żelazo

To jest najnowsza wersja przejrzana, która została oznaczona 5 gru 2022. Od tego czasu wykonano 6 zmian, które oczekują na przejrzenie.
Podobna pisownia Podobna pisownia: Żelazożelazo-
 
żelazo (1.1-2)
 
żelaza (1.3)
 
żelaza (1.4)
 
żelaza (1.5)
 
żelaza (1.6)
 
żelaza (1.7)
 
żelazo (1.8)
wymowa:
IPA[ʒɛˈlazɔ], AS[želazo] ?/i
?/i
znaczenia:

rzeczownik, rodzaj nijaki

(1.1) pot. pospolity, srebrzystoszary i twardy metal z wysoką zawartością żelaza (1.2)
(1.2) chem. fiz. metaliczny pierwiastek chemiczny o symbolu Fe i liczbie atomowej 26; zob. też żelazo w Wikipedii
(1.3) przen. pot. przedmiot z żelaza (1.1) lub jego stopu
(1.4) przen. przest. zbroja
(1.5) przen. przest. broń biała
(1.6) sport. środ. w kulturystyce i dyscyplinach siłowych: ciężar, ciężarek
(1.7) sport. środ. w golfie: metalowy kij
(1.8) gw. (Górny Śląsk) techn. kilof[1]
odmiana:
(1.1-2)
(1.3-7)
przykłady:
(1.1) Do produkcji rur kanalizacyjnych użyto żelaza.
(1.2) Żelazo jest składnikiem hemoglobiny.
(1.3) W sklepie z żelazami kupiłem pręty zbrojeniowe.
(1.4) Wojsko niemieckie nieliczne, ale siła jego wielka, albowiem od stóp do głowy w żelazo zakute.[2]
(1.5) Żelazo i nieprzyjaciela znaydziesz w przedsieni twego pałacu.[3] (sic!)
(1.6) Gdy rzucasz żelazem, zyskujesz mięśnie.
(1.7) Żelaza służą do strzałów na mniejsze odległości.
składnia:
kolokacje:
(1.1) produkować / wykonać coś z żelaza • używać żelaza do zrobienia czegośobrabiać / wytapiać / topić / walcować / skrawać / toczyć / kuć / przekuwać żelazo • stop żelaza • metalurgia / hutnictwo / huta żelaza • obróbka żelaza • żelazo zasadowe / kwaśne / zgrzewne
(1.2) żelazo wchodzi w reakcję / reaguje / utlenia się / redukuje się / tworzy związek / wytrąca się / wchodzi w składizotop żelaza • związek żelaza • ruda żelaza • żelazo rodzimejeść / spożywać żelazo • niedobór / nadmiar żelaza • wchłanianie / metabolizm żelaza • preparat żelaza • poziom / uzupełnianie / suplementacja żelaza w organizmie
(1.3) zbierać żelazo
(1.4) zakuć kogoś w żelazo
(1.5) przywracać porządek żelazem
(1.6) rzucać żelazem
(1.7) strzał / uderzenie żelazem • użyć żelaza
synonimy:
(1.1) stal, staliwo, żeliwo; gw. (Górny Śląsk) zelazło, zielazło, zielazo, żelazło
(1.2) Fe
(1.3) żelastwo, metal
(1.4) zbroja, pancerz
(1.5) biała broń
(1.6) ciężarek, obciążenie
(1.8) gw. (Górny Śląsk) szramówa, szramówka
antonimy:
hiperonimy:
hiponimy:
holonimy:
meronimy:
wyrazy pokrewne:
rzecz. żelastwo n, żelazko n, żelaźniak m, żeliwo n, odżelaziacz m, żelazian m, żelazowiec mrz, żelazownik mrz
czas. żelazować, odżelazić
przym. żelazny, żelazowy, żelazawy, żelazisty, zażelaziony
tem. słow. żelazi-, żelazo-
związki frazeologiczne:
epoka żelazakuj żelazo, póki gorąceczłowiek z żelazardza trawi żelazo, troska człowiekardza zje żelazo, zgryzota człowiekakij na chłopy, żelazo na szlachtęgdy kowal głupi, i żelazo spali
etymologia:
(1.1) prasł. *želězo
(1.2-6) od (1.1)
(1.7) od (1.1), kalka językowa z angielskiego „iron
uwagi:
(1.1) zobacz też: Indeks:Polski - Pierwiastki chemiczne
tłumaczenia:
(1.8) zobacz listę tłumaczeń w haśle: kilof
źródła:
  1. Joanna Furgalińska, Ślónsko godka. Ilustrowany słownik dla Hanysów i Goroli, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2010, ISBN 978-83-01-16438-6, s. 66.
  2. Wilhelm Bogusławski: Dzieje Słowiańszczyzny północno-zachodniej do połowy XXIII w., tom 3, nakładem autora, 1892
  3. Euzebiusz Słowacki: Tłumaczenia pisarzów obcych, rozdz. Waleczność Horacyusz Koklesa i czyn Mucyusza Scewoli z Liwiusza xięgi I