Wikisłownik

Aneks:Język słowacki - tabele koniugacji

Czasownik słowacki składa się trzech części pokazanych na poniższym przykładzie:

chyt-a-ť
  • Pierwszy człon to temat, określa znaczenie czasownika
  • Drugi człon to przyrostek tematyczny. Formalnie jest częścią tematu, ponieważ również od niego może zależeć znaczenie wyrazu (patrz: stať sa i stáť), ale jednocześnie podlega skomplikowanej odmianie i może decydować o funkcji gramatycznej wyrazu.
  • Ostatni człon to końcówka. Określa ona wyłącznie funkcję gramatyczną (osoba, liczba itd.)

Przyrostek tematyczny

edytuj

System odmiany przyrostka tematycznego podzielono na VIII klas i 14 wzorów koniugacyjnych (Pauliny, 1981). Przyrostek posiada zawsze trzy formy: bezokolicznikową, czasu teraźniejszego oraz 3 os. lm. czasu teraźniejszego.

Klasa Nr wzoru Przyrostek Wzór
Bezok. Cz. ter 3os lm.
I 1 a á aj chyt-a-ť, chyt-á, chyt-aj-ú
II 2 ie ie ej rozum-ie-ť, rozum-ie, rozum-ej-ú
III 3 - ie - nes-ť, nes-ie, nes-ú
4 ú ie - min-ú-ť, min-ie, min-ú
5 - ie - trie-ť, tr-ie, tr-ú
6 a ie - br-a-ť, ber-ie, ber-ú
IV 7 a e - čes-a-ť, češ-e, češ-ú
8 - e - ža-ť, žn-e, žn-ú
V 9 nú ne n chud-nú-ť, chud-ne, chud-n-ú
VI 10 - je j žu-ť, žu-je, žu-j-ú
11 ova uj uj prac-ova-ť, prac-uj-e, prac-uj-ú
VII 12 i í - rob-i-ť, rob-í, rob-ia
13 ie í - ´vid-ie-ť, vid-í, vid-ia
14 a í - krič-a-ť, krič-í, krič-ia

Można również spotkać się z podziałem na V klas (Mistrík, 1983).

Czasy

edytuj

Czas teraźniejszy

edytuj
Liczba pojedyncza Liczba mnoga
1 os. -m -me
2 os. -š -te
3 os. - -ú, -ia

Daną formę uzyskuje się poprzez dodanie do tematu odpowiedniej końcówki z powyższej tabelki. 3 os. lm. wymaga II formy przyrostka tematycznego, a pozostałe - formy I:

rob-i-ť: rob-í-m, rob-í-š, rob-í, rob-í-me, rob-í-te, rob-ia

Forma czasu przeszłego

edytuj

Forma czasu przeszłego służy do tworzenia niemal wszystkich pozostałych czasów w języku słowackim. Tworzona jest poprzez dodanie do tematu bezokolicznika końcówki:

  • -l rodz. męski, lp.
  • -la rodz. żeński, lp.
  • -lo rodz. nijaki, lp.
  • -li lm.

Przykłady:

kričať: kriča-l, kriča-la, kriča-lo, kriča-li
robiť: robi-l, robi-la, robi-lo, robi-li

Temat czasownika ulega oczywiście pewnym zmianom:

  • Pojawia się wstawne -o-, jeśli temat kończy się na spółgłoskę: pad-ol, nies-ol
  • Długie spółgłoski tematyczne ulegają następującym alternacjom: ú/u, ie/e, ia/a: minúť - minul, rozumieť - rozumel.
  • Znika przyrostek tematyczny -nú-: chudnúť - chud-ol

Czas przeszły

edytuj

Czas przeszły tworzymy poprzez dodanie do podstawowej formy czasu przeszłego odpowiedniej formy czasownika byť, z wyjątkiem 3 os., gdzie wystarczy sama forma podstawowa:

Oba czasowniki można zamieniać ze sobą miejscami, np. sme volali

Czas zaprzeszły

edytuj

Czas zaprzeszły powstaje w podobny sposób, co czas przeszły. Jedyna różnica polega na dodaniu formy czasu przeszłego od czasownika byť:

Wszystkie wyrazy można niemal dowolnie zamieniać ze sobą kolejnością.

Czas zaprzeszły jest rzadko używany we współczesnym języku słowackim.

Tryb przypuszczający

edytuj

Tryb przypuszczający powstaje w podobny sposób, co czas zaprzeszły. Jedyna różnica polega na dodaniu partykuły by:

Wszystkie wyrazy można niemal dowolnie zamieniać ze sobą kolejnością, np. som by volal.

Rozkaźnik

edytuj

do zrobienia

Rzeczownik odsłowny

edytuj

do zrobienia

Źródło: „https://pl.wiktionary.org/w/index.php?title=Aneks:Język_słowacki_-_tabele_koniugacji&oldid=4701805”