Aneks:Język łaciński - rzeczowniki

Rzeczownik łaciński występuje w:

• sześciu przypadkach
  • mianownik – nominativus
  • dopełniacz – genetivus
  • celownik – dativus
  • biernik – accusativus
  • odłącznik – ablativus
  • wołacz – vocativus
• dwóch liczbach
  • liczba pojedyncza – singularis
  • liczba mnoga – pluralis
• trzech rodzajach
  • rodzaj męski – masculinum
  • rodzaj żeński – femininum
  • rodzaj nijaki – neutrum

Odmienia się w pięciu deklinacjach, które rozróżniamy na podstawie zakończenia dopełniacza liczby pojedynczej, czyli Gen. sg.:

• I (-ae)
• II (-i)
• III (-is)
• IV (-us)
• V (-ei)

W celu poprawnej odmiany rzeczownika przez przypadki, liczby i rodzaje potrzebna jest znajomość jego dwóch form podstawowych – Nom. sg. oraz Gen. sg. Znając te formy, jesteśmy w stanie jednoznacznie określić, w której deklinacji odmienia się konkretny rzeczownik. Ważne jest, by znać również jego rodzaj (szczególnie w deklinacji III).

Deklinacja I

Do deklinacji I (zwanej deklinacją -a) należą rzeczowniki rodzaju żeńskiego (z nielicznymi wyjątkami rodzaju męskiego), które w Nom. sg. mają zakończenie -a, a w Gen. sg. zakończenie -ae.

Wyróżnić również można rzeczowniki pochodzenia greckiego, których rodzaj żeński ma zakończenia -e, -es oraz rodzaj męski z zakończeniami -es, -ae.

Przykłady: Belga, -ae; Persa, -ae; fama, -ae; provincia, -ae

Deklinacja II

Do deklinacji II (zwanej deklinacją -o) należą rzeczowniki rodzaju męskiego z zakończeniem w Nom. sg. -us bądź -er oraz rodzaju nijakiego z zakończeniem Nom. sg. -um. Rzeczowniki te w Gen. sg. mają zakończenie -i.

Przykłady: dominus, -i; magister, -i; templum, -i; oppidum, -i

Deklinacja III

Do deklinacji III (zwanej deklinacją spółgłoskową) należą rzeczowniki wszystkich rodzajów z różnymi zakończeniami w Nom. sg., które posiadają w Gen. sg. zakończenie -is.

W tej deklinacji wyróżnia się trzy paradygmaty (typy) odmiany, omówione szczegółowo na stronie aneksu.

Przykłady: mos, moris m; ignis, ignis m; ars, artis f; turris, turris f; tempus, temporis n; lac, lactus n

Deklinacja IV

Do deklinacji IV (zwanej deklinacją -u) należą rzeczowniki rodzaju męskiego z zakończeniem Nom. sg. -us oraz rodzaju nijakiego z zakończeniem Nom. sg. -u. Rzeczowniki te w Gen. sg. mają zakończenie -us.

Przykłady: spiritus, -us; cornu, -us; narratus, -us

Deklinacja V

Do deklinacji V (zwanej deklinacją -e) należą rzeczowniki rodzaju żeńskiego z zakończeniem Nom. sg. -es i Gen. sg. -ei.

Przykłady: res, rei; dies, diei

Tablice odmian

deklinacja I ~ II ~ III ~ IV ~ V