Aneks:Tabela IPA dla języka niemieckiego
Znaki transkrypcji fonetycznej (b, d, f , j , k , l , m , n , p) nie różnią się od znaków i ich kombinacji występujących w ortografii polskiej i określają dźwięki nie różniące się od istniejących w języku polskim.
Samogłoski nie występujące w języku polskim zostały pogrubione.
IPA | Przykłady | Wymowa | Uwagi |
---|---|---|---|
[a] | jak polskie krótkie „a” w wyrazie ⓘ „dach” [dax] | otwarta przednia niezaokrąglona, tylko w otwartych sylabach nieakcentowanych | |
ⓘ [ɑː] | długie „a” jak w polskim wyrazie ⓘ „Aaron” [aˈːrɔ̃n] | otwarta przednia niezaokrąglona, tylnojęzykowe. Dodatkowo „h” nie wymawia się po samogłoskach i przed „r”, „n” i „l”. | |
[ɑˑ] | krótsze „a” (nie występuje w języku polskim) | krótsze niż [aː] | |
[ã] | nosowe „a” w polskim wyrazie „kamienica” [ˌkãmʲjɛ̇̃ˈɲit͡sa] | Przymiotnika tego się nie odmienia (w mowie potocznej często się to jednak robi), ale jeśli występuje jako przydawka, to stosuje się wymowę [oˈʀãʒə] np. Das Kleid ist orange [oˈʀãʃ], ale Das ist ein orange [oˈʀãʒə] Kleid. Występuje w wyrazach obcego pochodzenia. | |
[ɐ] | jak krótkie „a” z wargami ułożonymi do „e” (nie występuje w języku polskim), w niektórych regionach, krótkie [a], a w odmianach [r̩] lub [ər] | prawie otwarta centralna, zwokalizowane „r”[2] w nieakcentowanej końcówce -er, która brzmi prawie jak ea, między „e” a „a”, przytłumione „a”. Występuje na końcu wyrazu. | |
[ɐ̯] | nie występuje w języku polskim | Szczególnie po długich samogłoskach np. (e, ɛ, i, o, ø, u, y) „r” wymawia się jako [ɐ̯], dodatkowo długie samogłoski ulegają wydłużeniu o dodatkową spółgłoskę nie oznaczaną w piśmie w sposób zbliżony do polskiego „j” np. ⓘ der [deːɐ̯], ⓘ wir w języku polskim klient [klʲjɛ̃nt], po długiej samogłosce (a) [ɐ̯] wymawia się w zupełnie inny sposób niż opisany powyżej przykłady to ⓘFahrt [faːɐ̯t] i ⓘPaar. Dodatkowo „h” nie wymawia się po samogłoskach i przed „r”, „n” i „l”. | |
[e] | zbliżone do polskiego krótkiego „e” (występującego między spółgłoskami miękkimi) np. w wyrazie ⓘ miejsce [ˈmʲjɛ̇jst͡sɛ] | półprzymknięta przednia niezaokrąglona, występuje w otwartych sylabach nieakcentowanych, w słowach obcojęzycznych, w przedrostkach be- i ge- | |
ⓘ [eː] | długie „e” zbliżone do polskiego „ej”(występującego między spółgłoskami miękkimi) np. w wyrazie ⓘ miejsce [ˈmʲjɛ̇jst͡sɛ] | półprzymknięta przednia niezaokrąglona, ścieśnione. Dodatkowo „h” nie wymawia się po samogłoskach i przed „r”, „n” i „l”. Litera ä jest zastępowana najczęściej przez głoskę [eː], a przy braku odpowiedniej czcionki stosuje się ae np. w nazwiskach Matti Ensio Nykänen → Matti Ensio Nykaenen | |
[eˑ] | krótsze „e” zbliżone do polskiego wyrazu „siekiera” [ɕɛ̇ˈcɛra] | krótsze niż [eː] | |
[ɛ] | jak polskie nienapięte „e” w wyrazie ⓘ „jeden” [ˈjɛdɛn] | półotwarta przednia niezaokrąglona, „e” krótkie przednie szerokie, zbliżone do polskiego krótkiego „e”, tylko w otwartych sylabach nieakcentowanych | |
ⓘ [ɛː] | długie „e” zbliżone do polskiego „ej” (występującego między spółgłoskami miękkimi) np. w wyrazie ⓘ miejsce [ˈmʲjɛ̇jst͡sɛ] | półotwarta przednia niezaokrąglona lub półprzymknięta przednia niezaokrąglona. Dodatkowo „h” nie wymawia się po samogłoskach i przed „n”. | |
[ɛ̃:] | Długie „ę” (nie występuje w języku polskim) | ||
[ə] | przytłumione zamknięte „e” (nie występujące w języku polskim) brzące pośrednio między polskim a i y | średnia centralna, e zredukowane, [ə] występuję przed st, ns, el, em, en i w wygłosie, oprócz wyrazów obcojęzycznych np. Hotel [hoˈtɛl], tylko w otwartych sylabach nieakcentowanych, Standardowe końcówki [ən], [əl] są zastępowane przez potoczne [n̩], [ŋ̍], [m̩], [ɱ̍], [l̩] przykłady: leben [ˈleːbən], [ˈleːbn̩], [ˈleːbm̩], Ofen [ˈoːfən], [ˈoːfɱ̍] Augen [ˈaʊ̯gən], [ˈaʊ̯ɡn̩], [ˈaʊ̯gŋ̩], Ärmel ['ɛrməl] i [ˈ'ɛ'ʁml̩]̩ | |
[i] | jak polskie krótkie „i” w wyrazie „igła” [ˈiɡwa] | przymknięta przednia niezaokrąglona, tylko w słowach obcojęzycznych, tylko w otwartych sylabach nieakcentowanych | |
ⓘ [iː] | długie „i” podobne do polskiego wyrazu „inni” | przymknięta przednia niezaokrąglona, ie oznacza po podzieleniu wyrazu na sylaby długie i np. Knie, ale Vi·et·nam w wyrazie Vietnam [ˌviɛtˈnam] w takim wypadku „e” powinno być zastępowane przez tremę (ë). Dodatkowo „h” nie wymawia się po samogłoskach, występuje w nazwach własnych np. Schwyz [ʃviːts]. Pojawia się (choć nie zawsze) w dwuznaku ie | |
[iˑ] | krótsze „i” zbliżone do polskiego w wyrazie minuta [mʲĩˈnuta] | krótsze niż [iː] | |
[i̯] | zbliżone do polskiego niezgłoskotwórczego „i” (osłabionego „j”) w wyrazie ⓘ „magia” [ˈmaɟja] | tylko w słowach obcojęzycznych | |
[ɪ] | Między „i” a „y” (krótko). skrócone „i”, podobne do polskiego „y" np. w wyrazie ⓘ syn [sɪn], tylko, że w języku niemieckim wargi są mniej napięte, a język układamy nieco wyżej względem podniebienia | prawie przymknięta przednia scentralizowana niezaokrąglona. Litera y oznacza w wygłosie głoskę IPA: /ɪ/. | |
[o] | jak polskie krótkie „o” występujące jako alofon samogłoski [ɔ] między spółgłoskami miękkimi np. w wyrazie przedwiośnie [pʃɛd'vjoɕɲe] | półprzymknięta tylna zaokrąglona, tylko w słowach obcojęzycznych, tylko w otwartych sylabach nieakcentowanych | |
ⓘ [oː] | długie „o” podobne do polskiego „u” (tyle, że w języku niemieckim obowiązuje dłuższa wymowa) | wymawiane z wysunięciem warg do przodu. Dodatkowo „h” nie wymawia się po samogłoskach. | |
[oˑ] |
|
zbliżone do polskiego „o” w wyrazie „monotonny” [ˌmɔ̃nɔˈtɔ̃ɲɨ] | krótsze niż [oː], Samogłoski krótkie w wygłosie (z wyjątkiem ə) ulegają często wydłużeniu i wymawiane są jako półdługie [oˑ] |
[õ] |
|
zbliżone do polskiego „ł” w wyrazie ⓘ łabędź [ˈwabɛ̃ɲt͡ɕ] | o niezgłoskotwórcze, tylko w słowach obcojęzycznych |
[ɔ] | jak oba „o” w polskim wyrazie ⓘ „oko” [ˈɔkɔ] | półotwarta tylna zaokrąglona | |
[ɔ̃] |
|
jak polskie krótkie „ą”, np. w wyrazie wąski [ˈvɔ̃w̃sʲci] | |
[ɔ̃ː] | długie „ą” (nie występuje w języku polskim) | ||
[ø] |
|
(nie występuje w języku polskim) jak krótkie „e” z wargami ułożonymi do „u” | półprzymknięta przednia zaokrąglona. Występuje w nielicznych wyrazach obcego pochodzenia |
ⓘ [øː] |
|
(nie występuje w języku polskim) jak długie „e” z wargami ułożonymi do „u” (język układamy jak do wymowy e zamkniętego (kąciki ust bardziej oddalone od siebie niż przy wymowie polskiego e), a wargi silnie zaokrąglamy) | ścieśniona. pośrednia między polskim „o” i „e” („e” wymawiane z zaokrągleniem warg). Dodatkowo „h” nie wymawia się po samogłoskach. |
[øˑ] |
|
(nie występuje w języku polskim) jak krótsze „e” z wargami ułożonymi do „u” | krótsze niż [ø] |
[œ] | (nie występuje w języku polskim) (język układamy jak do wymowy samogłoski e, a wargi zaokrąglamy jak przy wymowie samogłoski o) | półotwarta przednia zaokrąglona| „ö” przednie szerokie, bardziej zbliżone do „e” | |
[u] |
|
jak polskie krótkie „u” w wyrazie ⓘ„ lud” [lut] | przymknięta tylna zaokrąglona, tylko w słowach obcojęzycznych, u krótkie otwarte (wargi mniej zaokrąglone), tylko w otwartych sylabach nieakcentowanych |
ⓘ [uː] | długie „u” podobne w polskim wyrazie „wóz” [vus] | przymknięta tylna zaokrąglona, ścieśnione. Dodatkowo „h” nie wymawia się po samogłoskach i przed „r”, „n” i „l”. | |
[uˑ] | krótsze „u” zbliżone w polskim wyrazie „muzyka” [ˈmuzɨka] | krótsze niż [uː] | |
[ʊ] | zbliżone do polskiego „u” w wyrazie „urlop” [ˈurlɔp] | prawie przymknięta tylna scentralizowana zaokrąglona | |
[ũ] |
|
znazalizowane [ũ] o podwyższonej artykulacji w polskim wyrazie umierać [ũˈmʲjɛrat͡ɕ] | u niezgłoskotwórcze |
[y] |
|
krótkie „y” (nie występuje w języku polskim) (język układamy jak do wymowy samogłoski i, a wargi krótko zaokrąglamy jak przy wymowie samogłoski u) | występuje w nazwach własnych, Litera y oznacza w śródgłosie głoskę [y] |
ⓘ [yː] | długie „y” (nie występuje w języku polskim) (język układamy jak do wymowy samogłoski i, a wargi długo zaokrąglamy jak przy wymowie samogłoski u) | przymknięta przednia zaokrąglona. Litera y oznacza w śródgłosie głoskę [yː]. Pośrednia między polskim „u” a „i”. Dodatkowo „h” nie wymawia się po samogłoskach i przed l. | |
[yˑ] | krótsze „y” (nie występuje w języku polskim) (język układamy jak do wymowy samogłoski i, a wargi krócej zaokrąglamy jak przy wymowie samogłoski u) | przymknięta przednia zaokrąglona. Litera y oznacza w śródgłosie głoskę [yˑ]. Tylko w słowach obcojęzycznych, krótsze niż [yː] | |
[y̆] |
|
(nie występuje w języku polskim) | |
[ʏ] | krótkie „y” (nie występuje w języku polskim), bardziej otwarte (wargi mniej zaokrąglone), (język układamy jak do wymowy samogłoski [ɪ], ale wargi muszą być bardziej zaokrąglone) | prawie przymknięta przednia scentralizowana zaokrąglona. Litera y oznacza w śródgłosie głoskę [ʏ]. |
Wieloznaki
edytujIPA | Przykłady | Wymowa | Uwagi |
---|---|---|---|
[aɪ̯] | zbliżone do polskiego „aj” z j nieco osłabionym w wyrazie „Kair” [ˈkajir] | dyftong | |
[aʊ̯] |
|
zbliżone do polskiego „ał” w wyrazie ⓘ Austria [ˈawstrʲja] | dyftong |
[dʒ] | podobne do polskiego „dż” np. w wyrazie ⓘ dżungla [ˈd͡ʒũŋɡla] | zwarto-szczelinowa za dziąsłowa dźwięczna. Występuję tylko w wyrazach obcych. | |
[ɛɪ̯] |
|
zbliżone do polskiego „ej” w wyrazie ⓘ wejście [ˈvɛjɕt͡ɕɛ] | tylko w słowach obcojęzycznych |
[iːoː] | długie „iu” [20] | Występuje w wyrazach pochodzenia obcego | |
[ɪç] | podobne do polskiego „iś” w wyrazie ⓘ miś [mʲiɕ] | Występuje w nieakcentowanym wygłosie | |
[ɪɡ] | polskie „ig” w wyrazie igrzyska olimpijskie [iˈɡʒɨska ˌɔlʲĩmˈpʲijsʲcɛ] | Występuje w odmianie | |
[ja] | jak polskie „ja” w wyrazie jabłko [ˈjap.w̥kɔ] lub [ˈjap.kɔ] | Występuje w wyrazach pochodzenia obcego | |
[jeː] | zbliżone do polskiego „je” (występującego między spółgłoskami miękkimi) np. w wyrazie ⓘ miejsce [ˈmʲjɛ̇jst͡sɛ] | Występuje w wyrazach pochodzenia obcego | |
[joː] | „ju” [21] | Występuje w wyrazach pochodzenia obcego | |
[kf] | jak polskie „kf” w wyrazie „kwartet” [ˈkfartɛt] | ||
[ks] | zbitka głosek „ks” w polskim wyrazie „tekst” [tɛkst] | ||
[kv̥] | zbliżone do polskiego „kł” w wyrazie kłamstwo [ˈkwãmstfɔ] | ||
[ŋg] |
|
zbitka głosek „ng” np w wyrazie Singapurczyk [ˌsʲĩŋɡaˈpurt͡ʃ̑ɨk] | w niektórych wyrazach obcego pochodzenia |
[ŋk] | polska zbitka głosek „nk” w wyrazie Jemenka [jɛ̃ˈmɛ̃ŋka] | ||
[ɔɪ̯] | zbliżone do polskiego „oj” z j nieco osłabionym w wyrazie ⓘ ojciec [ˈɔjt͡ɕɛt͡s ] | dyftong, także w wyrazach pochodzenia greckiego | |
[ɔŭ] |
|
Występuje w Namibii | |
[œŭ] |
|
Występuje w Namibii | |
[pf] | |||
[ʁt͡s] | zbitka głosek zbliżona do polskiego „rc” krciny [ˈkr̥ʲt͡ɕĩnɨ] | ||
[sf] | jak polskie „sf” w wyrazie sfora [ˈsfɔra] | Występuje w zapożyczeniach z języka angielskiego | |
[sp] | jak polskie „sp” w wyrazie ⓘ sprawa [ˈsprava] | w wygłosie, istnieją też dialekty, w których „sp” zawsze oznacza [sp] lub zawsze [ʃp]. | |
[st] | jak polskie „st” w wyrazie stolica [stɔˈlʲit͡sa] | w wygłosie, istnieją też dialekty, w których „st” zawsze oznacza [st] lub zawsze [ʃt]. | |
[ʃp] | jak polskie „szp” w wyrazie „szperanie” [ʃpɛˈrãɲɛ] | w nagłosie (również w wyrazach obcego pochodzenia), litera s przed dwuznakiem ph oznacza [s]: Sphäre ['sfeːʁə], istnieją też dialekty, w których „sp” zawsze oznacza [sp] lub zawsze [ʃp]. | |
[ʃt] | jak polskie „szt” w wyrazie ⓘ „sztuka” [ˈʃtuka] | w nagłosie (również w wyrazach obcego pochodzenia), istnieją też dialekty, w których „st” zawsze oznacza [st] lub zawsze [ʃt]. | |
[ts] | podobne do polskiego „c” w wyrazie ⓘ „cena” [ˈt͡s̑ɛ̃na] | zwarto-szczelinowa dziąsłowa bezdźwięczna, afrykata dziąsłowa bezdźwięczna, Litera t przed samogłoską w wyrazach obcego pochodzenia oznacza [ts] | |
[t͡si̯] |
|
zbitka głosek zbliżona do polskiego „ci” w wyrazie ⓘ ciasto [ˈt͡ɕastɔ] | Występuje w śródgłosie przed samogłoską wyłącznie w wyrazach obcego pochodzenia |
[t͡sɪç] | zbitka głosek zbliżona do polskiego „ciś” w wyrazie ⓘ ciśnienie [t͡ɕiɕˈɲɛ̇̃ɲɛ] | ||
[tsʃ] |
|
podobne do polskiego „c” w wyrazie ⓘ „cena” [ˈt͡s̑ɛ̃na] i jak polskie „sz” w wyrazie ⓘ „szafa” [ˈʃafa], AS: [šafa] | Występuje tylko w nazwach własnych |
[tʃ] | podobne do polskiego „cz” w wyrazie ⓘ „czajnik” IPA: [ˈt͡ʃajɲik] AS: [čaińik] | zwarto-szczelinowa zadziąsłowa bezdźwięczna, Tetragraf | |
[ʊɪ̯] | jak polskie „y” | W nielicznych wyrazach, głównie obcego pochodzenia, dyftong |
IPA | Przykłady | Wymowa | Uwagi |
---|---|---|---|
[ʔ] |
|
jak na początku słów ⓘ „oko” [ʔɔkɔ], ⓘ „ucho” [ʔuxɔ] | zwarcie krtaniowe |
ⓘ [b] | jak polskie „b” w wyrazie ⓘ „but” [but] | zwarta dwuwargowa dźwięczna. Dwie sąsiadujące litery oznaczające tę samą spółgłoskę i należące do jednego morfemu czyta się jako jeden dźwięk, inaczej niż w języku polskim. Zapis ten jednocześnie oznacza, że poprzedzająca taką spółgłoskę samogłoska jest krótka. | |
[ç] | zmiękczone (miękkie) „ch” zbliżone do polskiego „ś” np. ⓘ świnia [ˈɕfʲĩɲa] lub chirurg [çirurk] | szczelinowa podniebienna bezdźwięczna, występuje po samogłoskach przednich: e ,i, ä ,ö, ü, ei, ai, eu, äu, l, r, m, n, ig (na końcu wyrazu) oraz w końcówce,przyrostku –chen oznaczającym zdrobnienie, a czasem, zwłaszcza przed [r] i [k]. Także w wyrazach obcego pochodzenia. Jest to tzw. Ich-Laut. | |
ⓘ [d] | jak polskie „d” w wyrazie ⓘ „dom” [dɔ̃m] | zwarta dziąsłowa dźwięczna. Dwie sąsiadujące litery oznaczające tę samą spółgłoskę i należące do jednego morfemu czyta się jako jeden dźwięk, inaczej niż w języku polskim. Zapis ten jednocześnie oznacza, że poprzedzająca taką spółgłoskę samogłoska jest krótka. | |
ⓘ [f] | jak polskie „f” w wyrazie ⓘ „fala” [ˈfala] | szczelinowa wargowo-zębowa bezdźwięczna. Litera v oznacza w nagłosie głoskę [f], z wyjątkiem wyrazów obcego pochodzenia, w których oznacza zazwyczaj głoskę [v]. Dwie sąsiadujące litery oznaczające tę samą spółgłoskę i należące do jednego morfemu czyta się jako jeden dźwięk, inaczej niż w języku polskim. Zapis ten jednocześnie oznacza, że poprzedzająca taką spółgłoskę samogłoska jest krótka. | |
ⓘ [g] | jak polskie „g” w wyrazie ⓘ „garaż” [ˈɡaraʃ] | zwarta miękkopodniebienna dźwięczna, ig (w odmianie) wymawiane jest jak polskie „g”. Dwie sąsiadujące litery oznaczające tę samą spółgłoskę i należące do jednego morfemu czyta się jako jeden dźwięk, inaczej niż w języku polskim. Zapis ten jednocześnie oznacza, że poprzedzająca taką spółgłoskę samogłoska jest krótka. | |
ⓘ [h] | jak polskie „h” (nie ch!) w wyrazie kuchćże [ˈkuhd͡ʑʒɛ] | szczelinowa krtaniowa bezdźwięczna, h dźwięczne, Występuje w nagłosie i rzeczownikach złożonych. | |
ⓘ [j] | jak polskie „j” w wyrazie ”jak„ [jak] | półotwarta podniebienna, występuje także w wyrazach obcego pochodzenia np. Yacht [jaxt] | |
ⓘ [k] | jak polskie „k” w wyrazie ⓘ „kalendarz” [kaˈlɛ̃ndaʃ] | zwarta miękkopodniebienna bezdźwięczna „ch” wymawia się w wyrazach greckich jako „k” na początku wyrazu przed fonemami /a/, /o/ oraz przed spółgłoską, Literę „c” wymawia się poza dwuznakami np. „rz” jedynie w nowszych zapożyczeniach (także w imionach i nazwach miejscowych) rzadziej także jako [t͡s] lub [s] np. Center ['sɛntɐ] | |
ⓘ [l] | jak polskie „l” w wyrazie ⓘ „las” [las] | boczna dziąsłowa. Dwie sąsiadujące litery oznaczające tę samą spółgłoskę i należące do jednego morfemu czyta się jako jeden dźwięk, inaczej niż w języku polskim. Zapis ten jednocześnie oznacza, że poprzedzająca taką spółgłoskę samogłoska jest krótka. Dodatkowo „h” nie wymawia się po samogłoskach i przed „l”. | |
[l̩] | boczne twarde bezdźwięczne „[l̩]” w odróżnieniu od polskiego bocznego twardego dźwięcznego „[l]” | zgłoskotwórcze, istnieje także wymowa standardowa: schwindeln [ˈʃvɪndəln] i Fusel [ˈfuːzəl] | |
ⓘ [m] | jak polskie „m” w wyrazie ⓘ „mały” [ˈmawɨ] | nosowa dwuwargowa. Dwie sąsiadujące litery oznaczające tę samą spółgłoskę i należące do jednego morfemu czyta się jako jeden dźwięk, inaczej niż w języku polskim. Zapis ten jednocześnie oznacza, że poprzedzająca taką spółgłoskę samogłoska jest krótka. | |
[m̩] | nosowe dwuwargowe twarde bezdźwięczne [m̩] w odróżnieniu od polskiego nosowego dwuwargowego twardego bezdźwięcznego [m] | zgłoskotwórcze, istnieje także wymowa standardowa: ⓘ leben ['leːbən] | |
[ɱ̍] | jak polskie „m” | zgłoskotwórcze, istnieje także wymowa standardowa: ⓘ Ofen [ˈoːfən] | |
ⓘ [n] | jak polskie „n” w wyrazie ⓘ „nos” [nɔs] | nosowa dziąsłowa. Dwie sąsiadujące litery oznaczające tę samą spółgłoskę i należące do jednego morfemu czyta się jako jeden dźwięk, inaczej niż w języku polskim. Zapis ten jednocześnie oznacza, że poprzedzająca taką spółgłoskę samogłoska jest krótka. Dodatkowo „h” nie wymawia się po samogłoskach i przed „n”. | |
[n̩] | nosowe zębowe twarde bezdźwięczne [n̩] | zgłoskotwórcze, istnieje także wymowa standardowa: ⓘ Laden [ˈlaːdən] | |
[ŋ] | nosowe „n” jak w polskim wyrazie ⓘ „ręka” [ˈrɛ̃ŋka], „bank” [bãŋk] i „drąg” | nosowa tylnojęzykowo-miękkopodniebienna / przed g i k (element g nie wymawia się) | |
[ŋ̍] | jak polskie „n” | zgłoskotwórcze, istnieje także wymowa standardowa: ⓘ Augen [ˈaʊ̯gən] | |
ⓘ [p] | jak polskie „p” w wyrazie ⓘ „pole” [ˈpɔlɛ] | zwarta dwuwargowa bezdźwięczna. Dwie sąsiadujące litery oznaczające tę samą spółgłoskę i należące do jednego morfemu czyta się jako jeden dźwięk, inaczej niż w języku polskim. Zapis ten jednocześnie oznacza, że poprzedzająca taką spółgłoskę samogłoska jest krótka. | |
[r] | jak polskie „r” w wyrazie „rower” [ˈrɔvɛr] | drżąca dziąsłowa | |
[ʀ] | drżąca języczkowa, /r/ tylnojęzykowe (uwularne) w nagłosie i po spółgłoskach. Dodatkowo „h” nie wymawia się po samogłoskach i przed „r”. | ||
ⓘ [ʁ] | szczelinowo - języczkowe r w polskim wyrazieⓘ „ręka” [rεŋka] | szczelinowa języczkowa dźwięczna prawie nie drżące r wymawiane po samogłosek nieakcentowanych (a, ɛ, ɪ, ɔ, œ, ʊ, ʏ) wygłosie i przed spółgłoskami. Dodatkowo „h” nie wymawia się po samogłoskach i przed „r”. | |
[s] | jak polskie „s” w wyrazie ⓘ „sala” [ˈsala] | szczelinowa dziąsłowa bezdźwięczna, Litera ß występuje w zapisie po samogłoskach długich i dyftongach, dla zastąpienia litery ß przy braku odpowiedniej czcionki stosuje się sz lub ss. Literę „c” wymawia się poza dwuznakami np. „rz” jedynie w nowszych zapożyczeniach (także w imionach i nazwach miejscowych) jako [k] np. Creme [kʁɛːm] rzadziej także jako [t͡s]. Dwie sąsiadujące litery oznaczające tę samą spółgłoskę i należące do jednego morfemu czyta się jako jeden dźwięk, inaczej niż w języku polskim. Zapis ten jednocześnie oznacza, że poprzedzająca taką spółgłoskę samogłoska jest krótka. S występuje na nagłosie wyrazu przed spółgłoską, z wyjątkiem sp, st, w cząstce i śródgłosie wyrazu przed spółgłoską, na końcu wyrazu lub cząstki i w zapożyczeniach z angielskiego, podwójne ss czyta się jako samodzielne s. | |
[ʃ] | jak polskie „sz” w wyrazie ⓘ „szafa” [ˈʃafa], AS: [šafa] | szczelinowa zadziąsłowa bezdźwięczna | |
ⓘ [t] | jak polskie „t” w wyrazie ⓘ „tata” [ˈtata] | zwarta dziąsłowa bezdźwięczna. Dwie sąsiadujące litery oznaczające tę samą spółgłoskę i należące do jednego morfemu czyta się jako jeden dźwięk, inaczej niż w języku polskim. Zapis ten jednocześnie oznacza, że poprzedzająca taką spółgłoskę samogłoska jest krótka. | |
ⓘ [v] | jak polskie „w” w wyrazie ⓘ „waga” [ˈvaɡa] | szczelinowa wargowo-zębowa dźwięczna, tylko w słowach obcojęzycznych | |
[ʋ] | półotwarta wargowo-zębowa | ||
[w] |
|
jak polskie „ł” np. w wyrazie miłość [ˈmʲiwɔɕt͡ɕ] | |
[x] | jak polskie „ch” w wyrazie ⓘ chmura [ˈxmura] | szczelinowa miękkopodniebienna bezdźwięczna, występuje po samogłoskach tylnych: a, o, u i au jest to tzw. Ach-Laut | |
[z] | jak polskie „z” w wyrazie ⓘ „zebra” [ˈzɛbra] | szczelinowa dziąsłowa dźwięczna, w nagłosie przed samogłoską i w śródgłosie między dwoma samogłoskami, ale samodzielne s oznacza [z] | |
[ʒ] | jak polskie „ż” w wyrazie ⓘ żaba [ˈʒaba] AS: [žaba] lub „rz” w wyrazie ⓘ „rzeka” [ˈʒɛka] AS: [žeka] | tylko w słowach obcego pochodzenia, szczelinowa zadziąsłowa dźwięczna |
Symbole specjalne
edytujIPA | Przykłady | Wymowa | Uwagi |
---|---|---|---|
ˈ | gehen | [ˈgeːən] | oznacza, że akcent pada na następującą po nim zgłoskę |
ʰ | Post, Ratatouille, komm | [pʰɔst], [ʀataˈtʰʊɪ̯], [kʰɔm] | Znak często pomijany w transkrypcjach. (p, t, k) wymawia się w języku niemieckim z przydechem (aspiracją), dającym w wyniku słaby dźwięk h towarzyszący artykulacji danej spółgłoski. Przydech jest najmocniejszy, kiedy sylaba jest akcentowana, im sylaba jest dalsza od akcentowanej, tym przydech jest słabszy. (p, t, k) wymawiamy bez aspiracji, kiedy poprzedzone są one którymkolwiek z sybilantów /s z ʃ ʒ/ w obrębie tego samego morfemu. |
ː | Weg | [veːk] | Większa długość samogłoski / samogłoska jest przedłużona. |
ˑ | Telefon | [teˑleˑˈfoːn] | Mniejsza długość samogłoski |
ˌ | Phonologie | [ˌfonoloˈgiː] | Akcent poboczny |
~ | orange, chamois, Statue | [oˈʀãʃ], [ʃaˑˈmõa], [ʃtɑːtũə] | Samogłoski nosowe, tylko w słowach obcojęzycznych |
ʔ | beachten | [bəˈʔaχtən] | Zwarcie krtaniowe |
(ə) | Wymowa opcjonalna | ||
. | Karte | [ˈkʰar.tə] | Podział sylabowy |
(·) | Häuschen | Häus·chen (nie sch) | Wyniesiona kropka zastosowana w celu ułatwienia poprawnej wymowy, zastępująca w niektórych wyrazach hasłowych zwarcie krtaniowe (ʔ). Stosuje się dla oznaczenia oddzielnej wymowy głosek. |
ë | Vietnam | Viëtnam (nie długie i, tylko krótkie i oraz e) | Trema (dwie kropki nad literą, np. ë) zastosowana w celu ułatwienia poprawnej wymowy. Stosuje się dla oznaczenia oddzielnej wymowy głosek. |
↗ | Ja? | [↗ jaː] | Ton wzrastający |
↘ | Ja. | [↘ jaː] | Ton opadający |
̥ | klar | [kl̥aːr] | Spółgłoska ubezdźwięczniona |
̩ | beten | [ˈbeːtn̩] | Spółgłoska sylabiczna, tworzy osobną sylabę. |
̯ | Studie | [ˈʃtuːdi̯ə] | Głoska niezgłoskotwórcza |
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ występuję tylko w nazwach własnych
- ↑ przekształcenie się półsamogłoski lub samogłoski zredukowanej w samogłoskę
- ↑ dodatkowo długa samogłoska e wymawiana jest w sposób zbliżony do polskiego ej, choć w Austrii wymawia się [geːhən]
- ↑ czyta się jednak jako dwie samogłoski ze względu na przebiegającą między nimi granicę morfemów
- ↑ występuję w wyrazach pochodzenia obcego
- ↑ ze względu na przebiegającą między nimi granicę morfemów i starannej wymowy oznacza dwie samogłoski
- ↑ występujące regionalnie w nazwach miejscowości oraz sporadycznie w niemieckich nazwiskach (gdy występuje w obcojęzycznych nazwiskach czytane jest zgodnie z oryginalną wymową)
- ↑ Tylko w nazwach własnych
- ↑ i – oddaje w zapisie długość samogłoski oznaczonej przez literę poprzedzającą, ale występuje jedynie regionalnie w stosunku do litery o
- ↑ Tylko w nazwach własnych
- ↑ Tylko w nazwach własnych
- ↑ _h – oddaje w zapisie długość samogłoski oznaczanej przez literę poprzedzającą oprócz wyrazów w których h występuje jako dwuznak np. ⓘ Schüler ['ʃyːlɐ]
- ↑ Występuje w nazwach własnych
- ↑ czyta się jednak jako dwie samogłoski ze względu na przebiegającą między nimi granicę morfemów
- ↑ Występuje w pisowni regionalnej
- ↑ Występuje w pisowni regionalnej
- ↑ Występuje w pisowni regionalnej
- ↑ Występuje w nazwach własnych
- ↑ Występuje w wyrazach pochodzenia obcego
- ↑ długie „o” podobne do polskiego „u” (tyle, że w języku niemieckim obowiązuje dłuższa wymowa)
- ↑ długie „o” podobne do polskiego „u” (tyle, że w języku niemieckim obowiązuje dłuższa wymowa)
- ↑ wyraz pochodzenia greckiego
- ↑ występuje tylko w nazwach własnych
- ↑ występuje wyłącznie w wyrazach obcego pochodzenia
Źródła
edytujBibliografia
edytuj- Stanisław Walewski. Słownik kieszonkowy, Wskazówki dotyczące wymowy i transkrypcji. Wydawnictwo Langenscheidt Monachium 2002, s. 623-625, ISBN 3-468-11262-9
- Kinga Perczyńska. FISZKI - słownictwo 1-5, Zasady wymowy, Transkrypcja fonetyczna. Wydawnictwo Cztery Głowy Gdańsk 2007, ISBN: 978-83-89539-23-6
- Danuta Ostaszewska, Jolanta Tambor. Fonetyka i fonologia współczesnego języka polskiego, Paralelne zestawienie obydwu alfabetów. Wydawnictwo Naukowe PWN Warszawa 2004, s. 20-22, ISBN 83-01-14302-9
Linki zewnętrzne
edytujJeśli nie widzisz u siebie znaków wymowy, ściągnij odpowiednią czcionkę tutaj (Windows, Mac OS X, GNU/Linux)