וויסן (jidysz)

edytuj
transliteracja:
YIVO: visn; polska: wisn
wymowa:
IPA/ˈvisn/; IPA[ˈvɪsn̩]
znaczenia:

czasownik przechodni

(1.1) wiedzieć, znać, orientować się
(1.2) doznawać, zaznawać, doświadczać

rzeczownik, rodzaj nijaki

(2.1) wiedza, znajomość
(2.2) wiedza, erudycja, uczoność, wykształcenie
odmiana:
(1.1-2) lp איך ווייס, דו ווייסט, ער / זי / עס ווייס(ט)‏lm מיר ווייסן, איר ווייסט, זיי ווייסןfp האָבן + געוווּסט
(2.1-2) lp וויסן; blm
przykłady:
(1.1) עס איז אַ חילוק: צי מע ווייסט, וואָס מע רעדט, צי מע רעדט, וואָס מע ווייסט.‏ → To różnica: czy się wie, co się mówi, czy się mówi, co się wie[1].
(1.1) די פֿאַטשיילע מיטן געלט חאָט דער רבֿ איבערגעגעבן דער רביצין, זי זאָל דאָס פֿאַרשליסן אין קאַסטן, און די שליסעלעך זאָל זי באַהאַלטן אין אַן אָרט, וואָס קיין בן־אָדם זאָל ניט וויסן…‏ → Chustę z pieniędzmi przekazał rabin swej żonie, żeby to zamknęła w skrzyni, a kluczyki schowała w miejscu, którego by żaden śmiertelnik nie znał[2]
składnia:
(1.1) וויסן פֿוןwiedzieć o + Ms., znać + B., orientować się w + Ms.
(1.2) וויסן פֿוןdoznawać / zaznawać / doświadczać + D.
kolokacje:
(1.1) אויף וויפֿל איך ווייס → o ile mi wiadomo, o ile się orientuję / wiem
(1.2) ניט וויסן פֿון קיין נויטnie zaznać biedy, żyć w dostatku
(2.1) אָן מײַן וויסן → bez mojej wiedzy
synonimy:
antonimy:
hiperonimy:
hiponimy:
holonimy:
meronimy:
wyrazy pokrewne:
rzecz. וויסנשאַפֿט, וויסנשאַפֿטלער, וויסנשאַפֿטלערין
przym. וויסנשאַפֿטלעך, וויסעוודיק
przysł. וויסנשאַפֿטלעך, וויסעוודיק
związki frazeologiczne:
(1.1) לאָזן וויסן lub געבן צו וויסן lub טאָן צו וויסןdawać znać, zawiadamiać, informować
etymologia:
śwn. wiȥȥen, por. niem. wissen[3]
uwagi:
źródła:
  1.   Hasło „xilek” w: Аляксандар Астравух, Ідыш-беларускі слоўнік, Медисонт, Mińsk 2008, ISBN 978-985-6530-86-2.
  2. שלום־עליכם (Szolem-Alejchem): פֿון כּתרילעווקע (Fun Kasrilewke).
  3.   Hasło „wissen” w: Digitales Wörterbuch der deutschen Sprache, Berlin-Brandenburgische Akademie der Wissenschaften.