Aneks:Język francuski - czasy

le présent – czas teraźniejszy

Le présent, czas teraźniejszy, opisuje:

zdarzenia mające miejsce obecnie, w tej chwili, punktowe lub rozciągnięte w czasie:
Je nage. – Pływam. (zdarzenie rozciągnięte w czasie)
La porte claque. – Drzwi trzasnęły. (zdarzenie punktowe)

prawdy ogólne:
La Terre tourne autour du Soleil. – Ziemia obiega Słońce.

zdarzenia przeszłe:
Louis XIV meurt en 1715. – Ludwik XIV umiera w roku 1715.

Może odnosić się do przyszłości:
Il est dix heures. Il rentre à midi. – Jest godzina dziesiąta. On wraca w południe.

Odmiana końcówek czasowników należących do I grupy wygląda następująco: -e -es -e -ons -ez -ent Przy odmianie czasowników z grupy II wygląda to tak: -is -is -it -issons -issez -issent Czasowniki grupy III odmieniają się nieregularnie.

le passé récent – czas przeszły niedawny

Czas wyrażający przeszłość niedawną, opisujący wydarzenia, które dopiero co miały miejsce.
Tłumaczy się go: właśnie co, dopiero co, niedawno, przed chwilą, przed momentem.
Czas ten tworzymy, dodając do formy osobowej czasownika venir bezokolicznik poprzedzony de:

Schemat: venir + de + BEZOKOLICZNIK

Zdanie twierdzące:

Je viens de rentrer chez moi. – Właśnie wróciłem do siebie.

Zdanie przeczące:

Tu ne viens pas de parler avec lui. – Właśnie z nim nie rozmawiałeś/aś.

Z czasownikiem zwrotnym:

Il vient de se promener. – Dopiero co się przechadzał.

Z czasownikiem zwrotnym w formie przeczącej:

Nous ne venons pas de nous rappeler. – Nie udało nam się (przed momentem) przypomnieć.

W pytaniu:

Vous venez de le dire? – Powiedzieliście to przed chwilą?

Venez-vous de le dire? – Powiedzieliście to przed chwilą?

Zdanie przeczące w formie pytającej:

Ne viennent-ils pas de vendre leur maison? – Czy nie sprzedali niedawno swojego domu?

l'imparfait – czas przeszły prosty niedokonany

Czas przeszły niedokonany, służy do:

opisywania (krajobrazów, pogody, osób, stanów, uczuć, obyczajów, przyzwyczajeń, tradycji)
Je me promenais le long de la mer, j'écoutais le bruit des vagues, le soleil brillait, je me sentais heureux. – Spacerowałem brzegiem morza, słuchałem szumu fal, słońce świeciło, czułem się szczęśliwy.
Les Romains organisaient le grand nombre de fêtes religieuses. – Rzymianie organizowali wiele świąt religijnych.

wyrażania czynności regularnie powtarzających się w przeszłości
Chaque jour je me baignais dans la mer qui était très chaude. – Każdego dnia kąpałem się w morzu, które było bardzo ciepłe.

Czas ten jest tłem dla innej czynności przeszłej
Quand je me baignais, le téléphone a sonné. – Kiedy się kąpałem, zadzwonił telefon.

Budowa czasu:
Schemat: Czasownik w 1. os.lm. czasu teraźniejszego, bez końcówki -ons, + ais, ais, ait, ions, iez, aient
Na przykład:
regarder -> nous regardons -> regard -> je regardais/tu regardais/il regardait/nous regardions/vous regardiez/ils regardaient

W przypadku niektórych czasowników, aby zachować wymowę bezokolicznika, możliwa jest jedna z dwóch zmian ortograficznych:

czasowniki zakończone na -ger, będą miały końcówki -eais, eais, eait, ions, iez, eaient. Jest to konieczne, aby zachować dźwięk [ʒ] (gdyby po 'g' następowało od razu 'a' wymawialibyśmy normalne [g]). Na przykład:
je mangeais, tu mangeais, il mangeait, nous mangions, vous mangiez, ils mangeaient

czasowniki zakończone na -cer. W tym przypadku, aby zachować dźwięk [s] bezokolicznika, a nie dopuścić do wymowy [k] (gdyby po c było a), stosuje się zapis 'ç' zamiast 'c' (oprócz 1. i 2. os.lm.). Na przykład:
je lançais, tu lançais, il lançait, nous lancions, vous lanciez, ils lançaient

Przeczenie: Je n'allais pas.
Pytanie: J'allais? / Allais-je?
Pytanie przeczące: Je n'allais pas? / N'allais-je pas?

le passé composé – czas przeszły złożony dokonany

Czas ten jest niejako przeciwieństwem czasu l'imparfait. Służy:

do wyrażania czynności dokonanych, punktowych:
Quand elle rentrait l'orage a éclaté. – Kiedy wracała rozpętała się burza.

do wyrażania zdarzeń o ograniczonej długości trwania:
J'ai été absente entre le 5 et le 17 mai. – Byłam nieobecna pomiędzy 5 a 12 maja.

do wyrażania kilku następujących po sobie zdarzeń:
Je suis sorti, j'ai fermé la porte, je suis descendu dans la rue où j'ai pris le taxi – Wyszedłem, zamknąłem drzwi, zszedłem na ulicę gdzie wsiadłem do taksówki.

do wyrażania czynności wcześniejszej w stosunku do czynności teraźniejszej (następstwo czasów):
J'écoute un disque que j'ai acheté hier. – Słucham płyty którą kupiłem wczoraj.

Budowa czasów złożonych

Schemat: avoir/être + participe passé
Czasownik posiłkowy avoir lub être w formach osobowych + participe passé (imiesłów czasu przeszłego).

Dla większości czasowników czasownikiem posiłkowym jest czasownik avoir. Na przykład:

CHANTER -> J'ai chanté, Tu as chanté, Il a chanté, Nous avons chanté, Vous avez chanté, Ils ont chanté

AIMER -> J'ai aimé, Tu as aimé, Il a aimé, Nous avons aimé, Vous avez aimé, Ils ont aimé

W przeczeniu: Je n'ai pas aimé, Tu n'as pas aimé, Il n'a pas aimé, etc.

Pytanie: J'ai aimé? Tu as aimé?, etc. (intonacja); Ai-je aimé? As-tu aimé?, etc. (inwersja)

Pytanie przeczące: Je n'ai pas aimé? Tu n'as pas aimé?, etc. (intonacja); N'ai-je pas aimé? N'as-tu pas aimé?, etc. (inwersja)

Czasowniki zwrotne tworzą czasy złożone z czasownikiem posiłkowym être. W przypadkach, w których zaimek zwrotny pełni funkcję dopełnienia bliższego, participe passé zgadza się z nim (a pośrednio z podmiotem) co do rodzaju i liczby. Na przykład:

SE LAVER -> Je me suis lavé(e), Tu t'es lavé(e), Il s'est lavé, Elle s'est lavée, Nous nous sommes lavé(e)s, Vous vous êtes lavé(e)s, Ils se sont lavés, Elles se sont lavées

Przeczenie: Je ne me suis pas lavé(e), Tu ne t'es pas lavé(e), etc.

Pytanie: Je me suis lavé(e)? Tu t'es lavé(e)?, etc. (intonacja); Me suis-je lavé(e)?, T'es-tu lavé(e)?, etc. (inwersja)

Pytanie przeczące: Je ne me suis pas lavé(e)?, Tu ne t'es pas lavé(e)?, etc. (intonacja); Ne me suis-je pas lavé(e)?, Ne t'es-tu pas lavé(e)?, etc.

ALE UWAGA: Elles se sont saluées et se sont serré la main: w tym zdaniu participe passé czasownika saluer zgadza się co do rodzaju i liczby z dopełnieniem bliższym, które go poprzedza; natomiast w drugiej części zdania, participe passé czasownika serrer nie zmienia się, gdyż jego dopełnienie bliższe jest po nim (la main). Istnieje ponadto kilka czasowników atrybutywnych (zwanych niewłaściwie czasownikami ruchu), które tworzą czasy złożone z czasownikiem posiłkowym être, a zatem także i participe passé jest odmienny i uzgadnia się z podmiotem. Do tej grupy czasowników należą między innymi: naître, aller, monter, arriver, venir, entrer, passer, rester, partir, sortir, descendre, tomber, mourir, retourner. Na przykład:

Je suis sorti(e), Tu es sorti(e), Il est sorti, Elle est sortie, Nous sommes sorti(e)s, Vous êtes sorti(e)s, Ils sont sortis, Elles sont sorties.

Przeczenie: Je ne suis pas sorti(e), Tu n'es pas sorti(e), etc.

Pytanie: Je suis sorti(e)?, Tu es sorti(e)?, etc. (intonacja); Suis-je sorti(e)?, Es-tu sorti(e)?, etc. (inwersja)

Pytanie przeczące: Je ne suis pas sorti(e)?, Tu ne t'es pas sorti(e)?, etc. (intonacja); Ne suis-je pas sorti(e)?, N'es-tu pas sorti(e)?, etc. (inwersja)

UWAGA: niektóre z tych czasowników, gdy są używane w sensie przechodnim – a więc mają dopełnienie – odmieniają się z czasownikiem posiłkowym avoir. I tak: Je suis monté au premier étage ALE J'ai monté les valises au premier étage.
Tworzenie participe passé (imiesłów czasu przeszłego):

Dla czasowników pierwszej grupy (zakończonych na -er), participe passé tworzymy dodając w miejsce końcówki -er, końcówkę -é. Na przykład: chanter -> chanté, manger -> mangé.

Dla czasowników drugiej grupy (zakończonych na -ir), participe passé tworzymy redukując końcówkę -ir od -i.

Pozostałe participe'y passé są nieregularne. Na przykład: prendre -> pris, comprendre -> compris, apprendre -> appris, faire -> fait, voir -> vu, savoir -> su, devoir -> dû, lire -> lu avoir -> eu, finir -> fini, être -> été, etc.

le plus-que-parfait – czas zaprzeszły

budowa: avoir/être w imparfait + participe passé

le passé antérieur – czas zaprzeszły literacki

Składa się on z czasownika avoir lub être, odmienionych w czasie passe simple:

j'eus/fus

Tu eus/fus

Il/elle eut/fut

Nous eûmes/fûmes

Vous eûtes/fûtes

Ils/elles eurent/furent

oraz z imiesłowu odmienianego czasownika, np: travailler – travaillé a więc: Moi j'eus travaillé avec toi – pracowałem z tobą

Uwaga! Dany czasownik będzie się odmieniał przez être lub przez avoir na tych samych zasadach co w czasie passe compose, tjn.: Vous êtes revenues à la maison – vous fûtes revenues à la maison (Wróciłyście do domu)

le futur proche

Czas przyszły bliski.

Budowa:

• osoba + aller + bezokolicznik

np. Je vais y aller. (pójdę tam)

Przeczenie: Je ne vais pas y aller. (nie pójdę tam)

le futur simple – czas przyszły prosty

końcówki: ai, as, a, ons, ez, ont

np. travailler

1. Je travaillerai 1. Nous travaillerons

2. Tu travailleras 2. Vous travaillerez

3. Il/Elle travaillera 3. Ils/Elles travailleront

Przykładowe zdania:

- Demain, il ne pleuvra pas. – Jutro nie będzie padać.

- Il fera beau. – Będzie ładna pogoda.

- Le soleil brillera. – Będzie ładnie świeciło słońce.

- Nous irons nous promener. – Pójdziemy na spacer.

le futur antérieur – czas zaprzyszły

Składa się z:

avoir/être odmienione w futur simple + imiesłów odmienianego czasownika.

Jeśli odmieniamy czasownik z être, musimy go uzgodnić z podmiotem.