Aneks:język suahili - czasownik

Bezokolicznik

Forma czasownika, która nie zawiera w sobie wskaźnika czasu, formy osobowej, czy klasy. W języku suahili forma bezokolicznika czasowników bantuaskich składa się z: ku– rdzenia –a, np.: kusema (rdzeń: sem) → mówić; kuja (rdzeń: j) → przychodzić, przybywać. Forma czasowników zapożyczonych z innych języków (głównie języka arabskiego) składa się z: ku– i zapożyczonego czasownika np.: kushukuru (z arab. شكر) → dziękować.

Zaprzeczona forma bezokolicznika tworzona jest poprzez dodanie prefiksu to według następującego schematu: ku– –to– rdzeń –a(ø), np.: kutosema → nie mówić, kutoshukuru → nie dziękować.

W słownikach przyjęło się zapisywać formę bezokolicznika bez prefiksu ku–.

Czas teraźniejszy określony "–na–"

Czasu –na– używa się dla wyrażenia czynności mającej miejsce w danej chwili np.: Mimi ninafanya kazi. → Pracuję., jak również dla opisu czynności wyrażanych przez czas –a– np.: Ninatoka Polandi → Pochodzę z Polski (zamiast Natoka Polandi).

Formy twierdzące czasu –na– tworzy się poprzez dodanie prefiksu przed rdzeniem czasownikowym, natomiast formy przeczące powstają przez dodanie ha (si - w 1 os. liczby pojedynczej) oraz zmianie końcowego –a na –i. W przypadku form 2 i 3 os. lp. zachodzi zjawisko ściągnięcia tj.: ha+u = hu, ha+a = ha.

Odmiana czasownika kusema → mówić w czasie teraźniejszym –na–

	Forma twierdząca lp	Forma twierdząca lm	Forma przecząca lp	Forma przecząca lm
1 os.	ninasema	tunasema	sisemi	hatusemi
2 os.	unasema	mnasema	husemi	hamsemi
3 os.	anasema	wanasema	hasemi	hawasemi

Czasowniki zapożyczone, które nie są zakończone na –a, w formie przeczącej przyjmują tylko prefiks si–/ha–, np.: hawashukuru → nie dziękują, sihitaji → nie potrzebuję itd.

Czas teraźniejszy nieokreślony "–a–"

Czasu tego używa się dla określenia czynności regularnych, dziejących się co jakiś czas, dla określenia ogólnie znanych prawd, np.: Najifunza Kiswahili → Uczę się języka suahili., Kiziwi hasikii kitu → Głuchy niczego nie słyszy.

Formy twierdzące czasu –a– tworzy się poprzez dodanie prefiksu przed rdzeniem czasownikowym. Prefiks –a– ulega ściągnięciu z prefiksami osobowymi według następującego schematu: ni+a = na, u+a = wa, a+a = a, tu+a = twa, wa+a = wa; w przypadku 2 os. lm. pomiędzy m– i –a– wstawia się ślizg w. Czas –a– nie ma odrębnych form przeczących i dla jego zaprzeczenia używa się takich samych form jak w czasie teraźniejszym określonym –na–.

Odmiana czasownika kusoma → uczyć się, czytać w czasie teraźniejszym –a–

	Forma twierdząca lp	Forma twierdząca lm	Forma przecząca lp	Forma przecząca lm
1 os.	nasoma	twasoma	sisomi	hatusomi
2 os.	wasoma	mwasoma	husomi	hamsomi
3 os.	asoma	wasoma	hasomi	hawasomi