Aneks:Język ukraiński - przymiotniki

Przymiotniki (ukr. прикметники) służą do opisywania cechy rzeczownika i odpowiadają na pytania: який? яка? яке? які? albo чий? чия? чиє? чиї?.

Przymiotniki odmieniają się przez przypadki, liczby i rodzaje. W zdaniu występują zawsze w takim przypadku, liczbie i rodzaju, jak rzeczownik do którego się odnoszą.

Typy przymiotników

• jakościowe - wyrażają cechę przedmiotu lub osoby, którą może występować w mniejszym lub większym stopniu, np. солодкий, цікавий, жовтий. Podlegają stopniowaniu (patrz niżej).
• względne - wyrażają odniesienie przedmiotu lub osoby do czegoś:
  • materiału, z jakiego jest wykonany, np. кам’яний, дерев’яний
  • czasu, np. літній, вечірній
  • miejsca, np. гірський, лісовий
• dzierżawcze - wyrażają przynależność przedmiotu lub osoby do kogoś i odpowiadają na pytania чий? чия? чиє? чиї?, np. батьків, сестрин.

Deklinacja

Pod względem wzorów odmiany, przymiotniki można podzielić na dwie grupy:

• Wzór 1 (grupa twarda): przymiotniki z zakończeniem rdzenia na spółgłoskę twardą i końcówką -ий (w mianowniku pierwszej osoby rodzaju męskiego), np. новий, зелений, щасливий; a także przymiotniki dzierżawcze, np. батьків.
• Wzór 2 (grupa miękka): przymiotniki z zakończeniem na spółgłoskę miękką н' lub й i -ій (w mianowniku pierwszej osoby rodzaju męskiego), np. давній, синій, безкраїй.

Według tych samych wzorów odmieniają się liczebniki porządkowe (np. перший, третій).

Wzór 1 (grupa twarda)

Przypadek	L. pojedyncza - rodzaj męski		L. pojedyncza - rodzaj żeński	L. pojedyncza - rodzaj nijaki	L. mnoga
Н.	-ий новий		-а нова	-е нове	-і нові
Р.	-ого нового		-ої нової	-ого нового	-их нових
Д.	-ому новому		-ій новій	-ому новому	-им новим
З.	-ий/-ого новий/нового		-у нову	-е нове	-і/-их нові/нових
О.	-им новим		-ою новою	-им новим	-ими новими
М.	-ому/-ім новому/новім		-ій новій	-ому/-ім новому/новім	-их нових
К.	-ий новий		-а нова	-е нове	-і нові

Wzór 2 (grupa miękka)

Przypadek	L. pojedyncza - rodzaj męski		L. pojedyncza - rodzaj żeński	L. pojedyncza - rodzaj nijaki	L. mnoga
Н.	-ій давній		-я давня	-є давнє	-і давні
Р.	-ого давнього		-ої давньої	-ого давнього	-іх давніх
Д.	-ому давньому		-ій давній	-ому давньому	-ім давнім
З.	-ій/-ого давній/давнього		-ю давню	-є давнє	-і/-іх давні/давніх
О.	-ім давнім		-ою давньою	-ім давнім	-іми давніми
М.	-ому/-ім давньому/давнім		-ій давній	-ому/-ім давньому/давнім	-іх давніх
К.	-ій давній		-я давня	-є давнє	-і давні

Uwaga

W poezji i tekstach archaicznych mogą występować dłuższe formy przymiotników, np. добрая, новеє, чорнії.

Stopniowanie przymiotników

Wyróżnia się trzy stopnie:

• stopień równy (ukr. звичайний ступінь)
• stopień wyższy (ukr. вищий ступінь)
• stopień najwyższy (ukr. найвищий ступінь)

Tworzenie stopnia wyższego

Stopień wyższy tworzy się przez dodanie sufiksu -іш- lub -ш-, np.:

• милий - миліший
• новий - новіший
• дешевий - дешевший

W przypadku przymiotników, których rdzeń kończy się na -к-, -ек-, -ок-, przy tworzeniu stopnia wyższego litery te wypadają, np.:

• солодкий - солодший
• далекий - дальший
• глибокий - глибший

W przypadku przymiotników, których rdzeń kończy się na -г-, -ж-, -з-, przy tworzeniu stopnia wyższego zamiast -ш- dodaje się -жч-, np.:

• дорогий - дорожчий
• дужий - дужчий
• близький - ближчий

W przypadku przymiotników, których rdzeń kończy się na -с-, przy tworzeniu stopnia wyższego zamiast -ш- dodaje się -щ-, np.:

• високий - вищий

Stopień wyższy można też utworzyć opisowo, przez dodanie na początku słowa більш, np.:

• жовтий - більш жовтий
• інтелігентний - більш інтелігентний.

Tworzenie stopnia najwyższego

Stopień najwyższy tworzy się przez dodanie do formy stopnia wyższego prefiksu най-, np.:

• солодкий - солодший - найсолодший

lub opisowo, przez dodanie na początku słowa найбільш, np.:

• інтелігентний - більш інтелігентний - найбільш інтелігентний.

Nieregularne stopniowanie przymiotników

• великий - більший - найбільший
• малий - менший - найменший
• поганий - гірший - найгірший
• гарний - кращий - найкращий
• добрий - кращий - найкращий lub - ліпший - найліпший
• хороший - кращий - найкращий
• красивий - кращий - найкращий