Aneks:Język starogrecki - deklinacja I

Deklinacja I (zwana też deklinacją -a) obejmuje w większości rzeczowniki rodzaju żeńskiego, które w Nom. sg. są zakończone na -α lub -η, a w Gen. sg. dodają do mianownika liczby pojedynczej -ς. Występują również rzeczowniki rodzaju męskiego zakończone w Nom. sg. na -ας lub -ης, które w Gen. sg. przyjmują końcówkę tego samego przypadka deklinacji II -ου.

W tej deklinacji wyróżniamy trzy typy odmian na podstawie zakończeń Nom. sg., mianowicie:

• rzeczowniki zakończone na -η (np. ἡ μάχη, ἡ τἐχνη)
• rzeczowniki zakończone na -α, w których wyróżniamy
  • rzeczowniki na alfę purum (-ᾱ), która występuje po ε, ι, ρ (np. ἡ δημοκρατία, ἡ θεά, ἡ χὠρα)
  • rzeczowniki na alfę impurum (-α), która nie występuje po ww. literach (np. ἡ θάλαττα, ἡ γλῶττα)

Typy różnią się między sobą jedynie końcówkami liczby pojedynczej; końcówki liczby mnogiej są takie same dla każdego typu.

Rzeczowniki rodzaju żeńskiego I deklinacji

Tabela z przykładem odmiany rzeczownika μάχη, -ης, ἡ (typ pierwszy):

	liczba pojedyncza singularis	liczba mnoga pluralis
mianownik nominativus	-η μάχη	-αι μάχαι
dopełniacz genetivus	-ης μάχης	-ων μαχῶν
celownik dativus	-ῃ μάχῃ	-αις μάχαις
biernik accusativus	-ην μάχην	-ας μάχας
wołacz vocativus	-η μάχη	-αι μάχαι

Gen. pl. w I deklinacji jest zawsze perispomenon, por. Aneks:Język starogrecki - akcent.

Odmiana rzeczownika χώρα, -ας, ἡ (typ drugi):

	liczba pojedyncza singularis	liczba mnoga pluralis
mianownik nominativus	-α χώρα	-αι χῶραι
dopełniacz genetivus	-ας χώρας	-ων χωρῶν
celownik dativus	-ᾳ χώρᾳ	-αις χώραις
biernik accusativus	-αν χῶραν	-ας χώρας
wołacz vocativus	-α χώρα	-αι χῶραι

Odmiana rzeczownika θάλαττα, -ης, ἡ (typ trzeci):

	liczba pojedyncza singularis	liczba mnoga pluralis
mianownik nominativus	-α θάλαττα	-αι θάλατται
dopełniacz genetivus	-ης θαλάττης	-ων θαλαττῶν
celownik dativus	-ῃ θαλάττῃ	-αις θαλάτταις
biernik accusativus	-αν θάλατταν	-ας θαλάττας
wołacz vocativus	-α θάλαττα	-αι θάλατται

Rzeczowniki rodzaju męskiego I deklinacji

W języku starogreckim występują nieliczne rzeczowniki, które są rodzaju męskiego i odmieniają się w I deklinacji. Typy odmian rozróżniamy na podstawie zakończeń Nom. sg., mianowicie:

• rzeczowniki zakończone na -ας, (np. ὁ ταμίας, ὁ νεανίας)
• rzeczowniki zakończone na -ης, w których wyróżniamy
  • rzeczowniki na -της (np. ὁ πολίτης, ὁ στρατιώτης)
  • rzeczowniki na -ης, które nie występują po -τ- (np. ὁ Ἀτρείδης, ὁ Πέρσης)

Zakończenia wszystkich przypadków we wszystkich typach są takie same z wyjątkiem Voc. sg.:

	-ας	-της	-ης
Voc. sg.	-α	-ᾰ	-η

W rzeczownikach na -ης nie mają zakończenia -η w Voc. sg. dwie grupy rzeczowników:

• nazwy ludów (np. ὁ Πέρσης, Voc. sg. ὦ Πέρσα zamiast błędnego ὦ Πέρση)
• rzeczowniki zakończone na -μέτρης, -τρίβης, -πώλης

Odmiana rzeczownika ταμίας, -ου, ὁ (typ pierwszy):

	liczba pojedyncza singularis	liczba mnoga pluralis
mianownik nominativus	-ας ταμίας	-αι ταμίαι
dopełniacz genetivus	-ου ταμίου	-ων ταμιῶν
celownik dativus	-ᾳ ταμίᾳ	-αις ταμίαις
biernik accusativus	-αν ταμίαν	-ας ταμίας
wołacz vocativus	-α ταμία	-αι ταμίαι

Odmiana rzeczownika πολίτης, -ου, ὁ (typ drugi):

	liczba pojedyncza singularis	liczba mnoga pluralis
mianownik nominativus	-ης πολίτης	-αι πολῖται
dopełniacz genetivus	-ου πολίτου	-ων πολιτῶν
celownik dativus	-ῃ πολίτῃ	-αις πολίταις
biernik accusativus	-ην πολίτην	-ας πολίτας
wołacz vocativus	-α πολῖτα	-αι πολῖται

Odmiana rzeczownika Ἀτρείδης, -ου, ὁ (typ trzeci):

	liczba pojedyncza singularis	liczba mnoga pluralis
mianownik nominativus	-ης Ἀτρείδης	-αι Ἀτρεῖδαι
dopełniacz genetivus	-ου Ἀτρείδου	-ων Ἀτρειδῶν
celownik dativus	-ῃ Ἀτρείδῃ	-αις Ἀτρείδαις
biernik accusativus	-ην Ἀτρείδην	-ας Ἀτρείδας
wołacz vocativus	-η Ἀτρείδη	-αι Ατρεῖδαι

Nomina contracta (rzeczowniki ściągane) I deklinacji

Nieliczna grupa rzeczowników rodzaju męskiego i żeńskiego zakończonych na -αα lub -εα kontrahuje (ściąga) samogłoski według poniższych zasad:

• α + α → α
• α + ᾳ → ᾳ
• α + αι → αι
• α + ω → ω
• ε + α → η
• ε + ᾳ → ῃ
• ε + αι → αι
• ε + ου → ου
• ε + ω → ω

Akcent tych rzeczowników jest zawsze perispomenon.

Odmiana rzeczownika μνᾶ, -ᾶς, ἡ (z μνά-α):

	liczba pojedyncza singularis	liczba mnoga pluralis
mianownik nominativus	-α μνᾶ	-αι μναῖ
dopełniacz genetivus	-ας μνᾶς	-ων μνῶν
celownik dativus	-ᾳ μνᾷ	-αις μναῖς
biernik accusativus	-αν μνᾶν	-ας μνᾶς
wołacz vocativus	-α μνᾶ	-αι μναῖ

Odmiana rzeczownika συκῆ, -ῆς, ἡ (z συκε-α):

	liczba pojedyncza singularis	liczba mnoga pluralis
mianownik nominativus	-η συκῆ	-αι συκαῖ
dopełniacz genetivus	-ης συκῆς	-ων συκδῶν
celownik dativus	-ῃ συκῇ	-αις συκαῖς
biernik accusativus	-ην συκῆν	-ας συκᾶς
wołacz vocativus	-η συκῆ	-αι συκαῖ

Odmiana rzeczownika Ἑρμῆς, -οῦ, ὁ (z Ἑρμε-ας):

	liczba pojedyncza singularis
mianownik nominativus	-ης Ἑρμῆς
dopełniacz genetivus	-ου Ἑρμοῦ
celownik dativus	-ῃ Ἑρμῇ
biernik accusativus	-ην Ἑρμῆν
wołacz vocativus	-η Ἑρμῆ