- armata – kuchnia polowa
- armata prawosławna – typ rosyjskiej armaty
- asfalt – kaszanka
- atramentowy – pisarz sztabowy
- atramentówki – spodenki gimnastyczne
- atramenty – zob. BGS-y
- automat – pistolet maszynowy
- aza – inspekcja wojskowa
- AZA = Agencja Złodziei Amatorów – kradzież w wojsku
- azbest – mundur polowy wz. 93
BEdytuj
- baca – szef kompanii
- badacz pisma – osoba kontrolująca, najczęściej drobiazgowa i bez doświadczenia, która szuka najdrobniejszych i najbłahszych nieścisłości nierzutujących na prowadzone zajęcia
- bagażnik – żołądek
- bajcować – kłamać
- bambuła – działonowy operator BWP
- bandaż – daw. żołnierz WSW
- baniak – młody → kot na okręcie
- baniol – oficer
- baranek – żołnierz w hełmie uderzający głową w metalową szafkę
- battledress – mundur wojskowy
- bażant – 1) podchorąży SOR, SPR lub kierunku WOP w WSOWZmech; 2) działo przeciwpancerne
- bechatka, bechatex – kurtka na zimę, kurtka polowa (panterka)
- beczka śmiechu – barak blaszany
- bedding – łóżko
- bee gees, bidżis – bigos
- belasty – kapral
- belka – dystynkcja wojskowa
- beneluks – żołnierz czasowo przydzielony do kompanii
- berdanka – daw. typ karabinu
- berta – 1) gruba kobieta; 2) niemieckie działo kolejowe (także gruba berta)
- beteer – daw. rusznica przeciwpancerna
- beton – 1) osobnik niezwykle nadmiernie stosujący się do regulaminów; 2) kapral; 3) szeroko rozumiane szablonowe, konserwatywne i ortodoksyjne podejście do norm, reguł i standardów
- betoniara – daw. wóz propagandowy
- bewup – bojowy wóz piechoty
- BGS-y = Bojowe Gacie Szeregowca lub Bojowe Gacie Sportowe – niebieskie bokserki (bielizna)
- bi pi, BP – biuro przepustek
- Białe Niedźwiedzie – dyscyplinarne zesłanie w północno-wschodnie regiony Polski (slogan SG)
- białe szaleństwo – 1) ryż; 2) zupa mleczna; 3 twaróg; 4) zimowe kalesony w kolorze białym
- bibole – żołnierze batalionów inżynieryjno-budowlanych, od skrótu BIB
- bidul – internat dla żołnierzy zawodowych
- bieda – 1) wojsko; 2) kadra zawodowa
- biedak – żołnierz zawodowy
- blacha – 1) metalowy znaczek SPR przypinany do pagonów przez podchorążych; 2) końcówka centymetra mierzącego liczbę dni do cywila (zob. DDC); 3) odznaka Wzorowy Żołnierz
- blady – kucharz na okręcie wojennym lub kucharz ogólnie w MON
- bladziuga – prostytutka
- blaszany beret – hełm
- blondynki – 1) wszy; 2) świnie w przykoszarowym gospodarstwie rolnym
- bociany – poborowi, którzy zostali przyjęci do wojska w okresie wiosny
- bojówka – 1) jednostka wojskowa wojsk operacyjnych; 2) część pasa (szlufka zakończona metalowym kółkiem)
- bolek – 1) żołnierz z najmłodszego poboru do kompanii[1]; 2) elew szkoły podoficerskiej
- bombiarz – pilot bombowca
- bosmat – skrót od: bosmanmat
- brach – brat
- bren – ręczny karabin maszynowy
- bronia – karabin
- brunetka – pchła
- brzytwa – wymagający przełożony
- budyń – podchorąży zawodowy
- bukiet – podchorąży Wyższej Szkoły Oficerskiej
- buldogi – maski przeciwgazowe z pochłaniaczami po bokach (MP-4)
- bułeczka – w czasach zasadniczej służby wojskowej: osoba z nadwagą, popychadło
- bunkier – schron
- burak – żołnierz kwatermistrzostwa
- burdel – bałagan
- bursz – daw. ordynans
- buzaka, buzała – grzałka zbudowana z żyletek i zapałek
- buzzbomba – niemiecka bomba V-1
- być na gazie – znajdować się pod wpływem alkoholu
- byk kuchenny – kucharz
CEdytuj
- capić – spać
- capstrzyk – cisza nocna
- cegła, cegieł – ćwiczebny granat łzawiący CGŁ-1
- cekaem – ciężki karabin maszynowy
- cekaemiarz, cekaemista, cekaemowiec – żołnierz z obsługi ciężkiego karabinu maszynowego[2]
- celinka – granat łzawiący
- ceratex, cerata – goretex, ubranie ochronne wz. 128/MON
- chachoł – daw. bolszewik
- chara – wódka
- chlebowy – podczas służby na kuchni żołnierz wyznaczony do operacji zaopatrzenia stołówki w pieczywo
- chodząca trumna – czołg
- choinka – 1) oficer obwieszony medalami; 2) rakieta oświetlająca
- chomiki – maski przeciwgazowe z pochłaniaczami po bokach
- chrąch – chorąży
- chujopląty – 1) łącznościowcy; 2) członkowie komisji/kontroli przeszkadzający w realizacji bieżącego zadania
- ciągnąć gumę – przypochlebiać się
- cieć – 1) dyżurny biura przepustek; 2) nadzorujący członek kadry
- cielak – pocisk działa kolejowego
- cienizna – 1) niewielka liczba do zakończenia służby wojskowej; 2) wyimaginowany potwór, mogący udusić żołnierza, któremu pozostało kilka dni do zakończenia służby wojskowej
- cieno – 90 dni do zakończenia służby wojskowej
- citroen – starszy sierżant
- cudzesy – cudze papierosy
- cwelbeka – beczkowóz
- cycek – młody żołnierz
- cyf – kiła
- cyferblat – 1) usta; 2) twarz
- cyfra – liczba dni do zakończenia służby wojskowej
- cykle – zajęcia w szkółce wojskowej
- cywil – żołnierz, któremu zostało mniej niż 30 dni do zakończenia służby wojskowej
- cywilki – ubranie prywatne, cywilne
- czarnuch – ubranie robocze (ubranie specjalne czołgisty)
- czasoprzestrzeń – sprzątanie na korytarzu tego samego miejsca aż do obiadu
- czołgi – buty wojskowe
DEdytuj
- dajesz tu! – rozkaz: podejdź!
- dawajka- Ukrainka lubiąca bliskie towarzystwo żołnierzy lub prostytutka ukraińska
- DDC – dni odliczane do zakończenie służby wojskowej, skrót od: dni do cywila
- dekle – czołgiści
- desanty – buty wojskowe (trzewiki desantowca)
- DFAC (czyt. di-fak) – stołówka wojskowa (z ang. Dining Facility)
- dobrowols – żołnierz dobrowolnej zasadniczej służby wojskowej
- do mnie! – rozkaz: podejdź!
- docieranie – prześladowanie młodych żołnierzy
- drabina – kapral
- dreptanie – musztra
- druciki – łącznościowcy
- drutociągi – łącznościowcy
- drużynka – dwie osoby wyznaczone do sprzątania
- dwutonówka – mercedes o ładowności 2 ton
- dyskoteka – samochód z nagłośnieniem na dachu
- Dywizjon 303 – uczczenie przez wicków (wicerezerwistów) 303. dni do końca służy poprzez zrobienie stosu z łóżek, pościeli, szafek itd. kotów
- dzban – oficer lub podoficer, najczęściej starszy, przesadnie egzekwujący stosowanie się do wszelkich regulaminów i instrukcji (zob. beton)
- dzbanownia – miejsce dużej koncentracji dzbanów, najczęściej szkoła oficerska lub ośrodek szkolenia
- dziad – daw. w XVII wieku hetman Czarnecki[3]
- dziadek – 1) żołnierz tuż przed końcem służby zasadniczej; 2) żołnierz zawodowy; 3) daw. Józef Piłsudski[4]
- działa – kara dyscyplinarna
- działować – wymierzyć karę dyscyplinarną
- dziennikarz – żołnierz odpowiedzialny za wpisywanie do dziennika tematów, robienie list służby, przepustki itp.
- dzień słonia – ćwiczenia w maskach przeciwgazowych (czwartek)
- dziki – 1) poborowi z jesiennego poboru w październiku; 2) poborowi, którzy zostali przyjęci do wojska poza głównymi poborami, czyli wiosennym ok. kwietnia i jesiennym w październiku (dzikie pobory – uzupełniające)
- dziobak – żołnierz, który podlizuje się przełożonym
- dziurawiec – kobieta żołnierz
- dziwkostrachy – białe kalesony
- dzwonki – małe metalowe rolki zakładane na blachy przy butach, przeważnie wyjęte z zapięć od troków
EEdytuj
- east point – Akademia Wojsk Lądowych
- elka – odzież ochronna przeciwchemiczna typu L-1, L-2
- emka – emerytura (wojskowa)
- eska – racja żywnościowa
FEdytuj
- fagas – żołnierz z innego pododdziału[1]
- fala – zjawisko tworzenia się nielegalnej hierarchii wśród żołnierzy, gdzie żołnierze o krótszym stażu służby są podporządkowani żołnierzom o o dłuższym stażu służby i niejednokrotnie poniżani przez nich
- falomierz – miernik ilości dni do cywila, najczęściej odpowiednio spreparowany centymetr krawiecki
- faluch – równy terminem przyjścia do wojska (por. fala)
- filologia – nauka regulaminu wojskowego
- fullchorąży, pełny chorąży – starszy chorąży sztabowy
- full komandor, pełny komandor – komandor (w odróżnieniu od komandora porucznika, komandora podporucznika)
GEdytuj
- gaciowy – 1) szef zaopatrzenia kompanii; 2) magazynier mundurowy; 3) pot. pomocnik szefa kompanii
- gałąź – górne łóżko
- garnek – hełm
- gaszenie peta – nieformalna ceremonia odbywająca się po awansie na starszego szeregowego
- gazol – kierowca bwp
- gebelsy – majtki zmieniane raz w tygodniu
- giwera – karabin
- glebojeby – spadochrony desantowe
- gnat – broń krótka
- goretex, goratex, gorek, gorka – ubranie ochronne wz 128/MON
- granat – 1. kotlet mielony; 2. polecenie podporu przodem
- grupówki – wyjazdy grupowe
- grzyb – miejsce pełnienia służby przez podoficera dyżurnego, zazwyczaj wielkie biurko na korytarzu pododdziału
- gwiazdojeby – żołnierze wojsk rakietowych (artylerii, przeciwlotnicy)
- gwiazdor – oficer, który otrzymał wiele odznaczeń
- gwiazdozbiór – oficerowie
HEdytuj
- Helena Trojańska, Ewa kusicielka – kobieta żołnierz, która poderwała innego podoficera, starszego oficera, który był żonaty, dla korzyści karierowych lub majątkowych
- hałer – hełm
- honorówka – kompania honorowa wyznaczona do wystąpień
IEdytuj
- iść na michę – iść na posiłek
- izba mieszkalna – pokój żołnierza
JEdytuj
- jagodzianki – buty sportowe wz.904/MON
- jałmużna – żołd
- jama – pokój żołnierza
- janczar – uczeń liceum wojskowego (bo „porwany za młodu do wojska”), inaczej „atrament” od dżinsowych mundurków
- jankes – amerykański żołnierz
- jan – niezdarny, mało zaradny żołnierz (określenie stosowane głównie w jednostkach powietrzchnodesantowych)
- jany – buty wojskowe (zwł. trzewiki desantowca wz. 919/MON)
- jarzyć – rozumieć
- jebać biedę – slogan szeregowców: nienawidzimy żołnierzy zawodowych
- jebać, karać, nie wyróżniać (w chwilach wolnych szkolić/prześladować) – slogan szeregowców, okrzyk kierowany do żołnierzy zawodowych
- jesień – poborowi, którzy zostali przyjęci do wojska w okresie jesieni
- jesion – poborowi, którzy zostali przyjęci do wojska w okresie jesieni
- józefy – buty wojskowe
- judasze – buty wojskowe z długim językiem, wz. 939/MON, początkowo wydawane głównie żołnierzom WOT
KEdytuj
- kamikaze – 1) żołnierz zawodowy; 2) żołnierz Długoterminowej Zasadniczej Służby Wojskowej (zob. pięciobój)
- kaloryfer – plutonowy
- kałach – karabinek kbk AK
- kałamarze – żołnierze Niebieskich Beretów, desant morski
- kanar – żołnierz żandarmerii
- kapral nie fala, do wojska się nie wpierdala – zasady falowe nie dotyczą podoficerów służby zasadniczej
- kapral podporucznik – podpułkownik
- kapral z gwiazdką - major
- kapsel – kapral
- kaszotto – kasza z sosem i „niespodzianką” szefa kuchni
- kawior – kaszanka
- kierowca operacyjny – kierowca, który jeździ przez cały dzień
- kita – młody żołnierz
- klamka – broń krótka
- klata – cela
- kleks – pisarz kompanijny
- knurzenie – drzemka, najczęściej w godzinach służbowych
- kociomber – żołnierz służby zasadniczej
- kojo – łóżko żołnierza
- kola – kawa zbożowa
- kolejarz – plutonowy
- kompot – oficer
- koniarz – 1) żołnierz Kompanii Reprezentacyjnej WP, 2) żołnierz 25 Brygady Kawalerii Powietrznej
- konował – lekarz, sanitariusz lub inny żołnierz służby medycznej
- koń – 1) marynarz z jednostek lądowych MW, 2) żołnierz Kompanii Reprezentacyjnej WP
- koryto – posiłek
- kosmos – dużo dni do zakończenia służby wojskowej
- kosmiczny kapral – major
- kosmiczny spychacz – młodszy chorąży sztabowy (stopień już nie istniejący)
- koszarówka – prostytutka zadająca się z żołnierzami
- kot – młody żołnierz
- kraz – łóżko żołnierza[1]
- kręcenie wora – wykręcanie worka mosznowego
- kris-kros, jaka cyfra, taki los – zwiększona liczba służb
- kula mocy – kotlet mielony nikłej jakości, najczęściej jest to duża konserwa (brytwana) z kotletami w sosie
- kulki mocy – ryż z dodatkami
- kulomiot – ciężki karabin maszynowy
- kupczaki – buty zimowe wojskowe wz. 928/MON
- kurtka szu-szu – kurtka wyjściowa wz. 611/MON
- kwit – dokument
LEdytuj
- L-quatro – L-4, zwolnienie lekarskie
- latawiec – poborowy, który został przyjęty do wojska w okresie lata
- lastriko – salceson
- LB – czas wolny wykorzystywany zwykle na odsypianie, skrót od: leżenie bykiem
- leczo – L-4, zwolnienie lekarskie
- lekka polowa czapka metalowa – hełm
- lekki przewiewny beret nierdzewny – hełm
- leoś – czołg Leopard 2
- leśne dziadki – oficerowie będący długo na etatach (nie do ruszenia)
- leśni ludzie – młodzi żołnierze
- lewizna – samowolne opuszczenie koszar
- licznik – medal "Siły Zbrojne w Służbie Ojczyzny" (nadawany kolejno za 5, 15 i 25 lat służby)
- linia, liniowa, liniówka – jednostka bojowa (w odróżnieniu od jednostek zabezpieczenia, szkolnych itp.)
- lubawa, lubawka – pasoszelki wz.988/MON
- lustro – naprzeciwko mnie
- Lwów, Majdan lub Sicz – blok mieszkalny, w którym mieszkali zawodowi żołnierze, obecnie własność AMW przekazana pod wynajem dla pracowników z Ukrainy
ŁEdytuj
MEdytuj
- mało – 120 dni do cywila
- małpa, małpina – konserwa mięsna (tuszonka, mielonka); żywność cechuje się długim terminem ważności
- mama[1], mama kompanii – szef kompanii
- manierka – pojemnik na picie
- mapówka – wyjazd indywidualny
- maszynka – karabin maszynowy[5]
- materac – daw. kochanka oficera
- matka, matka kompanii – szef kompanii
- mebel – biurko podoficera dyżurnego
- McDonald – pomieszczenie na zlewki
- micha, miska – posiłek (w zwrocie iść na michę)
- military-krakers – suchary specjalne SU-2, patrz: pancerwafle
- minimax – plutonowy
- mon, MON – wojsko, od Ministerstwo Obrony Narodowej
- moro – 1) mundur w barwach moro, puma i pantera
NEdytuj
- Nadal Szukaj Roboty – Narodowe Siły Rezerwowe
- Najtańsza Siła Robocza – Narodowe Siły Rezerwowe
- Narodowe Siły Rozpaczy, enesery – Narodowe Siły Rezerwowe
- Nędza, Stypa, Rozpacz – Narodowe Siły Rezerwowe
- narciarz – 1) kapral; 2) toaleta bez sedesu(miejsce na nogi i dziura), gdzie załatwia się potrzeby w pozycji narciarza
- naruchać – załatwić coś, skombinować, często ukraść
- niezbędnik – łyżka, nóż i widelec
- nurek, szambonurek – szef kompanii (od nurkowania pod łóżkami w celu sprawdzenia porządków)
OEdytuj
- obcinka – 1) „chrzest bojowy” organizowany młodym żołnierzom; 2) składka dla rezerwistów
- oberkot – młody żołnierz po przycince z sześciomiesięcznym stażem
- obcy – żeberka w sosie własnym podane na obiad
- obierak – 1) pomieszczenie do obierania ziemniaków; 2) grupa żołnierzy, których zadaniem jest przygotowanie posiłków (także obierka)
- obsługa computera – OC obrona cywilna zastępczy rodzaj służby wojskowej
- ocelot – poborowy skierowany do służby zastępczej w Obronie Cywilnej
- odbój – święty spokój od zajęć i zejście ze strefy alarmowej
- odmulacz – przepustka
- odpalić wóz – pościelić łóżko
- odyniec – oficer dyżurny
- onuca – kawałek materiału do owijania stóp
- opad – pompki (ćwiczenie fizyczne), np. opad 10, opad 20 itd.
- opeks – Ogólnowojskowy płaszcz ochronny OP-1
- opinacze – typ butów wojskowych
- OWP, owupacja – Obsługa Wozu Plecami (leżenie na wozie, czyli łóżku)
- OWS – obsługa wozu sprężynowego (leżenie na wozie, czyli łóżku)
PEdytuj
- PAG – pododdział alarmowy garnizonu
- PAJ – pododdział alarmowy jednostki
- pająki – łącznościowcy
- paker – ładowniczy w czołgu
- pance – czołgiści
- pancerka – pociąg pancerny
- pancernik – pociąg pancerny
- pancerwafle – suchary specjalne SU-2
- panika, panika w garnizonie – kontrola
- panterka – kurtka wojskowa
- parchy – szeregowi
- pasiaki – piżama
- pasza – jedzenie
- pdf – podoficer dyżurny
- pedofil – podoficer
- pegaz – 1) maska przeciwgazowa (od skrótu p-gaz); 2) żołnierz nadterminowy
- pejot, pejotka – przepustka jednorazowa
- pejotl – żołnierz na przepustce jednorazowej
- peka, pekaśka – karabin maszynowy PK
- pekista – celowniczy karabinu maszynowego PK
- pełny pułkownik – pułkownik (w odróżnieniu od podpułkownika)
- pepegi – tenisówki
- pers – młody żołnierz
- pestki – naboje[1]
- pet – 1) belka na pagonie; 2) starszy szeregowy
- pięciobój (także długodystansowiec, kamikaze) żołnierz 5-letniej Długoterminowej Zasadniczej Służby Wojskowej (istniała na przełomie lat 60. i 70.)
- pingwiny – poborowi, którzy zostali przyjęci do wojska w okresie zimy
- piórnik, piórnik Stachowiaka – pasoszelki wz.988/MON
- pizda anioła – rejon wysprzątany bardzo dokładnie
- plecak – niski rangą żołnierz korzystający z możliwości wpływowego członka rodziny najczęściej oficera, często żołnierz awansowany na drodze koneksji
- plutas – plutonowy
- plutek – plutonowy
- podeszwa – porcja mięsa
- podofiara – podoficer
- politruk – dawniej: oficer polityczny; obecnie: oficer wychowawczy
- połapać – załatwić coś
- połapany – rozgarnięty
- pręt – żołnierz idący regulaminowo (zob. staluch)
- propaganda – samochód z nagłośnieniem na dachu (zob. dyskoteka)
- propaganda z betoniary – daw. audycja radiowa
- przycinka – „chrzest bojowy” organizowany młodym żołnierzom
- psina – konserwa wojskowa (zob. małpa)
- ptactwo – podchorąży odbywający po studiach szkolenie w jednostce wojskowej[6]
- pułkol – pułkownik
REdytuj
- rejon – miejsce wyznaczone do sprzątania (bywają wewnętrzne i zewnętrzne)
- reks – młody żołnierz
- re-play, tik-tak – druga służba kolejnego dnia, tj. po upływie 24 godzin od poprzedniej służby, rodzaj kary za drobne przewinienia
- RG-rura – ręczny granatnik przeciwpancerny
- ropa – kawa zbożowa
- rosiek – transporter opancerzony Rosomak
- rozpylacz – żołnierz, który rozprowadza wartowników na posterunki
- RSL – rozciąganie sprężyn leżąc
- rumcajsy – oficerskie buty służbowe (lata 80.)
- rzucić kwita – złożyć wypowiedzenie stosunku służbowego
SEdytuj
- samowolka – samowolne opuszczenie koszar
- sandałek – syn żołnierza zawodowego
- sierściuch, sierść – 1) sierżant; 2) młody żołnierz
- siłą odebrani rodzicom – podchorąży Szkoły Oficerów Rezerwy (istniała, zanim wprowadzono Szkołę Podchorążych Rezerwy)
- siłą porwani rodzicom – podchorąży SPR
- sjam – młody żołnierz
- skakać po pagonach – odzywka starszego: nie skakaj mi po pagonach (lub przewrotnie: wejdź mi na pagony), nakazujący utrzymanie większego dystansu rozmowy
- skaut – osoba zajmująca się sprzętem kompanii reprezentacyjnej (czyszczenie obuwia, bagnetów, pasków, praniem mundurów itp.); najczęściej w akademiach wojskowych
- skoczki – buty wojskowe
- skocznia, także małysz – toaleta bez sedesu z dziurą w podłodze
- skupiacz myśli – hełm stalowy
- słoń – maska przeciwgazowa z długą rurą łączącą filtropochłaniacz
- smar – mechanik okrętowy
- smarociap – mechanik samochodowy
- smoluch – ubranie robocze
- spermen – podchorąży SPR
- spadest – szkolenie spadochronowe
- spierdolony okrągły rok – Szkoła Oficerów Rezerwy
- spierdolone pół roku – Szkoła Podchorążych Rezerwy
- spławik – odznaka absolwenta Akademii Wojskowej („biały spławik”) lub Wyższej Szkoły Oficerskiej („czerwony spławik”) – do lat 90.
- sprzęgło, sierściuch – gruby plaster salcesonu
- srebro – wszy
- SSW – Sprawdzanie Sprężystości Wozu – Studium Szkolenia Wojskowego; "wolny" blok zajęć na studiach wojskowych
- stalownia – jednostka, gdzie fala nie obowiązuje
- staluch – żołnierz idący regulaminowo
- stałka – stała przepustka pozwalająca na wyjście jedynie na teren garnizonu (obecnie – pozwalająca na wyjście poza godzinami służbowymi)
- stary – dowódca[3]
- strojówka – lista zaprowiantowanych żołnierzy
- szafa grająca – szafka metalowa uderzana podczas gdy (najczęściej kot) ma w niej głowę
- szalobajera – szalik wojskowy
- szalokominiarka – szalik wojskowy
- szczekaczka – samochód z nagłośnieniem na dachu
- szpej – indywidualne oporządzenie żołnierza
- szelki dusicielki – pasoszelki parciane LWP
- sufol – pracownik ochrony z SUFO
- szuwarowo-bagienny – marynarz z pomocniczych jednostek pływających MW
- szwancparada – defilada
- szwej – żołnierz służby zasadniczej, który nie przykłada się do służby
- szynka z przeszkodami – salceson
ŚEdytuj
- ściemniać – 1) nic nie robić; 2) tłumaczyć się
- śmigłowiec – starszy kapral
- święto lasu – 111 dni do cywila
- świnia sztabowa – oficer sztabowy
- świniak – transporter opancerzony BRDM
TEdytuj
- taryfa – urlop za pierwszy i drugi rok służby
- taśmociąg – kapral
- terminator, termit, tryt – żołnierz nadterminowy
- termobieda – żołnierz nadterminowy
- termos – żołnierz nadterminowy
- titawy – łącznościowcy
- tik-tak – służba po służbie (co drugi dzień)
- tłoczenie – wykonywanie ćwiczenia fizycznego zwanego pompkami
- trampki – środek leczniczy: zwolnienie z noszenia opinaczy i możliwość chodzenia w trampkach, zazwyczaj po poważniejszym obtarciu stóp
- trep – żołnierz zawodowy
- trep-town – osiedle wojskowe
- tupanie, tuptanie – musztra
- tuptuś – żołnierz Kompanii Reprezentacyjnej WP
- turbojany – trzewiki letnie wz. 926/MON
- telewizor – serek topiony w menu śniadaniowym
- tysiąc i jeden drobiazgów – salceson w menu śniadaniowym
UEdytuj
- ucho Czombego – salceson czarny
- unitarka – szkolenie podstawowe
- upolować gwiazdę – awansować[2]
- uprawnienia do połowu pod prądem – korpusówka wojsk łączności
- US – ubiór skoczka, mundur wojsk powietrznodesantowych (LWP)
- uszczelka – czołgista, beret
- uziemienie – leżenie na wozie z jedną nogą dotykającą podłogi; żołnierz leżący na gałęzi musiał mieć do nogi przywiązany np. pas lub dwa, aby koniec też dotykał podłogi
WEdytuj
- waciak – podchorąży/student Wojskowej Akademii Technicznej (od skrótowca WAT)
- wędka – broń
- wicek – żołnierz w połowie służby
- wicerezerwista – żołnierz w połowie służby
- wodzu, wódz – dowódca (od plutonu wzwyż)
- wogini – pracownica biurowa Wojskowego Oddziału Gospodarczego
- worek na ziemniaki – zasobnik wojskowy wz 978/MON
- worować – wznosić okrzyk wór za żołnierzem zawodowym pojedynczo lub grupowo; największa zniewaga dla zawodowego żołnierza od służby zasadniczej
- Wóda, Orgia, Tortury – Wojska Obrony Terytorialnej
- wór – żołnierz zawodowy
- wóz – łóżko żołnierza
- Wrogi Oddział Gospodarczy – Wojskowy Oddział Gospodarczy
- WSP – Wyginanie Sprężyn Leżąc (leżenie na łóżku)
- WuZeta – 1. kamuflaż wzór 93 „Pantera”; 2. zóz zabezpieczenia technicznego
- wycieczka do hełma – czołganie się, gdy hełm leży w drugim końcu sali
- wynalazek – elew Podoficerskiej Szkoły Zawodowej im. Rodziny Nalazków (obecnie już nieistniejąca)
ZEdytuj
- zające – piechota
- zasobnik – plecak, zasobnik piechoty górskiej
- zakuty łeb – czołgista
- zamelduj babci na Helu – pogadaj sobie
- zamelduj koniowi – pogadaj sobie
- zamsz, zamszak – żołnierz służby zasadniczej
- zaprawa – poranny rozruch fizyczny
- zawieszenie fali – czasowe odwołanie zasad falowych (zob. fala); zawieszenie fali obowiązywało np. w areszcie, na poligonie, w izbie chorych, po przycince lub obcince (zob. obcinka, przycinka) lub w czasie ważnych świąt (Boże Narodzenie, Wielkanoc)
- zeciarz, zetol – żołnierz służby zasadniczej
- zejman – marynarz starszego rocznika
- zemsta Stalina – buty wojskowe (zwłaszcza o numer za małe)
- zetka, zeta – służba zasadnicza
- zimole – poborowi, którzy zostali przyjęci do wojska w okresie zimy
- zlew – podoficer zawodowy
- złamane życie – sierżant
- złamane życie i gwiazdka nadziei – młodszy chorąży
- zmech – wojska zmechanizowane, ew. Akademia Wojsk Lądowych
- zmechol – żołnierz wojsk zmechanizowanych
- znachor – lekarz
- ZOMZ – Zakaz Opuszczania Miejsca Zakwaterowania, stosowane jako kara za łamanie regulaminu
- Zulu-Gula – osobnik noszący beret wojskowy w sposób przesadnie zgodny z przepisami ubiorczymi, ew. nie umiejący ułożyć beretu
- zwolnienie z golenia – środek leczniczy: zwolnienie z codziennego golenia twarzy, zazwyczaj w związku z poważniejszymi zmianami skórnymi
ŹEdytuj
- źrebak – żołnierz nadterminowy
ŻEdytuj
- żaba, żaby – mundur polowy wz. 89 w kamuflażu „Puma”
- żabochlapy (szuwarobagienne) – żołnierze Brygady Obrony Wybrzeża
- żadne wojsko – żandarmeria wojskowa
- żagiel – 1) młody żołnierz w marynarce; 2) wsparcie prominentnego członka rodziny lub znajomego
- żetony – żandarmeria wojskowa
- żołnierka – koszarówka
- Żołnierze Wałęsy – żandarmeria wojskowa
- żółwie – Żandarmeria Wojskowa
- żółwie wodne – Żandarmeria Wojskowa
- żużel – kaszanka
- żużel z kolą – kaszanka z kawą zbożową
- żurawiejka – daw. krótka, humorystyczna przyśpiewka żołnierska
PrzypisyEdytuj
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Barbara Bajek, Mrzeżyno – dwie oddzielne krainy?, „Okolice. Rocznik Etnologiczny”, t. 9/2011, s. 274.
- ↑ 2,0 2,1 Stanisław Grabias, Środowiskowe i zawodowe odmiany języka – socjolekty, w: Współczesny język polski pod red. Jerzego Bartmińskiego, Wrocław 1993, s. 241.
- ↑ 3,0 3,1 Stanisław Wędkiewicz, Z polskiej gwary żołnierskiej, „Język Polski” nr 5/1920, s. 154.
- ↑ Stanisław Wędkiewicz, Z polskiej gwary żołnierskiej, „Język Polski” nr 5, listopad-grudzień 1920, s. 153.
- ↑ Jan Rozwadowski, O zjawiskach i rozwoju języka, „Język Polski” nr 5, listopad-grudzień 1921, s. 7 (s. 135 w roczniku).
- ↑ Andrzej Markowski, Jak dobrze mówić i pisać po polsku, Warszawa 2000, s. ?.
ŹródłaEdytuj
- J. Głowacki, 1990, O języku żołnierskim, „Poradnik Językowy”, nr 2/1990, s. 119–122.
- Stanisław Kania, Polska gwara żołnierska lat 1914–1939, Zielona Góra 1978.
- Stanisław Kania, Słownik argotyzmów, Wiedza Powszechna, Warszawa 1995.
- P. Kupiszewski, Język żołnierski, „Poradnik Językowy”, nr 4/1987, s. 273–281.
- Jerzy Obara, Jak realizować temat o słownictwie środowiskowym na lekcji języka polskiego?, w: Kształcenie językowe w szkole, t. 9, Wrocław 1995, s, 115–125.
- Słowniczek wojskowy
- Stanisław Wędkiewicz, Z polskiej gwary żołnierskiej, „Język Polski” nr 5/1920, s. 153, 154.