Indeks:Polski - Żargon wojskowy

Żargon wojskowy (socjolekt żołnierski, socjolekt wojskowy) – język zawodowy żołnierzy, składający się głównie ze specyficznego słownictwa (niekiedy nawet sformalizowanego), stojący często w sprzeczności z zasadami poprawnej polszczyzny.

Indeks: A Ą B C Ć D E Ę F G H I J K L Ł M N Ń O Ó P R S Ś T U W Y Z Ź Ż

A

• abecadło umarłych – metalowa tabliczka ewidencyjna z nazwiskiem
• Abwera, abwera = Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego
• adidas – starszy kapral
• ajdik – mina konstruowana przez talibów, nazwa funkcjonująca wśród żołnierzy służących w Iraku, Afganistanie (spolszczenie angielskiego skrótowca IED)
• akowiec – daw. żołnierz Armii Krajowej
• alowiec – daw. żołnierz Armii Ludowej
• amba – osoba nieznana
• AMBA – Agencja Młodych Bandytów Amatorów – kradzież w wojsku („amba wcięła; amba to jest takie zwierzę – co zobaczy, to zabierze”)
• ambasada – brzuch
• ancel – areszt wojskowy
• andersiak – daw. zwolennik gen. Andersa
• andersowiec – daw. żołnierz armii Andersa
• antki, kaczki, koty prezesa, zmartwychwstanie – żołnierze odbywający służbę w wojskach terytorialnych w czasie weekendu, nazywani tak przez żołnierzy zawodowych
• aplikacyjnie – symulowane wykonanie czynności (stosowane w czasie ćwiczeń)
• arab – żołnierz służby zasadniczej z wykształceniem podstawowym
• arbuz – w PRL określenie żołnierza zawodowego (szczególnie oficera politycznego) – z wierzchu zielony, a w środku czerwony, por. trep
• armata – kuchnia polowa
• armata prawosławna – typ rosyjskiej armaty
• asfalt – kaszanka
• atramentowy – pisarz sztabowy
• atramentówki – spodenki gimnastyczne
• atramenty – zob. BGS-y
• automat – pistolet maszynowy
• aza – inspekcja wojskowa
• AZA = Agencja Złodziei Amatorów – kradzież w wojsku
• azbest – mundur polowy wz. 93

    (do góry strony)

B

• baca – szef kompanii
• badacz pisma – osoba kontrolująca, najczęściej drobiazgowa i bez doświadczenia, która szuka najdrobniejszych i najbłahszych nieścisłości nierzutujących na prowadzone zajęcia
• bagażnik – żołądek
• bajcować – kłamać
• bambuła – działonowy operator BWP
• bandaż – daw. żołnierz WSW
• baniak – młody → kot na okręcie
• baniol – oficer
• baranek – żołnierz w hełmie uderzający głową w metalową szafkę
• battledress – mundur wojskowy
• bażant – 1) podchorąży SOR, SPR lub kierunku WOP w WSOWZmech; 2) działo przeciwpancerne
• bechatka, bechatex – kurtka na zimę, kurtka polowa (panterka)
• beczka śmiechu – barak blaszany
• bedding – łóżko
• bee gees, bidżis – bigos
• belasty – kapral
• belka – dystynkcja wojskowa
• beneluks – żołnierz czasowo przydzielony do kompanii
• berdanka – daw. typ karabinu
• berta – 1) gruba kobieta; 2) niemieckie działo kolejowe (także gruba berta)
• beteer – daw. rusznica przeciwpancerna
• beton – 1) osobnik niezwykle nadmiernie stosujący się do regulaminów; 2) kapral; 3) szeroko rozumiane szablonowe, konserwatywne i ortodoksyjne podejście do norm, reguł i standardów
• betoniara – daw. wóz propagandowy
• bewup – bojowy wóz piechoty
• BGS-y = Bojowe Gacie Szeregowca lub Bojowe Gacie Sportowe – niebieskie bokserki (bielizna)
• bi pi, BP – biuro przepustek
• Białe Niedźwiedzie – dyscyplinarne zesłanie w północno-wschodnie regiony Polski (slogan SG)
• białe szaleństwo – 1) ryż; 2) zupa mleczna; 3 twaróg; 4) zimowe kalesony w kolorze białym
• bibole – żołnierze batalionów inżynieryjno-budowlanych, od skrótu BIB
• bidul – internat dla żołnierzy zawodowych
• bieda – 1) wojsko; 2) kadra zawodowa
• biedak – żołnierz zawodowy
• blacha – 1) metalowy znaczek SPR przypinany do pagonów przez podchorążych; 2) końcówka centymetra mierzącego liczbę dni do cywila (zob. DDC); 3) odznaka Wzorowy Żołnierz
• blady – kucharz na okręcie wojennym lub kucharz ogólnie w MON
• bladziuga – prostytutka
• blaszany beret – hełm
• blondynki – 1) wszy; 2) świnie w przykoszarowym gospodarstwie rolnym
• bociany – poborowi, którzy zostali przyjęci do wojska w okresie wiosny
• bojówka – 1) jednostka wojskowa wojsk operacyjnych; 2) część pasa (szlufka zakończona metalowym kółkiem)
• bolek – 1) żołnierz z najmłodszego poboru do kompanii; 2) elew szkoły podoficerskiej
• bombiarz – pilot bombowca
• bosmat – skrót od: bosmanmat
• brach – brat
• bren – ręczny karabin maszynowy
• bronia – karabin
• brunetka – pchła
• brzytwa – wymagający przełożony
• budyń – podchorąży zawodowy
• bukiet – podchorąży Wyższej Szkoły Oficerskiej
• buldogi – maski przeciwgazowe z pochłaniaczami po bokach (MP-4)
• bułeczka – w czasach zasadniczej służby wojskowej: osoba z nadwagą, popychadło
• bunkier – schron
• burak – żołnierz kwatermistrzostwa
• burdel – bałagan
• bursz – daw. ordynans
• buzaka, buzała – grzałka zbudowana z żyletek i zapałek
• buzzbomba – niemiecka bomba V-1
• być na gazie – znajdować się pod wpływem alkoholu
• byk kuchenny – kucharz

    (do góry strony)

C

• capić – spać
• capstrzyk – cisza nocna
• cegła, cegieł – ćwiczebny granat łzawiący CGŁ-1
• cekaem – ciężki karabin maszynowy
• cekaemiarz, cekaemista, cekaemowiec – żołnierz z obsługi ciężkiego karabinu maszynowego
• celinka – granat łzawiący
• ceratex, cerata – goretex, ubranie ochronne wz. 128/MON
• chachoł – daw. bolszewik
• chara – wódka
• chlebowy – podczas służby na kuchni żołnierz wyznaczony do operacji zaopatrzenia stołówki w pieczywo
• chodząca trumna – czołg
• choinka – 1) oficer obwieszony medalami; 2) rakieta oświetlająca
• chomiki – maski przeciwgazowe z pochłaniaczami po bokach
• chrąch – chorąży
• chujopląty – 1) łącznościowcy; 2) członkowie komisji/kontroli przeszkadzający w realizacji bieżącego zadania
• ciągnąć gumę – przypochlebiać się
• cieć – 1) dyżurny biura przepustek; 2) nadzorujący członek kadry
• cielak – pocisk działa kolejowego
• cienizna – 1) niewielka liczba do zakończenia służby wojskowej; 2) wyimaginowany potwór, mogący udusić żołnierza, któremu pozostało kilka dni do zakończenia służby wojskowej
• cieno – 90 dni do zakończenia służby wojskowej
• citroen – starszy sierżant
• cudzesy – cudze papierosy
• cwelbeka – beczkowóz
• cycek – młody żołnierz
• cyf – kiła
• cyferblat – 1) usta; 2) twarz
• cyfra – liczba dni do zakończenia służby wojskowej
• cykle – zajęcia w szkółce wojskowej
• cywil – żołnierz, któremu zostało mniej niż 30 dni do zakończenia służby wojskowej
• cywilki – ubranie prywatne, cywilne
• czarnuch – ubranie robocze (ubranie specjalne czołgisty)
• czasoprzestrzeń – sprzątanie na korytarzu tego samego miejsca aż do obiadu
• czołgi – buty wojskowe

    (do góry strony)

D

• dajesz tu! – rozkaz: podejdź!
• dawajka- Ukrainka lubiąca bliskie towarzystwo żołnierzy lub prostytutka ukraińska
• DDC – dni odliczane do zakończenie służby wojskowej, skrót od: dni do cywila
• dekle – czołgiści
• desanty – buty wojskowe (trzewiki desantowca)
• DFAC (czyt. di-fak) – stołówka wojskowa (z ang. Dining Facility)
• dobrowols – żołnierz dobrowolnej zasadniczej służby wojskowej
• do mnie! – rozkaz: podejdź!
• docieranie – prześladowanie młodych żołnierzy
• drabina – kapral
• dreptanie – musztra
• druciki – łącznościowcy
• drutociągi – łącznościowcy
• drużynka – dwie osoby wyznaczone do sprzątania
• dwutonówka – mercedes o ładowności 2 ton
• dyskoteka – samochód z nagłośnieniem na dachu
• Dywizjon 303 – uczczenie przez wicków (wicerezerwistów) 303. dni do końca służy poprzez zrobienie stosu z łóżek, pościeli, szafek itd. kotów
• dzban – oficer lub podoficer, najczęściej starszy, przesadnie egzekwujący stosowanie się do wszelkich regulaminów i instrukcji (zob. beton)
• dzbanownia – miejsce dużej koncentracji dzbanów, najczęściej szkoła oficerska lub ośrodek szkolenia
• dziad – daw. w XVII wieku hetman Czarnecki
• dziadek – 1) żołnierz tuż przed końcem służby zasadniczej; 2) żołnierz zawodowy; 3) daw. Józef Piłsudski
• działa – kara dyscyplinarna
• działować – wymierzyć karę dyscyplinarną
• dziennikarz – żołnierz odpowiedzialny za wpisywanie do dziennika tematów, robienie list służby, przepustki itp.
• dzień słonia – ćwiczenia w maskach przeciwgazowych (czwartek)
• dziki – 1) poborowi z jesiennego poboru w październiku; 2) poborowi, którzy zostali przyjęci do wojska poza głównymi poborami, czyli wiosennym ok. kwietnia i jesiennym w październiku (dzikie pobory – uzupełniające)
• dziobak – żołnierz, który podlizuje się przełożonym
• dziurawiec – kobieta żołnierz
• dziwkostrachy – białe kalesony
• dzwonki – małe metalowe rolki zakładane na blachy przy butach, przeważnie wyjęte z zapięć od troków

    (do góry strony)

E

• east point – Akademia Wojsk Lądowych
• elka – odzież ochronna przeciwchemiczna typu L-1, L-2
• emka – emerytura (wojskowa)
• eska – racja żywnościowa

    (do góry strony)

F

• fagas – żołnierz z innego pododdziału
• fala – zjawisko tworzenia się nielegalnej hierarchii wśród żołnierzy, gdzie żołnierze o krótszym stażu służby są podporządkowani żołnierzom o o dłuższym stażu służby i niejednokrotnie poniżani przez nich
• falomierz – miernik ilości dni do cywila, najczęściej odpowiednio spreparowany centymetr krawiecki
• faluch – równy terminem przyjścia do wojska (por. fala)
• filologia – nauka regulaminu wojskowego
• fullchorąży, pełny chorąży – starszy chorąży sztabowy
• full komandor, pełny komandor – komandor (w odróżnieniu od komandora porucznika, komandora podporucznika)

    (do góry strony)

G

• gaciowy – 1) szef zaopatrzenia kompanii; 2) magazynier mundurowy; 3) pot. pomocnik szefa kompanii
• gałąź – górne łóżko
• garnek – hełm
• gaszenie peta – nieformalna ceremonia odbywająca się po awansie na starszego szeregowego
• gazol – kierowca bwp
• gebelsy – majtki zmieniane raz w tygodniu
• giwera – karabin
• glebojeby – spadochrony desantowe
• gnat – broń krótka
• goretex, goratex, gorek, gorka – ubranie ochronne wz 128/MON
• granat – 1. kotlet mielony; 2. polecenie podporu przodem
• grupówki – wyjazdy grupowe
• grzyb – miejsce pełnienia służby przez podoficera dyżurnego, zazwyczaj wielkie biurko na korytarzu pododdziału
• gwiazdojeby – żołnierze wojsk rakietowych (artylerii, przeciwlotnicy)
• gwiazdor – oficer, który otrzymał wiele odznaczeń
• gwiazdozbiór – oficerowie

    (do góry strony)

H

• Helena Trojańska, Ewa kusicielka – kobieta żołnierz, która poderwała innego podoficera, starszego oficera, który był żonaty, dla korzyści karierowych lub majątkowych
• hałer – hełm
• honorówka – kompania honorowa wyznaczona do wystąpień

    (do góry strony)

I

• iść na michę – iść na posiłek
• izba mieszkalna – pokój żołnierza

    (do góry strony)

J

• jagodzianki – buty sportowe wz.904/MON
• jałmużna – żołd
• jama – pokój żołnierza
• janczar – uczeń liceum wojskowego (bo „porwany za młodu do wojska”), inaczej „atrament” od dżinsowych mundurków
• jankes – amerykański żołnierz
• jan – niezdarny, mało zaradny żołnierz (określenie stosowane głównie w jednostkach powietrzchnodesantowych)
• jany – buty wojskowe (zwł. trzewiki desantowca wz. 919/MON)
• jarzyć – rozumieć
• jebać biedę – slogan szeregowców: nienawidzimy żołnierzy zawodowych
• jebać, karać, nie wyróżniać (w chwilach wolnych szkolić/prześladować) – slogan szeregowców, okrzyk kierowany do żołnierzy zawodowych
• jesień – poborowi, którzy zostali przyjęci do wojska w okresie jesieni
• jesion – poborowi, którzy zostali przyjęci do wojska w okresie jesieni
• józefy – buty wojskowe
• judasze – buty wojskowe z długim językiem, wz. 939/MON, początkowo wydawane głównie żołnierzom WOT

    (do góry strony)

K

• kamikaze – 1) żołnierz zawodowy; 2) żołnierz Długoterminowej Zasadniczej Służby Wojskowej (zob. pięciobój)
• kaloryfer – plutonowy
• kałach – karabinek kbk AK
• kałamarze – żołnierze Niebieskich Beretów, desant morski
• kanar – żołnierz żandarmerii
• kapral nie fala, do wojska się nie wpierdala – zasady falowe nie dotyczą podoficerów służby zasadniczej
• kapral podporucznik – podpułkownik
• kapral z gwiazdką - major
• kapsel – kapral
• kaszotto – kasza z sosem i „niespodzianką” szefa kuchni
• kawior – kaszanka
• kierowca operacyjny – kierowca, który jeździ przez cały dzień
• kita – młody żołnierz
• klamka – broń krótka
• klata – cela
• kleks – pisarz kompanijny
• knurzenie – drzemka, najczęściej w godzinach służbowych
• kociomber – żołnierz służby zasadniczej
• kojo – łóżko żołnierza
• kola – kawa zbożowa
• kolejarz – plutonowy
• kompot – oficer
• koniarz – 1) żołnierz Kompanii Reprezentacyjnej WP, 2) żołnierz 25 Brygady Kawalerii Powietrznej
• konował – lekarz, sanitariusz lub inny żołnierz służby medycznej
• koń – 1) marynarz z jednostek lądowych MW, 2) żołnierz Kompanii Reprezentacyjnej WP
• koryto – posiłek
• kosmos – dużo dni do zakończenia służby wojskowej
• kosmiczny kapral – major
• kosmiczny spychacz – młodszy chorąży sztabowy (stopień już nie istniejący)
• koszarówka – prostytutka zadająca się z żołnierzami
• kot – młody żołnierz
• kraz – łóżko żołnierza
• kręcenie wora – wykręcanie worka mosznowego
• kris-kros, jaka cyfra, taki los – zwiększona liczba służb
• kula mocy – kotlet mielony nikłej jakości, najczęściej jest to duża konserwa (brytwana) z kotletami w sosie
• kulki mocy – ryż z dodatkami
• kulomiot – ciężki karabin maszynowy
• kupczaki – buty zimowe wojskowe wz. 928/MON
• kurtka szu-szu – kurtka wyjściowa wz. 611/MON
• kwit – dokument

    (do góry strony)

L

• L-quatro – L-4, zwolnienie lekarskie
• latawiec – poborowy, który został przyjęty do wojska w okresie lata
• lastriko – salceson
• LB – czas wolny wykorzystywany zwykle na odsypianie, skrót od: leżenie bykiem
• leczo – L-4, zwolnienie lekarskie
• lekka polowa czapka metalowa – hełm
• lekki przewiewny beret nierdzewny – hełm
• leoś – czołg Leopard 2
• leśne dziadki – oficerowie będący długo na etatach (nie do ruszenia)
• leśni ludzie – młodzi żołnierze
• lewizna – samowolne opuszczenie koszar
• licznik – medal "Siły Zbrojne w Służbie Ojczyzny" (nadawany kolejno za 5, 15 i 25 lat służby)
• linia, liniowa, liniówka – jednostka bojowa (w odróżnieniu od jednostek zabezpieczenia, szkolnych itp.)
• lubawa, lubawka – pasoszelki wz.988/MON
• lustro – naprzeciwko mnie
• Lwów, Majdan lub Sicz – blok mieszkalny, w którym mieszkali zawodowi żołnierze, obecnie własność AMW przekazana pod wynajem dla pracowników z Ukrainy

    (do góry strony)

Ł

• łabędź – podchorąży po szkole oficerskiej
• łapiduch – lekarz, sanitariusz lub inny żołnierz służby medycznej

    (do góry strony)

M

• mało – 120 dni do cywila
• małpa, małpina – konserwa mięsna (tuszonka, mielonka); żywność cechuje się długim terminem ważności
• mama, mama kompanii – szef kompanii
• manierka – pojemnik na picie
• mapówka – wyjazd indywidualny
• maszynka – karabin maszynowy
• materac – daw. kochanka oficera
• matka, matka kompanii – szef kompanii
• mebel – biurko podoficera dyżurnego
• McDonald – pomieszczenie na zlewki
• micha, miska – posiłek (w zwrocie iść na michę)
• military-krakers – suchary specjalne SU-2, patrz: pancerwafle
• minimax – plutonowy
• mon, MON – wojsko, od Ministerstwo Obrony Narodowej
• moro – 1) mundur w barwach moro, puma i pantera

    (do góry strony)

N

• Nadal Szukaj Roboty – Narodowe Siły Rezerwowe
• Najtańsza Siła Robocza – Narodowe Siły Rezerwowe
• Narodowe Siły Rozpaczy, enesery – Narodowe Siły Rezerwowe
• Nędza, Stypa, Rozpacz – Narodowe Siły Rezerwowe
• narciarz – 1) kapral; 2) toaleta bez sedesu(miejsce na nogi i dziura), gdzie załatwia się potrzeby w pozycji narciarza
• naruchać – załatwić coś, skombinować, często ukraść
• niezbędnik – łyżka, nóż i widelec
• nurek, szambonurek – szef kompanii (od nurkowania pod łóżkami w celu sprawdzenia porządków)

    (do góry strony)

O

• obcinka – 1) „chrzest bojowy” organizowany młodym żołnierzom; 2) składka dla rezerwistów
• oberkot – młody żołnierz po przycince z sześciomiesięcznym stażem
• obcy – żeberka w sosie własnym podane na obiad
• obierak – 1) pomieszczenie do obierania ziemniaków; 2) grupa żołnierzy, których zadaniem jest przygotowanie posiłków (także obierka)
• obsługa computera – OC obrona cywilna zastępczy rodzaj służby wojskowej
• ocelot – poborowy skierowany do służby zastępczej w Obronie Cywilnej
• odbój – święty spokój od zajęć i zejście ze strefy alarmowej
• odmulacz – przepustka
• odpalić wóz – pościelić łóżko
• odyniec – oficer dyżurny
• onuca – kawałek materiału do owijania stóp
• opad – pompki (ćwiczenie fizyczne), np. opad 10, opad 20 itd.
• opeks – Ogólnowojskowy płaszcz ochronny OP-1
• opinacze – typ butów wojskowych
• OWP, owupacja – Obsługa Wozu Plecami (leżenie na wozie, czyli łóżku)
• OWS – obsługa wozu sprężynowego (leżenie na wozie, czyli łóżku)

    (do góry strony)

P

• PAG – pododdział alarmowy garnizonu
• PAJ – pododdział alarmowy jednostki
• pająki – łącznościowcy
• paker – ładowniczy w czołgu
• pance – czołgiści
• pancerka – pociąg pancerny
• pancernik – pociąg pancerny
• pancerwafle – suchary specjalne SU-2
• panika, panika w garnizonie – kontrola
• panterka – kurtka wojskowa
• parchy – szeregowi
• pasiaki – piżama
• pasza – jedzenie
• pdf – podoficer dyżurny
• pedofil – podoficer
• pegaz – 1) maska przeciwgazowa (od skrótu p-gaz); 2) żołnierz nadterminowy
• pejot, pejotka – przepustka jednorazowa
• pejotl – żołnierz na przepustce jednorazowej
• peka, pekaśka – karabin maszynowy PK
• pekista – celowniczy karabinu maszynowego PK
• pełny pułkownik – pułkownik (w odróżnieniu od podpułkownika)
• pepegi – tenisówki
• pers – młody żołnierz
• pestki – naboje
• pet – 1) belka na pagonie; 2) starszy szeregowy
• pięciobój (także długodystansowiec, kamikaze) żołnierz 5-letniej Długoterminowej Zasadniczej Służby Wojskowej (istniała na przełomie lat 60. i 70.)
• pingwiny – poborowi, którzy zostali przyjęci do wojska w okresie zimy
• piórnik, piórnik Stachowiaka – pasoszelki wz.988/MON
• pizda anioła – rejon wysprzątany bardzo dokładnie
• plecak – niski rangą żołnierz korzystający z możliwości wpływowego członka rodziny najczęściej oficera, często żołnierz awansowany na drodze koneksji
• plutas – plutonowy
• plutek – plutonowy
• podeszwa – porcja mięsa
• podofiara – podoficer
• politruk – dawniej: oficer polityczny; obecnie: oficer wychowawczy
• połapać – załatwić coś
• połapany – rozgarnięty
• pręt – żołnierz idący regulaminowo (zob. staluch)
• propaganda – samochód z nagłośnieniem na dachu (zob. dyskoteka)
• propaganda z betoniary – daw. audycja radiowa
• przycinka – „chrzest bojowy” organizowany młodym żołnierzom
• psina – konserwa wojskowa (zob. małpa)
• ptactwo – podchorąży odbywający po studiach szkolenie w jednostce wojskowej
• pułkol – pułkownik

    (do góry strony)

R

• rejon – miejsce wyznaczone do sprzątania (bywają wewnętrzne i zewnętrzne)
• reks – młody żołnierz
• re-play, tik-tak – druga służba kolejnego dnia, tj. po upływie 24 godzin od poprzedniej służby, rodzaj kary za drobne przewinienia
• RG-rura – ręczny granatnik przeciwpancerny
• ropa – kawa zbożowa
• rosiek – transporter opancerzony Rosomak
• rozpylacz – żołnierz, który rozprowadza wartowników na posterunki
• RSL – rozciąganie sprężyn leżąc
• rumcajsy – oficerskie buty służbowe (lata 80.)
• rzucić kwita – złożyć wypowiedzenie stosunku służbowego

    (do góry strony)

S

• samowolka – samowolne opuszczenie koszar
• sandałek – syn żołnierza zawodowego
• sierściuch, sierść – 1) sierżant; 2) młody żołnierz
• siłą odebrani rodzicom – podchorąży Szkoły Oficerów Rezerwy (istniała, zanim wprowadzono Szkołę Podchorążych Rezerwy)
• siłą porwani rodzicom – podchorąży SPR
• sjam – młody żołnierz
• skakać po pagonach – odzywka starszego: nie skakaj mi po pagonach (lub przewrotnie: wejdź mi na pagony), nakazujący utrzymanie większego dystansu rozmowy
• skaut – osoba zajmująca się sprzętem kompanii reprezentacyjnej (czyszczenie obuwia, bagnetów, pasków, praniem mundurów itp.); najczęściej w akademiach wojskowych
• skoczki – buty wojskowe
• skocznia, także małysz – toaleta bez sedesu z dziurą w podłodze
• skupiacz myśli – hełm stalowy
• słoń – maska przeciwgazowa z długą rurą łączącą filtropochłaniacz
• smar – mechanik okrętowy
• smarociap – mechanik samochodowy
• smoluch – ubranie robocze
• spermen – podchorąży SPR
• spadest – szkolenie spadochronowe
• spierdolony okrągły rok – Szkoła Oficerów Rezerwy
• spierdolone pół roku – Szkoła Podchorążych Rezerwy
• spławik – odznaka absolwenta Akademii Wojskowej („biały spławik”) lub Wyższej Szkoły Oficerskiej („czerwony spławik”) – do lat 90.
• sprzęgło, sierściuch – gruby plaster salcesonu
• srebro – wszy
• SSW – Sprawdzanie Sprężystości Wozu – Studium Szkolenia Wojskowego; "wolny" blok zajęć na studiach wojskowych
• stalownia – jednostka, gdzie fala nie obowiązuje
• staluch – żołnierz idący regulaminowo
• stałka – stała przepustka pozwalająca na wyjście jedynie na teren garnizonu (obecnie – pozwalająca na wyjście poza godzinami służbowymi)
• stary – dowódca
• strojówka – lista zaprowiantowanych żołnierzy
• szafa grająca – szafka metalowa uderzana podczas gdy (najczęściej kot) ma w niej głowę
• szalobajera – szalik wojskowy
• szalokominiarka – szalik wojskowy
• szczekaczka – samochód z nagłośnieniem na dachu
• szpej – indywidualne oporządzenie żołnierza
• szelki dusicielki – pasoszelki parciane LWP
• sufol – pracownik ochrony z SUFO
• szuwarowo-bagienny – marynarz z pomocniczych jednostek pływających MW
• szwancparada – defilada
• szwej – żołnierz służby zasadniczej, który nie przykłada się do służby
• szynka z przeszkodami – salceson

    (do góry strony)

Ś

• ściemniać – 1) nic nie robić; 2) tłumaczyć się
• śmigłowiec – starszy kapral
• święto lasu – 111 dni do cywila
• świnia sztabowa – oficer sztabowy
• świniak – transporter opancerzony BRDM

    (do góry strony)

T

• taryfa – urlop za pierwszy i drugi rok służby
• taśmociąg – kapral
• terminator, termit, tryt – żołnierz nadterminowy
• termobieda – żołnierz nadterminowy
• termos – żołnierz nadterminowy
• titawy – łącznościowcy
• tik-tak – służba po służbie (co drugi dzień)
• tłoczenie – wykonywanie ćwiczenia fizycznego zwanego pompkami
• trampki – środek leczniczy: zwolnienie z noszenia opinaczy i możliwość chodzenia w trampkach, zazwyczaj po poważniejszym obtarciu stóp
• trep – żołnierz zawodowy
• trep-town – osiedle wojskowe
• tupanie, tuptanie – musztra
• tuptuś – żołnierz Kompanii Reprezentacyjnej WP
• turbojany – trzewiki letnie wz. 926/MON
• telewizor – serek topiony w menu śniadaniowym
• tysiąc i jeden drobiazgów – salceson w menu śniadaniowym

    (do góry strony)

U

• ucho Czombego – salceson czarny
• unitarka – szkolenie podstawowe
• upolować gwiazdę – awansować
• uprawnienia do połowu pod prądem – korpusówka wojsk łączności
• US – ubiór skoczka, mundur wojsk powietrznodesantowych (LWP)
• uszczelka – czołgista, beret
• uziemienie – leżenie na wozie z jedną nogą dotykającą podłogi; żołnierz leżący na gałęzi musiał mieć do nogi przywiązany np. pas lub dwa, aby koniec też dotykał podłogi

    (do góry strony)

W

• waciak – podchorąży/student Wojskowej Akademii Technicznej (od skrótowca WAT)
• wędka – broń
• wicek – żołnierz w połowie służby
• wicerezerwista – żołnierz w połowie służby
• wodzu, wódz – dowódca (od plutonu wzwyż)
• wogini – pracownica biurowa Wojskowego Oddziału Gospodarczego
• worek na ziemniaki – zasobnik wojskowy wz 978/MON
• worować – wznosić okrzyk wór za żołnierzem zawodowym pojedynczo lub grupowo; największa zniewaga dla zawodowego żołnierza od służby zasadniczej
• Wóda, Orgia, Tortury – Wojska Obrony Terytorialnej
• wór – żołnierz zawodowy
• wóz – łóżko żołnierza
• Wrogi Oddział Gospodarczy – Wojskowy Oddział Gospodarczy
• WSP – Wyginanie Sprężyn Leżąc (leżenie na łóżku)
• WuZeta – 1. kamuflaż wzór 93 „Pantera”; 2. zóz zabezpieczenia technicznego
• wycieczka do hełma – czołganie się, gdy hełm leży w drugim końcu sali
• wynalazek – elew Podoficerskiej Szkoły Zawodowej im. Rodziny Nalazków (obecnie już nieistniejąca)

    (do góry strony)

Z

• zające – piechota
• zasobnik – plecak, zasobnik piechoty górskiej
• zakuty łeb – czołgista
• zamelduj babci na Helu – pogadaj sobie
• zamelduj koniowi – pogadaj sobie
• zamsz, zamszak – żołnierz służby zasadniczej
• zaprawa – poranny rozruch fizyczny
• zawieszenie fali – czasowe odwołanie zasad falowych (zob. fala); zawieszenie fali obowiązywało np. w areszcie, na poligonie, w izbie chorych, po przycince lub obcince (zob. obcinka, przycinka) lub w czasie ważnych świąt (Boże Narodzenie, Wielkanoc)
• zeciarz, zetol – żołnierz służby zasadniczej
• zejman – marynarz starszego rocznika
• zemsta Stalina – buty wojskowe (zwłaszcza o numer za małe)
• zetka, zeta – służba zasadnicza
• zimole – poborowi, którzy zostali przyjęci do wojska w okresie zimy
• zlew – podoficer zawodowy
• złamane życie – sierżant
• złamane życie i gwiazdka nadziei – młodszy chorąży
• zmech – wojska zmechanizowane, ew. Akademia Wojsk Lądowych
• zmechol – żołnierz wojsk zmechanizowanych
• znachor – lekarz
• ZOMZ – Zakaz Opuszczania Miejsca Zakwaterowania, stosowane jako kara za łamanie regulaminu
• Zulu-Gula – osobnik noszący beret wojskowy w sposób przesadnie zgodny z przepisami ubiorczymi, ew. nie umiejący ułożyć beretu
• zwolnienie z golenia – środek leczniczy: zwolnienie z codziennego golenia twarzy, zazwyczaj w związku z poważniejszymi zmianami skórnymi

    (do góry strony)

Ź

• źrebak – żołnierz nadterminowy

    (do góry strony)

Ż

• żaba, żaby – mundur polowy wz. 89 w kamuflażu „Puma”
• żabochlapy (szuwarobagienne) – żołnierze Brygady Obrony Wybrzeża
• żadne wojsko – żandarmeria wojskowa
• żagiel – 1) młody żołnierz w marynarce; 2) wsparcie prominentnego członka rodziny lub znajomego
• żetony – żandarmeria wojskowa
• żołnierka – koszarówka
• Żołnierze Wałęsy – żandarmeria wojskowa
• żółwie – Żandarmeria Wojskowa
• żółwie wodne – Żandarmeria Wojskowa
• żużel – kaszanka
• żużel z kolą – kaszanka z kawą zbożową
• żurawiejka – daw. krótka, humorystyczna przyśpiewka żołnierska

    (do góry strony)

Źródła

• J. Głowacki, 1990, O języku żołnierskim, „Poradnik Językowy”, nr 2/1990, s. 119–122.
• Stanisław Kania, Polska gwara żołnierska lat 1914–1939, Zielona Góra 1978.
• Stanisław Kania, Słownik argotyzmów, Wiedza Powszechna, Warszawa 1995.
• P. Kupiszewski, Język żołnierski, „Poradnik Językowy”, nr 4/1987, s. 273–281.
• Jerzy Obara, Jak realizować temat o słownictwie środowiskowym na lekcji języka polskiego?, w: Kształcenie językowe w szkole, t. 9, Wrocław 1995, s, 115–125.
• Słowniczek wojskowy
• Stanisław Wędkiewicz, Z polskiej gwary żołnierskiej, „Język Polski” nr 5/1920, s. 153, 154.